بوریس جانسون روز پنجشنبه ۱۶ تیر اعلام کرد که از مقام رهبری حزب محافظه‌کار بریتانیا کناره‌گیری می‌کند. کناره‌گیری از رهبری حزبی که اکثریت پارلمانی را دارد، به‌معنای استعفا از مقام نخست‌وزیری است.
البته آقای جانسون گفت که تا انتخاب رهبر جدید حزب محافظه‌کار در مقام نخست‌وزیری باقی می‌ماند، ولی مخالفان او در پارلمان می‌گويند خواهان کنار رفتن هر چه سریع‌تر آقای جانسون هستند.
در این مطلب به‌طور فشرده با روند انتخاب رهبر جدید حزب محافظه‌کار، که به‌جای بوریس جانسون به مقام نخست‌وزیری بریتانیا هم می‌رسد، آشنا می‌شوید.
- افرادی که برای این مقام نامزد می‌شوند - و به نظر می‌رسد تعداد آن‌ها زیاد است - باید توسط دو عضو پارلمان معرفی شوند و از حمایت حداقل هشت عضو پارلمان برخوردار باشند.
- نمايندگان حزب محافظه‌کار در پارلمان در چندین دور رأی‌گیری مخفی (متناسب با تعداد نامزدها) شرکت می‌کنند و هر بار به نامزد موردنظر خود رأی می‌دهند. در هر دور رأی‌گیری، نامزدی که از دیگران رأی کمتری به دست آورده باشد حذف می‌شود.
- این رأی‌گیری‌ها تکرار خواهد شد تا از میان همۀ نامزدان فقط دو نامزدی که بیشتر از دیگر نامزدها رأی آورده‌اند، مشخص شوند. در گذشته، دو دور رأی‌گیری در طول هفته برگزار می‌شد، ولی با توجه به این‌که از روز اول مرداد تعطیلات تابستانی پارلمان آغاز می‌شود، بسیاری از نمایندگان خواستار تسریع این روند و اعلام نتیجه رأی‌گیری قبل از این تاریخ هستند.
- در رأی‌گیری برای انتخاب یکی از دو نامزد نهایی، علاوه بر نمایندگان پارلمانی حزب محافظه‌کار، تمامی اعضای این حزب هم از طریق پست شرکت می‌کنند و برندۀ این رقابت به رهبری حزب خواهد رسید.
- رهبر حزبی که در پارلمان بریتانیا اکثریت دارد، در عمل نخست‌وزیر کشور تلقی می‌شود. او ملزم به برگزاری انتخابات زودرس نیست، ولی طبق قانون چنین اختیاری هم دارد.
- طول روند انتخاب رهبر جدید حزب به تعداد نامزدان بستگی دارد. برای نمونه، پس از استعفای دیوید کامرون در سال ۲۰۱۶، به‌فاصلۀ سه هفته ترزا می انتخاب شد. ولی در پی استعفای خانم می در سال ۲۰۱۹، روند انتخاب رهبر جدید حزب که بوریس جانسون در آن به پیروزی رسید، حدود دو ماه طول کشید.
مقامات مسئول برگزاری انتخابات در حزب محافظه‌کار اعلام کرده‌اند که این روند از هفته آینده شروع می‌شود. برخی امیدوارند که قبل از تعطیلات تابستانی پارلمان حداقل دو نامزد اصلی مشخص شوند. سایرین پیش‌بینی می‌کنند که انتخاب رهبر جديد ممکن است تا ماه اکتبر که کنفرانس سالانه حزب محافظه‌کار برگزار می‌شود، طول بکشد.
از منظر عرف رایج در حزب محافظه‌کار، انتخابات رهبری حزب شامل دو مرحله است. مرحله اول بر عهده نمایندگان پارلمانی است که با حذف نامزدانی که از حمایت کمتری برخوردارند، دو نامزد نهايی را تعیین می‌کنند و مرحله دوم رأی‌گيری در ميان تمامی اعضای حزب برای انتخاب یکی از دو نامزد اصلی است.
از لیز تراس، وزیر خارجه، به‌عنوان یکی از کسانی یاد می‌شود که برای رهبری حزب محافطه‌کار محبوبیت دارند
تا کنون هیچ‌یک از سیاستمداران ارشد حزب محافظه‌کار و یا اعضای مستعفی و فعلی کابینه نامزدی خود را اعلام نکرده‌اند، ولی در رسانه های بریتانیا از چندین نفر یاد می‌شود. به نظر می‌رسد که لیز تراس، وزیر خارجه، و بن والاس، وزیر دفاع، در میان اعضای معمولی حزب محبوبیت دارند.
با این حال برخی کارشناسان از احتمال نامزدی ریشی سوناک، وزیر مستعفی دارایی، و ساجد جاوید، وزیر مستعفی بهداشت، سخن می‌گویند و بعید نیست جرمی هانت هم که در سال ۲۰۱۹ رقیب بوریس جانسون بود، دوباره در این رقابت شرکت کند.
عرصه سیاست بریتانیا و به‌خصوص جناح‌بندی‌ها در حزب محافظه‌کار در سال‌های اخیر چنان متلاطم بوده است که کمتر کسی می‌تواند نتیجه رقابت بر سر رهبری حزب و نخست‌وزیر آینده را پیش‌بینی کند.
حزب محافظه‌کار در مورد نحوۀ پیشبرد برگزیت و چگونگی مهار تورم و سیاست‌های مالی دولت دچار اختلافات عمیقی است. نمایندگان پارلمانی این حزب باید بین انتخاب فردی که دیدگاه‌های آنان را منعکس می‌کند و فردی که حمایت رأی‌دهندگان را بهتر جلب خواهد کرد، تعادل ظریفی را رعایت کنند.
حداقل در مرحله اول رأی‌گیری‌ها که برعهده نمایندگان پارلمان است، چانه‌زنی بین جناح‌ها و گرایش‌های مختلف در حزب محافظه‌کار موضوع کلیدی خواهد بود. جناح‌بندی در این حزب پیشینۀ درازی دارد و به‌رغم این‌که سنت انتخاب رهبر توسط نمایندگان پارلمانی و اعضای معمولی حزب از سال ۱۹۶۵ تثبیت شده است، هنوز هم «بزرگان و ریش‌سفیدان» حزب در افزایش شانس یک نامزد و یا کاهش اقبال دیگری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.