نگرانی جمهوری آذربایجان از انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه

به گفته یک مدیر در استان آذربایجان غربی، ۷۰ درصد از مساحت دریاچه ارومیه خشک شده است

یک هفته بیشتر از نشست کمیسیون سامان‌دهی رودخانه‌های مرزی ایران و جمهوری آذربایجان با حضور هیئت‌های دو کشور نمی‌گذرد که کمیته دولتی «اراضی و نقشه‌نگاری» آذربایجان از طرح ایران برای انتقال بخشی از آب رودخانه ارس به دریاچه ارومیه اظهار نگرانی کرد.

قریب محمداف، رئیس این کمیته دولتی، روز سه‌شنبه، ۳۰ آبان، به خبرگزاری ترند آذربایجان گفت که مذاکرات دوجانبه پیرامون انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه ارومیه «کلا موضوعیت ندارد و منتفی است».

به گفته وی، این اقدام هم به کشاورزی مناطق ساحلی رودخانه ارس و هم به محیط زیست منطقه آسیب جدی خواهد رساند.

پیشتر نیز حسینقلی باقراف، وزیر محیط زیست و منابع طبیعی آذربایجان، در ۲۶ شهریورماه سال گذشته با هشدار نسبت به «عواقب برهم خوردن تراز اکولوژیک منطقه» اعلام کرده بود که ایران برای انتقال آب از رود ارس به دریاچه ارومیه باید ابتدا رضایت آذربایجان را جلب کند.

هفته گذشته خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، گزارش داده بود که هیئت اعزامی جمهوری اسلامی ایران به ریاست جبار وطن‌فدا، مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیروی ایران، ۲۴ آبان‌ماه در نشستی دو روزه در باکو، درباره «تدوین دستورالعمل سامان‌دهی رودخانه‌های مرزی، تدوین راهکار‌ها و چگونگی سامان‌دهی و حفاظت از رودخانه ارس در مرز مشترک ایران و جمهوری آذربایجان» مذاکره کرده است.

دو کشور تیرماه سال گذشته نیز قرارداد نحوه استفاده از آب ارس و انرژی برق تولیدی در سد رودخانه ارس را امضا کردند.

بر اساس این قرارداد، هر دو کشور از منابع آبی ارس در صورت بروز خشکسالی در مناطق ساحلی می‌توانند ازدیاد برداشت داشته باشند، اما این قرارداد انتقال آب ارس به مناطق دیگر کشور و مصارف دیگر را شامل نمی‌شود.

آقای محمداف، مدیر کمیته دولتی آذربایجانی، می‌گوید که مناطق ساحلی ارس خود مشکل کمبود آب دارد و انتقال حجم عظیمی از آب به مناطق دیگر وضعیت را بد‌تر خواهد کرد.

این در حالی است که ایران اعلام کرده است در نظر دارد سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب رود ارس را به دریاچه ارومیه منتقل کند و مقامات ایران می‌گویند که حق‌آبه دریاچه ارومیه سالانه بیش از سه میلیارد متر مکعب است و کمتر از این میزان به احیای دریاچه منجر نخواهد شد.

حسن عباس‌نژاد، مدیرکل محیط زیست آذربایجان‌ غربی، اخیرا اعلام کرد که ۷۰ درصد مساحت دریاچه ارومیه خشک شده و به عبارت دیگر ۳۰۰ هزار هکتار از مساحت آن به شوره‌زار تبدیل شده است.

شهریورماه سال گذشته دولت محمود احمدی‌نژاد ۸۵۰ میلیارد تومان بودجه برای انتقال آب رودخانه ارس و چند رودخانه در کردستان به دریاچه ارومیه اختصاص داد، اما تاکنون اقدامات عملی برای عملیاتی کردن این پروژه‌ها انجام نشده است.

۱۴ اسفند سال گذشته، برنامه زیست‌محیطی سازمان ملل متحد، «یونپ»، در گزارشی با هشدار نسبت به عواقب خشک شدن دریاچه ارومیه که «منجر به ایجاد توفان نمک در شعاع ۵۰۰ کیلومتری دریاچه خزر که محل سکونت ۷۶ میلیون انسان است»، گفته بود ارتفاع سطح آب دریاچه از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۱ به میزان ۷ متر نزول کرده و بر اساس تصاویر ماهواره‌ای مساحت آن در این بازه زمانی از ۶۱۰۰ کیلومتر مربع به ۲۳۶۶ کیلومتر مربع کاهش یافته است و این کاهش ادامه دارد.

بر اساس مطالعات این سازمان، کاهش حجم آب‌های ورودی به این دریاچه به خاطر تغییرات آب و هوایی و کاهش بارندگی (۱۰ درصد)، همچنین بهره‌برداری بیش از حد آب‌های حوضه آب‌خیز برای مصارف کشاورزی بیشترین سهم (۶۵ درصد) و ساخت و ساز سد‌ها در بستر رودخانه نیز دومین عامل (۲۵ درصد) در خشک شدن دریاچه بوده است.