وزیر انرژی و آب افغانستان، ایران را متهم کرد که با «مدیریت ناسالم منابع آبی» باعث مشکلات زیست‌محیطی ناشی از کمبود آب در ایران و افغانستان شده است.
وی هم‌چنین گفت که ایران با استفاده «بی‌رویه» از آب‌های مشترک مرزی خود با افغانستان، باعث خشک شدن این حوزه‌های آبی شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از رسانه‌های افغانستان، علی احمد عثمانی این مطلب را روز دوشنبه (۲۶ تیر) در جلسه پرسش و پاسخ مجلس نمایندگان مجلس افغانستان بیان کرد.
ایران و افغانستان به تازگی با تشکیل کمیته‌های پنجگانه درصدد دستیابی به سند جامع همکاری‌های راهبردی هستند که موضوع آب نیز یکی از این حوزه‌های همکاری است.
این کمیته‌ها به دنبال سفر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در ۱۷ اردیبهشت ماه به کابل و دیدار با مقامات بلندپایه افغانستان، تشکیل شدند.
وزیر انرژی و آب افغانستان روز دوشنبه در ادامه سخنان خود در مجلس افغانستان گفت: «ایران ۶ حوزه آبی دارد و ۶۰۰ سد آب روی این حوضه‌ها ساخته است که ده‌ها سد آن روی ۴ حوضه مشترک با افغانستان ساخته شده و ایران آب دو حوضه مشترک را که از ایران سرچشمه می‌گیرد، به صورت قطع با ساخت سدها بالای افغانستان خشکانیده است؛ اما افغانستان تنها روی حوضه آبی هریرود یک بند سلما را ساخته است».
وی در عین حال از مطالعات وزارتخانه آب افغانستان در این مورد خبر داد و این‌گونه اظهار نظر کرد که بر اساس این مطالعات، «مشکلات محیط زیستی ناشی از کمبود آب در ایران و افغانستان ناشی از مدیریت ناسالم منابع آبی توسط دولت ایران است.»
وزیر انرژی و آب افغانستان اعلام کرد که حاضر است در این مورد با مقام‌های ایرانی گفت‌وگو کند.
این اظهارات وزیر انرژی افغانستان در حالی بیان می‌شود که مقامات ایرانی نیز به نحوه مدیریت حق‌آبه مرزی ایران از سوی افغانستان انتقاد دارند.
علی احمد عثمانی در بخش دیگری از سخنان خود به اظهارات حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در انتقاد از سدسازی‌های افغانستان و ترکیه انتقاد کرده و به آن پاسخ داد.
روحانی روز ۱۲ تیر در همایش سراسری «مقابله با گرد و غبار» گفته که «نمی‌توانیم در برابر آنچه محیط زیست ما را تخریب می‌کند، بی‌تفاوت باشیم، احداث سدهای متعدد در افغانستان» در ایران تأثیرگذار است.
وی افزوده بود که «اگر دریاچه هامون به طور کامل خشک شود، نه تنها از گرد و غبار این منطقه، سیستان و بلوچستان ایران در رنج خواهد بود که افغانستان هم از آن رنج خواهد برد.»
وزیر انرژی و آب افغانستان هم در واکنش به این سخنان رئیس جمهوری ایران روز دوشنبه گفت که «کشورهای همسایه باید از هر گونه ادعای بی‌اساس خودداری کنند.»
ایران و افغانستان دارای چهار حوزه آبی مشترک به نام‌های «قراقم»، «خواف»، «پترگان» و «هیرمند» هستند.
مقام‌های افغان می‌گویند ایران باید به «معادله هیرمند» در استفاده از حوزه‌های آبی مشترک پایبند باشد که سالانه تنها ۸۵۰ میلیون متر مکعب از آب «هیرمند» را متعلق به ایران می‌داند.
ایران و افغانستان بر سر نحوه تقسیم آب رودخانه هیرمند نیز اختلاف نظر دارند. هیرمند رودی است که از استان هلمند افغانستان به دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان ایران می‌ریزد.
تنش‌های لفظی میان مقام‌های این دو کشور نیز در پی افزایش بحران آبی و گسترش خشکسالی در این کشورها بر سر بهره‌برداری از منابع آبی مشترک افزایش یافته که سخنان روحانی و پاسخ مقام‌های افغان به آن از جمله آنهاست.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هم روز چهارم خرداد در دیدار با محمد اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، خواستار حل هر چه سریع‌تر اختلاف‌ها دربارهٔ آب رودخانه‌های مرزی دو کشور شده است.
بر اساس قراردادی که در سال ۱۳۵۱ خورشیدی میان امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران، و موسی شفیق، همتای افغان وی به امضا رسید، مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ متر مکعب آب رودخانه هیرمند با حجم سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب یا ۲۰ درصد از آب این رودخانه به دریاچه هامون ایران سرازیر شود.
گزارش‌ها حاکی است که پیش از آن، قراردادهای دیگری به صورت‌های ۳۰ درصد و ۵۰ درصد منعقد شده بود، اما هر کدام از آنها بعد از مدتی متوقف شد.
مطابق قرارداد ۱۳۵۱، حقابه ایران از رودخانه هیرمند در هلمند افغانستان حجم سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب تعیین شد.
اما مسئولان ایرانی می‌گویند از اواخر دهه ۱۳۷۰ و افزایش خشکسالی در سیستان و بلوچستان، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون کم شده است.
پیشتر یک مقام ایران گفته بود افغانستان ۱۶ سال است سیلاب‌های غیرقابل کنترل خودش را به عنوان حق‌آبه ایران جا زده و سندسازی کرده است.