جریان‌های اسلامگرا و مارکسیست ایرانی حدود شش دهه است که دمکراسی آمریکایی را به تاثیر و نفوذ منابع مالی سرمایه‌داران بزرگ در انتخابات ریاست جمهوری و کنگره این کشور تقلیل داده و در تبلیغات سیاسی ضد امپریالیستی خود چنین می‌نمایانند که گویی در ایالات متحده نظام دیکتاتوری سرمایه‌داری با نمایشی از انتخابات حکومت می‌کند.
این دیدگاه از اساس و بنیان اشتباه است و بخش بسیار کوچکی از واقعیت را به صورت همهٔ واقعیت معرفی می‌کند. کسانی که با دمکراسی لیبرال مخالف هستند برای بی‌اعتبار کردن آن و موجه جلوه دادن دمکراسی‌های خلقی/متعهد ضد لیبرال، دمکراسی لیبرال را با نظام سرمایه‌داری بی قید و بند یکی معرفی می‌کنند تا بدین وسیله از آن سلب مشروعیت کنند.
دمکراسی در جامعه آمریکا از هیئت امنای مدارس و در درون نهادهای مدنی و گردهمایی‌های سهامداران شرکت‌ها از پایین هرم قدرت آغاز شده و در سه وجه قضایی، قانونگذاری و اجرایی در روستاها، مناطق حاشیهٔ شهری، شهرهای کوچک و بزرگ و ایالات بسط می‌یابد. در مناطق مختلف این کشور حتی دادستان عمومی یا رئیس اداره پلیس مقاماتی انتخاباتی هستند. انتخابات در سطح فدرال تنها بخش کوچک و البته پراهمیت دمکراسی امریکایی را به نمایش می‌گذارد. همچنین دمکراسی در آمریکا به دوره‌های انتخابات یا خود انتخابات محدود نمی‌شود.
در انتخابات در سطوح فدرال، ایالتی، و محلی منابع مالی (با شرط شفافیت و رعایت محدودیت‌های قانونی برای منابع مالی مصرف شده در انتخابات) نیز در کنار اتحادیه‌ها و نهادهای مدنی، رسانه‌های مستقل انتفاعی و غیر انتفاعی، و گرایش‌ها و جهت‌گیری‌های مردم نقش بازی می‌کنند و نمی‌توان با پررنگ کردن یکی، دیگر وجوه را کلا کنار گذاشت.
فردی که با سقط جنین به هر شکل آن، هم‌جنسگرایی و تشکل‌های کارگری مخالف باشد، هرچند صدها میلیون دلار خرج کند نمی‌تواند در شهر نیویورک یا سان‌فرانسیسکو در هیچ انتخاباتی به موفقیت دست پیدا کند. در مقابل یک لیبرال از شمال شرق آمریکا یا کالیفرنیا نمی‌تواند در میسی‌سیپی یا تنسی به موفقیتی در انتخابات برسد.
ذیلا فقط به چهار نمونه که در نیمه ژانویه ۲۰۱۲ در این نظام دمکراتیک رخ داده‌اند و می‌توانند برای دمکرات‌های ایرانی درس‌آموز باشند اشاره می‌کنم تا نوری بر نکات فوق بتابانم:
دمکراسی فقط انتخابات سالم، آزاد و رقابتی نیست
دولت اوباما پس از ماه‌ها بحث و لابی شرکت‌های نفتی، علی‌رغم ریسک متهم شدن به کوتاهی در ایجاد شغل در سال انتخابات ریاست جمهوری- انتخاباتی که محور آن مسائل اقتصادی و بیکاری است- به توقف یک خط لوله نفت سراسری از کانادا به جنوب ایالات متحده به نام «کی‌استون ایکس‌ال» حکم داد. این تصمیم پس از چندین ماه اعتراض فعالان محیط زیست به پیامدهای این خط لوله برای منابع آب و جنگل گرفته شد. در جریان این اعتراضات ده‌ها نفر در واشینگتن دی‌سی در برابر کاخ سفید دستگیر شدند.
پیروزی فعالان محیط زیست علی‌رغم لابی قدرتمند شرکت‌های نفتی نشان می‌دهد که سیاستمداران آمریکایی همه گوش‌های خود را به صاحبان شرکت‌های بزرگ نسپرده‌اند. همچنین این موضوع نشان می‌دهد که فعالان سیاسی جامعه آمریکا منتظر انتخابات بعدی نمی‌نشینند تا با تغییر سیاستمداران سیاست‌ها را نیز تغییر دهند بلکه از همهٔ امکانات عمومی برای تغییر سیاست‌ها بهره می‌گیرند و تغییر آنها نیز ممکن است (اما مثل همهٔ امور در این عالم تضمین شده نیست).
پیروزی دیگر، توقف رأی‌گیری در مورد دو طرح قانونی در کنگره بود در باب پیگیری قانونی سایت‌هایی که حقوق معنوی مولفان و مصنفان را نقض می‌کنند (دو طرح پیپا و سوپا). موافقان با این دو طرح (یکی در سنا و دیگری در مجلس نمایندگان) می‌خواستند از حقوق پدیدآورندگان با ایجاد محدودیت برای سایت‌هایی که این حقوق را نقض می‌کنند حمایت به عمل آورند. در مقابل، مخالفان بر این باور بودند که اجرای این دو قانون به سانسور اینترنت توسط دولت می‌انجامد.
در ۱۸ ژانویه ده‌ها سایت پربیننده از جمله ویکی‌پدیا و گوگل، ردیت، و بوینگ بوینگ با توقف کار خویش یا سیاه کردن نشانهٔ خود و نیز صدها نفر در خیابانی در نیویورک به این دو طرح اعتراض کردند. سایت‌های اینترنتی از شهروندان تقاضا کردند به نمایندگان خود در کنگره پیام دهند که با این طرح‌ها مخالفند و مخالفان چنین کردند. پس از این اعتراضات هشت تن از سناتورها و نمایندگان مجلس نمایندگان که برخی خود از حامیان اولیهٔ این دو طرح بودند از حمایت آنها دست کشیدند و این دو طرح به صورتی که تنظیم شده بود به محاق رفتند. در این مورد نیز فشار و اعتراض عمومی موجب تغییر رفتار کنگره شد.
انتخابات یک فرایند است
در انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری در ایالت آیوا که در هفتهٔ اول ژانویه، هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود (هر جا که گروهی از مردم در ساعتی مشخص جمع شوند) نخست با دریافت ۹۹ درصد آرا اعلام شد که میت رامنی با هشت رای از رقیب خود ریک سنتورم پیشی گرفته‌است. در شرایطی که میزان آرا به هم بسیار نزدیک باشد و بازشماری امکان تغییر نتایج را بدهد معمولا این کار صورت می‌گیرد. دو هفته بعد از رأی‌گیری در آیوا و پس از بازشماری اعلام شد که سنتورم با ۳۴ رای از رقیب خود پیشی گرفته‌است. در این بازشماری هیچ اتفاق خاص یا تظاهراتی صورت نگرفت و فشاری از بیرون اعمال نشد و با آن به عنوان بخشی از فرایند انتخابات برخورد شد. در این انتخابات رامنی چندین برابر سنتورم هزینه کرد. انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری و مناظره‌های مربوط به آن بیش از یک سال طول می‌کشد. دمکراسی آمریکایی یک فرایند در جریان است و تا حد ممکن تلاش شده تحت نفوذ قدرت‌ها یا منابع مالی رقیب قرار نگیرد.
انتخابات پایان دمکراسی نیست
در دمکراسی آمریکایی انتخاب یک فرد به معنای سپردن قدرت همه گونه تصمیم‌گیری به وی نیست. اگر فرد منتخب در دورهٔ خود از پیمانی که با مردم بسته فراتر رفته یا آن را نقض کند مردم می‌توانند با جمع‌آوری میزان مشخصی از امضا خواستار انتخابات مجدد شوند. فرماندار ایالت ویسکانسین، اسکات واکر، پس از انتخاب در سال ۲۰۱۰ تلاش کرد از حقوق و مزایای کارکنان بخش دولتی بکاهد. در پی این تصمیم با رهبری اتحادیه‌های کارگری و آموزگاران، معترضان مجلس ایالتی را برای چند روز اشغال کردند اما در نهایت نتوانستند جلوی تصویب این طرح را در مجلس ایالتی بگیرند. اما دمکراسی در آمریکا به مجلس قانونگذاری نیز ختم نمی‌شود. معترضان در یک دورهٔ چند ماهه حدود یک میلیون امضا (دو برابر رقم ۵۰۰ هزار امضای مورد نیاز برای تجدید انتخابات) گردآوری کردند و در ماه‌های آینده انتخابات فرمانداری در این ایالت برگزار خواهد شد.
دمکراسی در جامعه آمریکا بر پنج ضلع استوار شده که همهٔ این اضلاع همیشه فعال هستند و با یکدیگر به تعامل می‌پردازند: رسانه‌های آزاد، نهادهای مستقل جامعه مدنی، نظام فدرال، حکومت قانون، و نظام انتخابی سه قوه در سطوح مختلف. شهروندان آمریکایی می‌دانند که اگر از هریک از این اضلاع غفلت کنند و یکی را وابگذارند دیگر اضلاع نیز فرومی‌ریزند. این نظام دارای خلل و فرج بسیاری است و مرتبا نیروهایی تلاش می‌کنند آن را تضعیف کنند اما با بناهای محکمی که دارد (مثل قانون اساسی امریکا و تبصره‌هایش) و فعالانی که دمی بیکار و معطل نمی‌نشینند چهره‌های شاداب و پرحرارت آن خلق می‌شود. اما دمکراسی شرکت بیمه نیست و گاه طرفدارانش را ناامید نیز می‌سازد.
---------------------------
*نظرات مطرح شده در این یادداشت الزاماً دیدگاه رادیو فردا نیست.
این دیدگاه از اساس و بنیان اشتباه است و بخش بسیار کوچکی از واقعیت را به صورت همهٔ واقعیت معرفی می‌کند. کسانی که با دمکراسی لیبرال مخالف هستند برای بی‌اعتبار کردن آن و موجه جلوه دادن دمکراسی‌های خلقی/متعهد ضد لیبرال، دمکراسی لیبرال را با نظام سرمایه‌داری بی قید و بند یکی معرفی می‌کنند تا بدین وسیله از آن سلب مشروعیت کنند.
دمکراسی در جامعه آمریکا از هیئت امنای مدارس و در درون نهادهای مدنی و گردهمایی‌های سهامداران شرکت‌ها از پایین هرم قدرت آغاز شده و در سه وجه قضایی، قانونگذاری و اجرایی در روستاها، مناطق حاشیهٔ شهری، شهرهای کوچک و بزرگ و ایالات بسط می‌یابد. در مناطق مختلف این کشور حتی دادستان عمومی یا رئیس اداره پلیس مقاماتی انتخاباتی هستند. انتخابات در سطح فدرال تنها بخش کوچک و البته پراهمیت دمکراسی امریکایی را به نمایش می‌گذارد. همچنین دمکراسی در آمریکا به دوره‌های انتخابات یا خود انتخابات محدود نمی‌شود.
در انتخابات در سطوح فدرال، ایالتی، و محلی منابع مالی (با شرط شفافیت و رعایت محدودیت‌های قانونی برای منابع مالی مصرف شده در انتخابات) نیز در کنار اتحادیه‌ها و نهادهای مدنی، رسانه‌های مستقل انتفاعی و غیر انتفاعی، و گرایش‌ها و جهت‌گیری‌های مردم نقش بازی می‌کنند و نمی‌توان با پررنگ کردن یکی، دیگر وجوه را کلا کنار گذاشت.
فردی که با سقط جنین به هر شکل آن، هم‌جنسگرایی و تشکل‌های کارگری مخالف باشد، هرچند صدها میلیون دلار خرج کند نمی‌تواند در شهر نیویورک یا سان‌فرانسیسکو در هیچ انتخاباتی به موفقیت دست پیدا کند. در مقابل یک لیبرال از شمال شرق آمریکا یا کالیفرنیا نمی‌تواند در میسی‌سیپی یا تنسی به موفقیتی در انتخابات برسد.
ذیلا فقط به چهار نمونه که در نیمه ژانویه ۲۰۱۲ در این نظام دمکراتیک رخ داده‌اند و می‌توانند برای دمکرات‌های ایرانی درس‌آموز باشند اشاره می‌کنم تا نوری بر نکات فوق بتابانم:
دمکراسی فقط انتخابات سالم، آزاد و رقابتی نیست
دولت اوباما پس از ماه‌ها بحث و لابی شرکت‌های نفتی، علی‌رغم ریسک متهم شدن به کوتاهی در ایجاد شغل در سال انتخابات ریاست جمهوری- انتخاباتی که محور آن مسائل اقتصادی و بیکاری است- به توقف یک خط لوله نفت سراسری از کانادا به جنوب ایالات متحده به نام «کی‌استون ایکس‌ال» حکم داد. این تصمیم پس از چندین ماه اعتراض فعالان محیط زیست به پیامدهای این خط لوله برای منابع آب و جنگل گرفته شد. در جریان این اعتراضات ده‌ها نفر در واشینگتن دی‌سی در برابر کاخ سفید دستگیر شدند.
پیروزی فعالان محیط زیست علی‌رغم لابی قدرتمند شرکت‌های نفتی نشان می‌دهد که سیاستمداران آمریکایی همه گوش‌های خود را به صاحبان شرکت‌های بزرگ نسپرده‌اند. همچنین این موضوع نشان می‌دهد که فعالان سیاسی جامعه آمریکا منتظر انتخابات بعدی نمی‌نشینند تا با تغییر سیاستمداران سیاست‌ها را نیز تغییر دهند بلکه از همهٔ امکانات عمومی برای تغییر سیاست‌ها بهره می‌گیرند و تغییر آنها نیز ممکن است (اما مثل همهٔ امور در این عالم تضمین شده نیست).
پیروزی دیگر، توقف رأی‌گیری در مورد دو طرح قانونی در کنگره بود در باب پیگیری قانونی سایت‌هایی که حقوق معنوی مولفان و مصنفان را نقض می‌کنند (دو طرح پیپا و سوپا). موافقان با این دو طرح (یکی در سنا و دیگری در مجلس نمایندگان) می‌خواستند از حقوق پدیدآورندگان با ایجاد محدودیت برای سایت‌هایی که این حقوق را نقض می‌کنند حمایت به عمل آورند. در مقابل، مخالفان بر این باور بودند که اجرای این دو قانون به سانسور اینترنت توسط دولت می‌انجامد.
در ۱۸ ژانویه ده‌ها سایت پربیننده از جمله ویکی‌پدیا و گوگل، ردیت، و بوینگ بوینگ با توقف کار خویش یا سیاه کردن نشانهٔ خود و نیز صدها نفر در خیابانی در نیویورک به این دو طرح اعتراض کردند. سایت‌های اینترنتی از شهروندان تقاضا کردند به نمایندگان خود در کنگره پیام دهند که با این طرح‌ها مخالفند و مخالفان چنین کردند. پس از این اعتراضات هشت تن از سناتورها و نمایندگان مجلس نمایندگان که برخی خود از حامیان اولیهٔ این دو طرح بودند از حمایت آنها دست کشیدند و این دو طرح به صورتی که تنظیم شده بود به محاق رفتند. در این مورد نیز فشار و اعتراض عمومی موجب تغییر رفتار کنگره شد.
انتخابات یک فرایند است
در انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری در ایالت آیوا که در هفتهٔ اول ژانویه، هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود (هر جا که گروهی از مردم در ساعتی مشخص جمع شوند) نخست با دریافت ۹۹ درصد آرا اعلام شد که میت رامنی با هشت رای از رقیب خود ریک سنتورم پیشی گرفته‌است. در شرایطی که میزان آرا به هم بسیار نزدیک باشد و بازشماری امکان تغییر نتایج را بدهد معمولا این کار صورت می‌گیرد. دو هفته بعد از رأی‌گیری در آیوا و پس از بازشماری اعلام شد که سنتورم با ۳۴ رای از رقیب خود پیشی گرفته‌است. در این بازشماری هیچ اتفاق خاص یا تظاهراتی صورت نگرفت و فشاری از بیرون اعمال نشد و با آن به عنوان بخشی از فرایند انتخابات برخورد شد. در این انتخابات رامنی چندین برابر سنتورم هزینه کرد. انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری و مناظره‌های مربوط به آن بیش از یک سال طول می‌کشد. دمکراسی آمریکایی یک فرایند در جریان است و تا حد ممکن تلاش شده تحت نفوذ قدرت‌ها یا منابع مالی رقیب قرار نگیرد.
انتخابات پایان دمکراسی نیست
در دمکراسی آمریکایی انتخاب یک فرد به معنای سپردن قدرت همه گونه تصمیم‌گیری به وی نیست. اگر فرد منتخب در دورهٔ خود از پیمانی که با مردم بسته فراتر رفته یا آن را نقض کند مردم می‌توانند با جمع‌آوری میزان مشخصی از امضا خواستار انتخابات مجدد شوند. فرماندار ایالت ویسکانسین، اسکات واکر، پس از انتخاب در سال ۲۰۱۰ تلاش کرد از حقوق و مزایای کارکنان بخش دولتی بکاهد. در پی این تصمیم با رهبری اتحادیه‌های کارگری و آموزگاران، معترضان مجلس ایالتی را برای چند روز اشغال کردند اما در نهایت نتوانستند جلوی تصویب این طرح را در مجلس ایالتی بگیرند. اما دمکراسی در آمریکا به مجلس قانونگذاری نیز ختم نمی‌شود. معترضان در یک دورهٔ چند ماهه حدود یک میلیون امضا (دو برابر رقم ۵۰۰ هزار امضای مورد نیاز برای تجدید انتخابات) گردآوری کردند و در ماه‌های آینده انتخابات فرمانداری در این ایالت برگزار خواهد شد.
دمکراسی در جامعه آمریکا بر پنج ضلع استوار شده که همهٔ این اضلاع همیشه فعال هستند و با یکدیگر به تعامل می‌پردازند: رسانه‌های آزاد، نهادهای مستقل جامعه مدنی، نظام فدرال، حکومت قانون، و نظام انتخابی سه قوه در سطوح مختلف. شهروندان آمریکایی می‌دانند که اگر از هریک از این اضلاع غفلت کنند و یکی را وابگذارند دیگر اضلاع نیز فرومی‌ریزند. این نظام دارای خلل و فرج بسیاری است و مرتبا نیروهایی تلاش می‌کنند آن را تضعیف کنند اما با بناهای محکمی که دارد (مثل قانون اساسی امریکا و تبصره‌هایش) و فعالانی که دمی بیکار و معطل نمی‌نشینند چهره‌های شاداب و پرحرارت آن خلق می‌شود. اما دمکراسی شرکت بیمه نیست و گاه طرفدارانش را ناامید نیز می‌سازد.
---------------------------
*نظرات مطرح شده در این یادداشت الزاماً دیدگاه رادیو فردا نیست.