در هفته‌ای که گذشت، پس از تکذیب خبر دستگیری یک عضو ارشد گروه پ.کا.کا. توسط ایران، جمهوری اسلامی شاهد پیچیدگی روابطش با ترکیه بوده و از سوی دیگر درگیر جدالی لفظی با جمهوری آذربایجان شده است.
اما آیا این دو مسئله به یکدیگر ارتباط دارند؟ و، در عین حال، چگونه می‌توان رفتار رژیم تهران را در قبال دو همسایه‌اش ارزیابی کرد؟
به گزارش رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، پرده اول تحولات اخیر با سخنان یک فرمانده ارشد نظامی ایران، سرلشکر پاسدار حسن فیروزآبادی، آغاز شد که با زبانی به دور از عرف دیپلماتیک، به الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، هشدار داد که در صورت پشت کردن به اصول اسلامی «عاقبتی سیاه» خواهد داشت.
پرده دوم با سخنان علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون پرنفوذ امنیت و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، کلید خورد. بروجردی از بازداشت مراد قره‌ییلان، نفر دوم پ.کا.کا، حزب کارگران کردستان ترکیه، توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کوه‌های قندیل خبر داد.
با این اوصاف جای شگفتی ندارد که این دو گفته در دو کشور ترک‌زبان همسایه ایران سر و صدای زیادی به پا کرد و سپس بی‌درنگ توسط ایران تکذیب شد.
بر اساس بیانیه سفارت ایران در باکو، حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، در واقع هرگز نگفته است که «بیداری مردم قابل سرکوب نیست» و دولت علی‌اف را نیز متهم نکرده است که «به رژیم صهیونیستی [اسرائیل] آزادی عمل داده که در امور داخلی کشورش دخالت کند».
بیانیه سفارت ایران در ادامه می‌افزاید که «انتشار این خبر به خاطر سوء تفاهم رسانه‌های گروهی به وجود آمده است».
این تکذیبیه، اظهارات علاءالدین بروجردی درباره بازداشت مراد قره‌ایلان را نیز شامل می‌شود.
در همین ارتباط، گزارشگر رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی به مطلب روزنامه «تودیز زمان» چاپ استانبول اشاره می‌کند. این روزنامه می‌نویسد برآشفتگی رسانه‌های ترکیه در قبال این تحولات، احمد داووداوغلو، وزیر خارجه ترکیه، را بر آن داشت که از همتای ایرانی‌اش به طور رسمی توضیح بخواهد که این نیز در مقابل باعث شد تا ایران بار دیگر از موضع خود کوتاه بیاید.
بروجردی به سفیر ترکیه در تهران گفت که سخنانش تحریف شده است و، به نوشته روزنامه «تودیز زمان»، در واقع منظورش این بوده که «بهتر می‌بود اگر قره‌ییلان دستگیر می‌شد».
بدگمانی دوسویه
باکو تهران را متهم می‌کند که قدرت حامی پشت پرده اعتراض‌ها علیه دولت سکولار و برخوردار از پشتیبانی غرب علی‌اف است. در یکی از جدیدترین این رشته اعتراض‌ها، مخالفان با استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک در ماه مارس سال جاری میلادی، تظاهراتی در مقابل وزارت آموزش آذربایجان علیه ممنوعیت حجاب اسلامی در مدارس ترتیب دادند.
وفا گلزاده، مشاور پیشین امنیت ملی جمهوری آذربایجان و رئیس «بنیاد مطالعات سیاسی خزر» مستقر در باکو، بر این باور است که رژیم ایران به دنبال راه‌اندازی یک جمهوری اسلامی دیگر در جمهوری آذربایجان است.
آقای گلزاده می‌گوید: «پس از فروپاشی اتحاد شوروی، جمهوری اسلامی بی‌درنگ سیاستی پرخاش‌گرانه در قبال جمهوری آذربایجان در پیش گرفت. اول از همه تلاش کرد تا آیین اسلام به سبک حزب‌الله را به جمهوری آذربایجان صادر کند. در همین راستا بسیاری از ایرانیان به جمهوری آذربایجان آمدند و با خرج مقادیر هنگفتی پول، هسته‌های مخفی حزب‌الله را در سراسر قلمروی این جمهوری به وجود آوردند. جمهوری اسلامی همچنان به این روند ادامه می‌دهد و در جمهوری آذربایجان هسته‌های خود را ایجاد می‌کند و به پشتیبانی از گروه‌های آذربایجانی هوادار ایران ادامه می‌دهد.»
در سال ۲۰۰۹ و در پی تلاش نافرجام جنبش سبز در ایران برای تدارک انقلاب علیه جمهوری اسلامی، تهران باکو را به دست داشتن در ناآرامی‌ها و شوراندن مردم متهم کرد.
از دیدگاه جغرافیای سیاسی نیز، منافع دو کشور اغلب در تضاد با یکدیگر بوده است. ایران رابطه‌ای گرم با ارمنستان (دشمن جمهوری آذربایجان) دارد، در حالی که جمهوری آذربایجان روابطی تنگاتنگ با غرب، و مراوداتی سیاسی و نظامی با اسرائیل دارد که هر دوی این روابط برای جمهوری اسلامی بسیار نامطبوع به شمار می‌آید.
ایران: کردها در برابر سوریه
با این همه، به گفته صدرالدین سلطان، تحلیل‌گر امور ایران در باکو، انگیزه تهران از اقدامات اخیر و تحت فشار قرار دادن جمهوری آذربایجان، در واقع، فرستادن پیامی به متحد قدرتمند باکو، ترکیه، است.
جمهوری اسلامی قصد دارد از این رهگذر دولت رجب طیب اردوغان در ترکیه را مجاب کند که ایالات متحده را در محکوم کردن سرکوب بی‌رحمانه مردم توسط رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، همراهی نکند.
در این معادله، سوریه و ایران در یک سو و آذربایجان و ترکیه در سویی دیگر قرار دارند.
آقای سلطان در این باره توضیح می دهد: «تهران از تحولات جاری ناراضی است و از نزدیک روابط ناتو-آذربایجان و آمریکا-آذربایجان را دنبال می‌کند.»
این تحلیل‌گر سیاسی در ادامه می‌افزاید: «اظهارات فیروزآبادی برای ایجاد فشار روی ترکیه و ایالات متحده آمریکا بوده است [و ارسال این پیام] که جمهوری اسلامی توانایی مشکل‌تراشی برای آذربایجان را دارد، دقیقاً همان طور که [ترک‌ها] در قبال سوریه عمل می‌کنند.»
چنین تحلیل‌هایی در ترکیه نیز پا گرفته است. ادعای اخیر جمهوری اسلامی مبنی بر بازداشت یک عضو برجسته پ. کا. کا بلافاصله در پی تهاجم‌های نیروهای ایران به درون خاک عراق، برای مقابله با اعضای گروه «پژاک» صورت پذیرفت.
به گفته صاحب‌نظران در ترکیه، آن چه این مسئله را پررنگ‌تر می‌کند توجه به این نکته است که حملات ایران از لحاظ زمانی دقیقاً پیش از حمله برنامه‌ریزی شده ارتش ترکیه علیه مواضع پ. کا. کا انجام شد.
از این رو این گمانه در بین برخی تقویت شده است که جمهوری اسلامی با آگاهی از قصد ترکیه برای حمله به پ. کا. کا با عملیاتی کردن تهاجم‌های نظامی فوق قصد بهره‌جویی دیپلماتیک از روال معمول گذشته و مبادله اطلاعات امنیتی با ترکیه در برخورد با گروه‌های شبه‌نظامی کرد پ. کا. کا را داشته است.
کوتاه سخن این که آن گونه که روزنامه «تودیز امروز» می‌نویسد: «پیام ایران برای ترکیه روشن است، جمهوری اسلامی می‌گوید حاضر به همکاری در اقدام علیه پ. کا. کا است، مشروط بر آن که آنکارا حاضر به دادن امتیاز در قبال مسئله سوریه باشد. برای ترکیه این پیام بدان معناست که شما [ترکیه] نقش برجسته‌ای را در قیام سوریه دارید، که هم‌پیمان جدایی‌ناپذیر ما [ایران] در منطقه است. اگر سوریه را به ما بدهید، ما و شما، به همراه هم، در برابر پ. کا. کا می‌ایستیم؛ در غیر این صورت ما طرف پ. کا. کا خواهیم بود.»
اما آیا این دو مسئله به یکدیگر ارتباط دارند؟ و، در عین حال، چگونه می‌توان رفتار رژیم تهران را در قبال دو همسایه‌اش ارزیابی کرد؟
به گزارش رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، پرده اول تحولات اخیر با سخنان یک فرمانده ارشد نظامی ایران، سرلشکر پاسدار حسن فیروزآبادی، آغاز شد که با زبانی به دور از عرف دیپلماتیک، به الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، هشدار داد که در صورت پشت کردن به اصول اسلامی «عاقبتی سیاه» خواهد داشت.
پرده دوم با سخنان علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون پرنفوذ امنیت و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، کلید خورد. بروجردی از بازداشت مراد قره‌ییلان، نفر دوم پ.کا.کا، حزب کارگران کردستان ترکیه، توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کوه‌های قندیل خبر داد.
با این اوصاف جای شگفتی ندارد که این دو گفته در دو کشور ترک‌زبان همسایه ایران سر و صدای زیادی به پا کرد و سپس بی‌درنگ توسط ایران تکذیب شد.
بر اساس بیانیه سفارت ایران در باکو، حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، در واقع هرگز نگفته است که «بیداری مردم قابل سرکوب نیست» و دولت علی‌اف را نیز متهم نکرده است که «به رژیم صهیونیستی [اسرائیل] آزادی عمل داده که در امور داخلی کشورش دخالت کند».
بیانیه سفارت ایران در ادامه می‌افزاید که «انتشار این خبر به خاطر سوء تفاهم رسانه‌های گروهی به وجود آمده است».
این تکذیبیه، اظهارات علاءالدین بروجردی درباره بازداشت مراد قره‌ایلان را نیز شامل می‌شود.
در همین ارتباط، گزارشگر رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی به مطلب روزنامه «تودیز زمان» چاپ استانبول اشاره می‌کند. این روزنامه می‌نویسد برآشفتگی رسانه‌های ترکیه در قبال این تحولات، احمد داووداوغلو، وزیر خارجه ترکیه، را بر آن داشت که از همتای ایرانی‌اش به طور رسمی توضیح بخواهد که این نیز در مقابل باعث شد تا ایران بار دیگر از موضع خود کوتاه بیاید.
بروجردی به سفیر ترکیه در تهران گفت که سخنانش تحریف شده است و، به نوشته روزنامه «تودیز زمان»، در واقع منظورش این بوده که «بهتر می‌بود اگر قره‌ییلان دستگیر می‌شد».
بدگمانی دوسویه
باکو تهران را متهم می‌کند که قدرت حامی پشت پرده اعتراض‌ها علیه دولت سکولار و برخوردار از پشتیبانی غرب علی‌اف است. در یکی از جدیدترین این رشته اعتراض‌ها، مخالفان با استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک در ماه مارس سال جاری میلادی، تظاهراتی در مقابل وزارت آموزش آذربایجان علیه ممنوعیت حجاب اسلامی در مدارس ترتیب دادند.
وفا گلزاده، مشاور پیشین امنیت ملی جمهوری آذربایجان و رئیس «بنیاد مطالعات سیاسی خزر» مستقر در باکو، بر این باور است که رژیم ایران به دنبال راه‌اندازی یک جمهوری اسلامی دیگر در جمهوری آذربایجان است.
آقای گلزاده می‌گوید: «پس از فروپاشی اتحاد شوروی، جمهوری اسلامی بی‌درنگ سیاستی پرخاش‌گرانه در قبال جمهوری آذربایجان در پیش گرفت. اول از همه تلاش کرد تا آیین اسلام به سبک حزب‌الله را به جمهوری آذربایجان صادر کند. در همین راستا بسیاری از ایرانیان به جمهوری آذربایجان آمدند و با خرج مقادیر هنگفتی پول، هسته‌های مخفی حزب‌الله را در سراسر قلمروی این جمهوری به وجود آوردند. جمهوری اسلامی همچنان به این روند ادامه می‌دهد و در جمهوری آذربایجان هسته‌های خود را ایجاد می‌کند و به پشتیبانی از گروه‌های آذربایجانی هوادار ایران ادامه می‌دهد.»
در سال ۲۰۰۹ و در پی تلاش نافرجام جنبش سبز در ایران برای تدارک انقلاب علیه جمهوری اسلامی، تهران باکو را به دست داشتن در ناآرامی‌ها و شوراندن مردم متهم کرد.
از دیدگاه جغرافیای سیاسی نیز، منافع دو کشور اغلب در تضاد با یکدیگر بوده است. ایران رابطه‌ای گرم با ارمنستان (دشمن جمهوری آذربایجان) دارد، در حالی که جمهوری آذربایجان روابطی تنگاتنگ با غرب، و مراوداتی سیاسی و نظامی با اسرائیل دارد که هر دوی این روابط برای جمهوری اسلامی بسیار نامطبوع به شمار می‌آید.
ایران: کردها در برابر سوریه
با این همه، به گفته صدرالدین سلطان، تحلیل‌گر امور ایران در باکو، انگیزه تهران از اقدامات اخیر و تحت فشار قرار دادن جمهوری آذربایجان، در واقع، فرستادن پیامی به متحد قدرتمند باکو، ترکیه، است.
جمهوری اسلامی قصد دارد از این رهگذر دولت رجب طیب اردوغان در ترکیه را مجاب کند که ایالات متحده را در محکوم کردن سرکوب بی‌رحمانه مردم توسط رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، همراهی نکند.
در این معادله، سوریه و ایران در یک سو و آذربایجان و ترکیه در سویی دیگر قرار دارند.
آقای سلطان در این باره توضیح می دهد: «تهران از تحولات جاری ناراضی است و از نزدیک روابط ناتو-آذربایجان و آمریکا-آذربایجان را دنبال می‌کند.»
این تحلیل‌گر سیاسی در ادامه می‌افزاید: «اظهارات فیروزآبادی برای ایجاد فشار روی ترکیه و ایالات متحده آمریکا بوده است [و ارسال این پیام] که جمهوری اسلامی توانایی مشکل‌تراشی برای آذربایجان را دارد، دقیقاً همان طور که [ترک‌ها] در قبال سوریه عمل می‌کنند.»
چنین تحلیل‌هایی در ترکیه نیز پا گرفته است. ادعای اخیر جمهوری اسلامی مبنی بر بازداشت یک عضو برجسته پ. کا. کا بلافاصله در پی تهاجم‌های نیروهای ایران به درون خاک عراق، برای مقابله با اعضای گروه «پژاک» صورت پذیرفت.
به گفته صاحب‌نظران در ترکیه، آن چه این مسئله را پررنگ‌تر می‌کند توجه به این نکته است که حملات ایران از لحاظ زمانی دقیقاً پیش از حمله برنامه‌ریزی شده ارتش ترکیه علیه مواضع پ. کا. کا انجام شد.
از این رو این گمانه در بین برخی تقویت شده است که جمهوری اسلامی با آگاهی از قصد ترکیه برای حمله به پ. کا. کا با عملیاتی کردن تهاجم‌های نظامی فوق قصد بهره‌جویی دیپلماتیک از روال معمول گذشته و مبادله اطلاعات امنیتی با ترکیه در برخورد با گروه‌های شبه‌نظامی کرد پ. کا. کا را داشته است.
کوتاه سخن این که آن گونه که روزنامه «تودیز امروز» می‌نویسد: «پیام ایران برای ترکیه روشن است، جمهوری اسلامی می‌گوید حاضر به همکاری در اقدام علیه پ. کا. کا است، مشروط بر آن که آنکارا حاضر به دادن امتیاز در قبال مسئله سوریه باشد. برای ترکیه این پیام بدان معناست که شما [ترکیه] نقش برجسته‌ای را در قیام سوریه دارید، که هم‌پیمان جدایی‌ناپذیر ما [ایران] در منطقه است. اگر سوریه را به ما بدهید، ما و شما، به همراه هم، در برابر پ. کا. کا می‌ایستیم؛ در غیر این صورت ما طرف پ. کا. کا خواهیم بود.»