علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، حوادث تروریستی اخیر در عراق را که منجر به کشته شدن بیش از ۷۰ زائر ایرانی شد، نشانی از طراحی آمریکا دانست.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز روز شنبه در واکنش به کشته شدن زوار ایرانی گفت که «متهم اصلی در این جنایت و نظائر آن نیروهای امنیتی و نظامی آمریکایی هستند».
پیشتر اما خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، انگشت اتهام را به سوی القاعده برد و اعلام کرد که احتمال آن وجود دارد که القاعده نه به صورت اتفاقی، که به شکل سازمان یافته و برنامه‌ریزی شده زائران ایرانی را مورد هدف قرار داده باشد.
در این رابطه مهرداد خوانساری تحلیلگر مسایل خارمیانه در لندن، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ گفته است.
رادیو فردا: آقای خوانساری، چه ارتباطی ممکن است بین آمریکا و گروه‌هایی چون القاعده که احتمال می‌رود در پشت اینگونه وقایع باشند وجود دارد؟
مهرداد خوانساری: این موضوع به این بر می‌گردد که دولت جمهوری اسلامی، آمریکا را به نوعی حامی سنی‌ها در عراق می‌داند و همواره، می‌شود گفت از زمانی که عراق اشغال شد، به نوعی دست آمریکا را در حمایت از سنی‌ها و برقراری یک حکومت سنی در عراق، با همخوانی با بقیه کشورهای عربی دیده و چنین اتهامی را همیشه به آمریکا زده است.
[علاوه بر این] در همین اقداماتی که به نام القاعده انجام می‌شود، جمهوری اسلامی به نوعی همیشه عربستان سعودی و کشورهای دیگر سنی همسایه عراق را حامی سنی‌ها و یاری‌گر آنها در جهتی که مخالف منافع شیعیان باشد، قلمداد کرده است.
امروز به لحاظ اینکه مسئله بازسازی روابط یا آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا مطرح است، جمهوری اسلامی سعی می‌کند (در صورتی که چنین مذاکراتی آغاز بشود) زمینه‌هایی ایجاد کند تا به خودش یک موقعیت ممتاز بدهد و به عقیده من سعی می‌کند از این ماجرا هم استفاده کند. همانطور که از ماجراهایی مانند بازداشت خانم صابری و غیره هم برای آن منظور می‌خواهد استفاده کند، از این فرصت هم برای اینکه موقعیت خودش را برای مذاکراتی که احتمالاً ممکن است صورت بگیرد، قوی‌تر کند، این نوع مسائل را مطرح می‌کند که در اصل به صورت طلبکار سر میز مذاکرات قرار بگیرد.
آقای خوانساری در نظر بسیاری از تحلیلگران خط سیاسی باراک اوباما متفاوت از جرج بوش است. ما در حال حاضر شاهد رویکرد جدیدی از جانب باراک اوباما هستیم. رویکردی که به هرحال بر اساس تعامل با ایران است. اما به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، ایران هنوز تصمیم نگرفته که چه واکنشی به رویکرد جدید کاخ سفید و دولت جدید واشنگتن بدهد.
در شرایط فعلی اینطور به نظر می‌آید تا زمانی که مذاکرات صورت نگرفته، اوباما به نوعی دارد با ایران بازی می‌کند و جمهوری اسلامی هم به نوعی با آمریکا و اوباما بازی می‌کند.
قصد ایران این است که اگر مذاکراتی صورت بگیرد، در یک شرایط ممتاز و به صورت طلبکار بروند. یعنی سر میز مذاکرات، بگویند ما خانم صابری را که برای شما جاسوسی می‌کرد مثلاً آزاد کردیم. یا علیرغم اقداماتی که شما علیه شیعیان در عراق می‌کنید، ما به لحاظ مسائل بزرگتر با شما می‌نشینیم، ولی شما باید امتیازهایی را در قبال این به ما بدهید.
سعی خواهند کرد از این طریق دستور جلسه را به نوعی تغییر بدهند که فشار روی آنها، روی مسائلی که برای آمریکا و دنیای غرب مثل پرونده هسته‌ای مهم است، فشار روی آنها کمتر بشود و توجه به سوی دیگری کشیده شود.
با توجه به نشانه‌های موجود و بازی‌های سیاسی و تحرکات سیاسی که الان هست، چه پیش‌بینی می‌کنید، آقای خوانساری در ادامه راه چه پیش خواهد آمد در روابط بین تهران و واشنگتن.
خوانساری: علت اینکه دولت آمریکا این روش را در پیش گرفته، این است که می‌خواهد در پایان هر نوع برخوردی با جمهوری اسلامی، به آن نتایجی برسد که به طرق دیگر در دولت بوش به آنها دست پیدا نکرده بود. انگیزه آقای اوباما با تغییر دادن لحن به اصطلاح سیاسی دولت آمریکا این نیست که راجع به مسئله شیعیان یا خانم صابری با اینها وارد مذاکره شود.
برای آمریکا اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد که ایران غنی سازی را پایان بدهد، و در سیاست خود در منطقه خاورمیانه، در تحریکاتی که علیه منافع و ممالک منطقه و اسرائیل و فلسطین می‌کند، تغییرات اساسی بدهد.
اگر جمهوری اسلامی بخواهد با اختراع مسائل تازه‌ای، آن ماجرا را کمرنگ کند و از صحنه خارج کند، به نظر من موفق نمی‌شود. اگر انگیزه جمهوری اسلامی این نباشد که به نوعی روی این مسائلی که برای آمریکا و غرب حیاتی است، بخواهد انعطاف واقعی از خود نشان دهد، پیش‌بینی من این است که این مذاکرات به جایی نمی‌رسد.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز روز شنبه در واکنش به کشته شدن زوار ایرانی گفت که «متهم اصلی در این جنایت و نظائر آن نیروهای امنیتی و نظامی آمریکایی هستند».
پیشتر اما خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، انگشت اتهام را به سوی القاعده برد و اعلام کرد که احتمال آن وجود دارد که القاعده نه به صورت اتفاقی، که به شکل سازمان یافته و برنامه‌ریزی شده زائران ایرانی را مورد هدف قرار داده باشد.
در این رابطه مهرداد خوانساری تحلیلگر مسایل خارمیانه در لندن، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ گفته است.
رادیو فردا: آقای خوانساری، چه ارتباطی ممکن است بین آمریکا و گروه‌هایی چون القاعده که احتمال می‌رود در پشت اینگونه وقایع باشند وجود دارد؟
مهرداد خوانساری: این موضوع به این بر می‌گردد که دولت جمهوری اسلامی، آمریکا را به نوعی حامی سنی‌ها در عراق می‌داند و همواره، می‌شود گفت از زمانی که عراق اشغال شد، به نوعی دست آمریکا را در حمایت از سنی‌ها و برقراری یک حکومت سنی در عراق، با همخوانی با بقیه کشورهای عربی دیده و چنین اتهامی را همیشه به آمریکا زده است.
[علاوه بر این] در همین اقداماتی که به نام القاعده انجام می‌شود، جمهوری اسلامی به نوعی همیشه عربستان سعودی و کشورهای دیگر سنی همسایه عراق را حامی سنی‌ها و یاری‌گر آنها در جهتی که مخالف منافع شیعیان باشد، قلمداد کرده است.
امروز به لحاظ اینکه مسئله بازسازی روابط یا آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا مطرح است، جمهوری اسلامی سعی می‌کند (در صورتی که چنین مذاکراتی آغاز بشود) زمینه‌هایی ایجاد کند تا به خودش یک موقعیت ممتاز بدهد و به عقیده من سعی می‌کند از این ماجرا هم استفاده کند. همانطور که از ماجراهایی مانند بازداشت خانم صابری و غیره هم برای آن منظور می‌خواهد استفاده کند، از این فرصت هم برای اینکه موقعیت خودش را برای مذاکراتی که احتمالاً ممکن است صورت بگیرد، قوی‌تر کند، این نوع مسائل را مطرح می‌کند که در اصل به صورت طلبکار سر میز مذاکرات قرار بگیرد.
آقای خوانساری در نظر بسیاری از تحلیلگران خط سیاسی باراک اوباما متفاوت از جرج بوش است. ما در حال حاضر شاهد رویکرد جدیدی از جانب باراک اوباما هستیم. رویکردی که به هرحال بر اساس تعامل با ایران است. اما به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، ایران هنوز تصمیم نگرفته که چه واکنشی به رویکرد جدید کاخ سفید و دولت جدید واشنگتن بدهد.
در شرایط فعلی اینطور به نظر می‌آید تا زمانی که مذاکرات صورت نگرفته، اوباما به نوعی دارد با ایران بازی می‌کند و جمهوری اسلامی هم به نوعی با آمریکا و اوباما بازی می‌کند.
قصد ایران این است که اگر مذاکراتی صورت بگیرد، در یک شرایط ممتاز و به صورت طلبکار بروند. یعنی سر میز مذاکرات، بگویند ما خانم صابری را که برای شما جاسوسی می‌کرد مثلاً آزاد کردیم. یا علیرغم اقداماتی که شما علیه شیعیان در عراق می‌کنید، ما به لحاظ مسائل بزرگتر با شما می‌نشینیم، ولی شما باید امتیازهایی را در قبال این به ما بدهید.
سعی خواهند کرد از این طریق دستور جلسه را به نوعی تغییر بدهند که فشار روی آنها، روی مسائلی که برای آمریکا و دنیای غرب مثل پرونده هسته‌ای مهم است، فشار روی آنها کمتر بشود و توجه به سوی دیگری کشیده شود.
با توجه به نشانه‌های موجود و بازی‌های سیاسی و تحرکات سیاسی که الان هست، چه پیش‌بینی می‌کنید، آقای خوانساری در ادامه راه چه پیش خواهد آمد در روابط بین تهران و واشنگتن.
خوانساری: علت اینکه دولت آمریکا این روش را در پیش گرفته، این است که می‌خواهد در پایان هر نوع برخوردی با جمهوری اسلامی، به آن نتایجی برسد که به طرق دیگر در دولت بوش به آنها دست پیدا نکرده بود. انگیزه آقای اوباما با تغییر دادن لحن به اصطلاح سیاسی دولت آمریکا این نیست که راجع به مسئله شیعیان یا خانم صابری با اینها وارد مذاکره شود.
برای آمریکا اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد که ایران غنی سازی را پایان بدهد، و در سیاست خود در منطقه خاورمیانه، در تحریکاتی که علیه منافع و ممالک منطقه و اسرائیل و فلسطین می‌کند، تغییرات اساسی بدهد.
اگر جمهوری اسلامی بخواهد با اختراع مسائل تازه‌ای، آن ماجرا را کمرنگ کند و از صحنه خارج کند، به نظر من موفق نمی‌شود. اگر انگیزه جمهوری اسلامی این نباشد که به نوعی روی این مسائلی که برای آمریکا و غرب حیاتی است، بخواهد انعطاف واقعی از خود نشان دهد، پیش‌بینی من این است که این مذاکرات به جایی نمی‌رسد.