کالیفرنیا ایالت آفتابی و گرم آمریکا که از دید بسیاری بهشت کشاورزی، سینما، و تکنولوژی و صنعت خوانده می‌شود، چهار سال است با شرایطی دست‌وپنجه نرم می‌کند که از سوی فرماندارش، «اضطراری» خوانده شده است. شرایطی که «وضعیت اضطراری آب» در این ایالت اعلام شد و هفته گذشته، وضعیت جدی‌تری به خود گرفت و طرح تازه برای کاهش ۲۵ درصدی مصرف آب شهری در این ایالت، اعتراض‌های زیادی را برانگیخت.
Your browser doesn’t support HTML5
یک خانه، یک زمین ۵۹؛ آیا ایران می‌تواند از کالیفرنیا در مبارزه با خشکسالی درس بگیرد؟
به گفته برخی از پژوهشگران محیط زیست، ایالت کالیفرنیا در غرب آمریکا، شباهت‌های زیادی با ایران دارد و به همین دلیل در برخی زمینه‌ها از جمله مدیریت منابع آب، نکته‌های زیادی برای آموختن دارد. در کالیفرنیا مانند ایران، بارندگی متمرکزی وجود ندارد. در ایران و کالیفرنیا، راه‌حل‌های سازه‌ای مانند سدسازی، انتقال آب و کنترل فصلی آب‌ها برای استفاده کشاورزی دیده می‌شود.
کاوه مدنی، استاد رشته مدیریت منابع آب در مرکز سیاست‌های محیط زیست کالج سلطنتی لندن و پژوهشگر در دانشگاه کالیفرنیا، ایرواین از این شباهت‌ها می‌گوید: «در کالیفرنیا هم مثل ایران، کشاورزی بسیار گسترده است، بیش از ۸۰ درصد آب در کالیفرنیا در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. این عدد در ایران بالای ۹۰ درصد است. جایی که آبیاری زیاد است، از آب زیرزمینی هم استفاده می‌شود. برای همین کالیفرنیا هم مثل ایران یا ایران مثل کالیفرنیا و جاهای دیگر با مشخصات مشابه، از رکوردداران استفاده از آب‌های زیرزمینی هستند و افت آب زیرزمینی در آنها بسیار شدید بوده است.»
وقتی خشکسالی به شکل عمده در دهه ۱۹۷۰ میلادی در کالیفرنیا نمود پیدا کرد، کمتر از ۲۰ میلیون نفر در این ایالت زندگی می‌کردند اما حالا دست‌کم ۴۰ میلیون نفر در این ایالت خشک و دچار بحران آب زندگی می‌کنند. شرایطی مشابه تهران، اصفهان، مشهد و بسیاری از شهرهای بزرگ ایران که حالا در خط قرمز یا وضعیت هشدار از لحاظ بحران‌آب قرار گرفته‌اند. مسئولان در ایران می‌گویند در دو سال گذشته، تعداد استان‌هایی که به گفته آنها دچار آتنش آبی شدید» شده‌اند، تقریبا دو برابر شده است. تنش آبی بشرایطی است که آب در دسترس دچار محدودیت بسیار جدی است.
محصولات کشاورزی و دامداری در ایالت کالیفرنیا، بسیار متنوع و فراوان است. کالیفرنیا از جمله بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان بادام در دنیاست. به همین دلیل میزان آب فراوانی برای زراعت در این منطقه از سوی دولت فدرال و ایالت اختصاص داده شده است. با این حال کشاورزان می‌گویند در بزرگترین ایالت کشاورزی آمریکا، بیشترین آسیب را دیده‌اند. آسیبی که از چهار سال پیش شروع شد و بر بهای محصولات کشاورزی در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی تاثیر گذاشت.
از سوی دیگر، پژوهشگران می‌گویند استخراج آب‌های زیرزمینی در این منطقه و کاشت محصولات کشاورزی که نیاز به آبیاری زیاد دارند، باید متوقف شود.
مسئولان گفته بودند، سهمیه آب کشاورزی در ایران از مهرماه ۹۳ از حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب به ۵۰ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا می‌کند. کمبود آب و چیزی که مسئولان آن را بحران و تنش آب می‌خوانند، سال گذشته باعث اعلام وضعیت قرمز در برخی از شهرهای ایران شد.
کاوه مدنی پژوهشگر و متخصص در زمینه مدیریت آب که در مورد وضعیت کالیفرنیا تحقیق کرده، می‌گوید ایران هنوز به شرایط امروز کالیفرنیا دچار نشده است: «تفاوت اصلی این است که خشکسالی کالیفرنیا، بسیار بی‌سابقه است، اما خشکسالی‌هایی که در اواخر دهه ۷۰ و اوایل ۸۰ در ایران شکل گرفت، از لحاظ هیدرولوژیکی و هواشناسی، خیلی قوی‌تر و شدیدتر از خشکسالی اخیر در کشور بوده است. در کالیفرنیا با معیارهای موجود، این شدیدترین خشکسالی قرن در این ایالت است و تداوم این خشکسالی چهارساله، به سیستم مدیریت آب و کشاورزی فشار وارد کرده است.»
خشکسالی یکی از عوامل تهدیدکننده محیط زیست و اکوسیستم است. از شرایطی که ایران را در موقعیت خطرناکی قرار داده و کالیفرنیا هم به آن مبتلاست. کاوه مدنی، معتقد است این ایالت رفتار چندان مناسبی با محیط زیست نداشته است:«شاید کالیفرنیا، بهترین الگو برای مدیریت محیط زیست در دنیا نباشد. در این زمینه، از اروپا عقب‌تر بوده و به مراتب از ایران جلوتر است. اما در شرایط ایران، که خشکسالی شدت گرفته و ذخایر برفی کالیفرنیا که یک سوم آب ایالت را تامین می‌کند، به پنج درصد حالت عادی رسیده، محیط زیست هم زیر فشار است و حتی قربانی خشکسالی می‌شود. مثلا بعضی از گونه‌های جانوری و برخی از ماهی‌ها، از بین می‌روند و دیگر احیا نمی‌شوند. اما این وضعیت در شرایطی رخ داده که در صدسال اخیر، بی‌سابقه بوده است و کالیفرنیا چوب برنامه‌ریزی‌نکردن‌اش را خورده است. سیستم کالیفرنیا در مقایسه با ایران که به مراتب از ما جلوتر بوده، زنگ خطری را برای ما به صدا در آورده و نشان می‌دهد با این انعطاف و قابلیت‌ها، به این زحمت افتاده. وضعیت ایران در چنین اوضاعی خطرناک‌تر خواهد بود در صورتیکه خشکسالی‌ها تداوم بیابد و شدت بیشتری بگیرد.»
در کالیفرنیا بر اساس طرح جدید، مردم باید از مصرف روزانه آب خود کم کنند. موضوعی که در ایران گاهی از سوی برخی جدی گرفته نمی‌شود. ایران از نظر مصرف روزانه آب توسط هر فرد در فهرست کشورهای پرمصرف دنیا قرار دارد. آمریکا هم یکی از کشورهای پرمصرف آب در دنیاست که بخشی از ذخایر آبی را تهدید می‌کند. کاوه مدنی معتقد است باید مصارف شهری آب را جدی گرفته چون با هم کنش و واکنش دارند: «هدف این دستور، بخش شهری است و مصرف آب در زمین‌های گلف و فضای سبز تحت مدیرتی شهرها و چمن‌هایی که مالکان خانه‌ها، آنها را مدیریت می‌کنند. در کوتاه‌مدت شاید این قانون نتواند مشکل کالیفرنیا را حل کند چون میزان آب صرفه‌جویی‌شده از این محل قطعا عددی نیست که کالیفرنیا را از خشکسالی برهاند اما اثرهای فرهنگی درازمدتی دارد که برای ایران آموزنده است.»
تجربه خشکسالی و دست‌وپنجه نرم‌کردن با بی‌آبی و مشکلات کشاورزی و شهری، با همه تنگناها و دشواری‌ها، چقدر می‌تواند بین ایران و آمریکا تبادل شود؟ پژوهشگران می‌گویند با شرایط امروز ایران، هنوز فرصت هست تا ایران فردا به کاملا بیماری و عطش کالیفرنیا دچار نشود.