دولت آمریکا هفته گذشته تحریم‌هایی را علیه یک گروه از شبه‌نظامیان متحد مارشال خلیفه حفتر و همچنین رهبر این گروه به اتهام نقض حقوق بشر و ارتکاب جنایات جنگی در یک شهر نزدیک طرابلس، پایتخت لیبی وضع کرد.
استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، روز چهارشنبه هفته گذشته با انتشار بیانیه‌ای نوشت: «محمد الکانی و گروه شبه‌نظامی کانیات غیرنظامیان را طی یک اقدام ظالمانه سرکوب در لیبی شکنجه کردند و کشتند.»
تحریم‌های اعمال‌شده علیه این گروه در چارچوب «قانون ماگینتسکی» اعمال می‌شود که به نام یک وکیل حسابرس روس در سال ٢٠١٢ در کنگره آمریکا تصویب شد و به امضای رئیس‌جمهور این کشور رسید.
ماگینتسکی در سال ٢٠٠٩ در شرایط مشکوکی در زندان در روسیه جان داد و هدف قانونی که به نام او در آمریکا به تصویب رسیده، مبارزه با فساد و مبارزه با نقض حقوق بشر در جهان است.
بر اساس این قانون، دارایی‌های احتمالی فرد یا گروه تحریم‌شده در آمریکا مسدود می‌شود و همچنین معامله بانکی با آنان در نظام مالی آمریکا ممنوع است.
پس از این بیانیه وزیر خزانه‌داری آمریکا، مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور هم در حساب توئیتر خود نوشت: «آمریکا تحریم‌هایی را علیه محمد الکانی و شبه‌نظامیان کانیات در ارتباط با کشتار صدها غیرنظامی در سال‌های اخیر وضع کرد.»
پمپئو ادامه داد: «ما به واکنش به نقض جدی حقوق بشر که صلح، امنیت و ثبات را در لیبی تضعیف می‌کند، ادامه می‌دهیم.»
همچنین ریچارد نورلاند، سفیر آمریکا در لیبی، در پیامی تصویری در این زمینه که در حساب توئیتر سفارت آمریکا در لیبی منتشر شد، ضمن تأکید بر موضع کشورش در حمایت از گفت‌وگوهای سیاسی در لیبی و روند سیاسی صلح در این کشور، تصریح کرد: «شبه‌نظامیان کانیات دوستان صلح در لیبی نیستند.»
این دیپلمات آمریکا اضافه کرد که موضع کشورش فقط محدود به حمایت از کسانی که در این روند سیاسی صلح مشارکت دارند نمی‌شود، بلکه اعمال برخی اقدامات تنبیهی علیه کسانی که سعی می‌کنند مانع این روند شوند، بخش دیگری از سیاست آمریکا در لیبی است.
سفیر آمریکا در لیبی تأکید کرد که این شبه‌نظامیان در عین مصونیت از مجازات، مصائب بیهودی و غیرضروری را به مردم لیبی تحمیل کردند.
لیبی از زمان قیام مردم این کشور علیه معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ که با حمایت ناتو همراه شد تاکنون، صحنه جنگ گروه‌های مختلف نظامی و شبه‌نظامی بوده است.
بالاخره دولت وفاق ملی که هم از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می‌شود و هم مورد حمایت ترکیه است، در ماه اکتبر گذشته توافقی را با نیروهای مارشال حفتر که از سوی امارات متحده عربی، روسیه و مصر حمایت می‌شود، امضا کرد.
در ماه نوامبر نیز نمایندگان همه طرف‌های درگیر در لیبی توافق کردند که یک انتخابات سراسری را در روز ۲۴ دسامبر سال آینده میلادی برگزار کنند.
محمد الکانی کیست و گروه او چه نقشی در جنگ لیبی دارد؟
گروه کانیات به رهبری محمد الکانی در سال‌های پس از سقوط قذافی، کنترل شهر ترهونه، شهری کهن در ۸۰ کیلومتری جنوب شرقی طرابلس، پایتخت لیبی را در دست داشته‌اند.
در آوریل سال ۲۰۱۹، این گروه شبه‌نظامی با مارشال خلیفه حفتر، مرد قدرتمند شرق لیبی بیعت کردند. در آن زمان، مارشال حفتر حملاتی را علیه طرابلس، مقر دولت وفاق ملی که از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می‌شود، آغاز کرده بود.
از آن زمان این شهر به عنوان نزدیک‌ترین پایگاه نیروهای هوادار حفتر به پایتخت به شمار می‌رفت و نیروهای کانیات حتی به حومه‌های جنوبی پایتخت نیز رسیدند.
اما یک سال بعد، در روز پنجم ژوئن امسال، نیروهای دولتی لیبی کنترل شهر ترهونه را از این نیروهای شبه‌نظامی پس گرفتند و نیروهای وابسته به مارشال حفتر را به سمت شرق لیبی عقب راندند.
پس از ورود نیروهای دولت وفاق ملی به این شهر، دست‌کم یازده گور دست‌جمعی در آنجا پیدا شد که اجسادی از زنان، کودکان و سالمندان نیز در آنها وجود داشت.
بر اساس مسئولانی که مسئولیت تحقیق در این زمینه را داشتند، بیش از صد جسد در این گورهای دست‌جمعی کشف شد.
جستجو برای کشف اجساد قربانیان گورهای دسته‌جمعی در ترهونه
به عنوان نمونه، در روز شانزدهم ژوئن، خبرگزاری رویترز در گزارشی از کشف «اجساد کودکان در گورهای دست‌جمعی لیبی» خبر داد و به نقل از ساکنان شهر ترهونه از وجود هشت گور دست‌جمعی در اطراف شهر نوشت.
با انتشار این اخبار سازمان ملل متحد خواستار یک تحقیق فوری و شفاف در این باره شد؛ اتفاقاتی که از نظر این سازمان می‌تواند «جنایات جنگی» باشد.
همچنین فیصل جلوال، عضو هلال احمر دولت وفاق ملی طی یک کنفرانس خبری در طرابلس اعلام کرد که ۱۰۶ جسد در بیمارستان شهر ترهونه کشف شده که از این میان، فقط هویت ۲۹ جسد شناسایی شد که در میان آنها زنان و کودکان نیز بودند.
همان طور که وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه خود تأکید کرده، گروه کانیات مسئول صدها اعدام فوری و بدون محاکمه در زندان شهر ترهونه، تعداد زیادی موارد ناپدید شدن اجباری و فرار خانواده‌ها از این شهر است.
کمال السیوی، رئیس دفتر ناپدیدشدگان دولت وفاق ملی لیبی نیز گفت که این دفتر توانسته حدود ۱۰ جسد را از هشت گور دست‌جمعی خارج کند.
ناصر الغيطه، یکی از مقام‌های وزارت دادگستری دولت وفاق ملی لیبی اعلام کرد که در زمینه کشف گورهای دست‌جمعی در شهر ترهونه حکم بازداشت ۲۳ نفر صادر شده است. او از سازمان ملل متحد خواست که از نظر فنی در این زمینه دولت لیبی را کمک کند.
این مقام دولت وفاق ملی تاکید کرد که تعداد زیادی از خانواده‌های ساکن ترهونه، همراه با «همه اعضا» قتل‌عام شدند.
روسیه از کانیات حمایت می‌کند؟
ارتش آزاد ملی تحت فرماندهی خلیفه حفتر هرگونه نقش داشتن نیروهایش در این کشتارها را رد کرده و آن را اتهام‌افکنی از سوی دولت وفاق ملی دانسته است، اما تقریبا تردیدی در حمایت روسیه از این گروه شبه‌نظامی نیست.
کمتر از دو هفته پیش، روسیه از اقدام یک کمیته شورای امنیت سازمان ملل متحد برای قرار دادن گروه کانیات و رهبرش در فهرست سیاه ناقضان حقوق بشر جلوگیری و اعلام کرد که پیش از چنین کاری باید شواهد بیشتری درباره نقش داشتن این گروه در کشتن غیرنظامیان بررسی شود.
پیشتر آمریکا و آلمان پیشنهاد داده بودند که کمیته نظارت بر تحریم‌های لیبی که شامل پانزده عضو است، تحریم‌هایی از جمله ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی‌های محمد الکانی و دیگر اعضای گروه شبه‌نظامی کانیات را وضع کند. وضع چنین تحریم‌هایی فقط با رای همه اعضای کمیته ممکن است، اما روسیه با مخالفت خود مانع تصویب چنین تحریم‌هایی شد.
بیشتر در این باره: پنجاه سالگی کودتای معمر قذافیاین در حالی است که پیشنهاد آمریکا و آلمان، بر اساس گزارش‌های سازمان‌های غیردولتی و همچنین دفتر «ماموریت پشتیبانی سازمان ملل متحد در لیبی» (یونسمیل) تدوین شده بود.
همچنین تأکید روسیه بر نبود شواهد کافی درباره عاملان کشتارهای جمعی در ترهونه در حالی است که رسانه‌ها همچنان به انتشار اخبار درباره کشف‌های تازه در این باره ادامه می‌دهند.
علاوه بر اخباری که در تابستان منتشر شد، کمتر از یک ماه پیش نیز بار دیگر پنج گور دست‌جمعی جدید در ترهونه با ۱۷ جنازه در آنها کشف شد.
فتحی باش‌آغا، وزیر کشور لیبی در صفحه توئیتر خود با اشاره به کشف این گورهای جدید، تأکید کرد که چنین «اقدامات ظالمانه‌ای» نمی‌تواند بدون مجازات باقی بماند.
به گفته این مقام دولت وفاق ملی لیبی، یکی از جنازه‌های کشف شده، جسد مبروک خلف، رئیس پیشین دفتر اطلاعات و نظارت، یک نهاد دولتی بوده است.
کانیات، ادامه قذافی؟
همچنین خبرگزاری فرانسه دو هفته پیش، در گزارشی به ناپدیدشدگان شهر ترهونه پرداخت. در این گزارش، تلاش‌های محمد المقری، پدر یک خانواده برای پیدا کردن پسرش روایت شده است.
این پدر نگران است که هیثم، پسر ۲۰ ساله‌اش در جریان درگیری‌های سال گذشته در یکی از همین گورهای دست‌جمعی ترهونه دفن شده باشد.
به گفته این روستایی ساکن یکی از روستاهای اطراف ترهونه، هیثم توسط شبه‌نظامیان کانیات بازداشت شد و او دیگر هرگز پسرش را ندید.
چهار خودرو با مردان مسلح و نقابدار جلوی خانه این مرد توقف کردند و پسرش را برای بازجویی با خود بردند. مردان مسلح هیثم را به طرفداری از دولت وفاق ملی لیبی متهم کرده بودند.
حالا پدر هیثم امیدوار است که دست‌کم جسد پسرش را بتواند در یکی از همین گورهای دست‌جمعی پیدا کند، «هرچه زودتر».
از نظر این پدر، همه کسانی که این جنایات را مرتکب شده‌اند، هواداران قذافی بوده‌اند که از سرنگونی حکومت او همچنان خشمگین هستند و می‌خواهند انتقام انقلاب سال ۲۰۱۱ را از کسانی که فکر می‌کنند هوادار انقلاب بوده‌اند بگیرند: «با ناپدید کردن پسرم، می‌خواهند که من هزینه حمایت از انقلاب را بپردازم.»