تحت تاثیر تحولات جاری در صحنه اقتصاد جهانی، و به‌ویژه بحران منطقه یورو، بهای نفت همچنان رو به کاهش می‌رود. گفت‌وگوی اقتصادی روز رادیوفردا با فریدون خاوند، کارشناس اقتصادی، به همین موضوع می‌پردازد.
رادیوفردا: به‌رغم کاهش صادرات نفت ایران و چشم‌انداز کاهش باز هم بیشتر آن، از تنش در بازار جهانی نفت خبری نیست و تنزل بهای این کالا همچنان ادامه دارد. چه عواملی، در شرایطی کنونی، قیمت بین‌المللی نفت را پایین می‌کشند؟
فریدون خاوند: قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال که در ماه مارس به ۱۲۶ دلار رسیده بود، طی دو ماه گذشته حدود بیست دلار کاهش یافت و در حال حاضر پیرامون ۱۰۶ دلار نوسان می‌کند.
کاهش بهای این کالای استراتژیک، آن هم در شرایطی که تنش بر سر پرونده هسته‌ای ایران همچنان یکی از مهم‌ترین معضلات بین‌المللی است، از چند عامل نشات گرفته که یکی از مهم‌ترین آنها افزایش چشمگیر تولید نفت «اوپک» است.
افزایش تولید «اوپک» عمدتا ناشی از ابتکار عربستان سعودی است که تولید خود را تا نزدیک به ده میلیون بشکه در روز بالا برده و به جای روسیه، به تولیدکننده اول جهان بدل شده، از جمله به این دلیل که ریاض می‌خواهد جلوی افزایش قیمت نفت را بگیرد تا به قدرت‌های غربی، در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، کمک کرده باشد.
علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی، بار‌ها گفته است که در راستای کمک به اقتصاد جهانی، خواستار نفت بشکه‌ای صد دلار است.
به جز بالا رفتن تولید عربستان سعودی، عادی شدن نسبی وضعیت صنایع نفتی در لیبی و بالا رفتن تولید نفت عراق هم سطح عمومی عرضه نفت از سوی سازمان «اوپک» را بالا برده است. همزمان با افزایش عرضه نفت، تقاضای نفت رو به کاهش می‌رود و این هم یکی دیگر از دلایل کاهش بهای این کالاست.
در اقتصاد چین نشانه‌هایی از کاهش نرخ رشد دیده می‌شود، پدیده‌ای که طبعا نیاز این قدرت را به نفت کاهش می‌دهد، تقاضای این محصول را پایین می‌آورد و در نتیجه قیمت آن را کم می‌کند.
ولی مشکل اصلی، که بر بازار جهانی نفت فشار می‌آورد، بحران اقتصادی در اروپاست. اگر یونان از منطقه یورو خارج بشود و به پول قبلی‌اش برگردد، خرید نفت این کشور طبعا سقوط می‌کند و دیگر کشور‌های عضو منطقه یورو هم، در صورت فرو غلطیدن در وضعیتی مشابه یونان، از لحاظ مصرف نفت به همان سرنوشت دچار خواهند شد.
موسسه آمریکایی «بانک آو آمریکا - مریل لینچ» پیش‌بینی می‌کند که در صورت فروپاشی منطقه یورو، رکود اقتصادی در اروپا می‌تواند تقاضای نفت را دو میلیون بشکه در روز کاهش دهد و اگر این سناریو تحقق پیدا کند، بهای هر بشکه نفت ممکن است به حدود شصت دلار سقوط کند.
تهدید قدرت‌های غربی به استفاده از ذخایر استراتژیک نفت تا چه اندازه در کاهش بهای نفت تاثیر داشته است؟
۲۸ کشور پیشرفته که در آژانس بین‌المللی انرژی عضویت دارند، برای مقابله با شرایط دشوار احتمالی در انبار‌های خودشان نفت ذخیره کرده‌اند، که تقریبا معادل نود روز مصرف آنهاست.
ذخایر استراتژیک در اصل برای مقابله با شرایط استثنایی به وجود آمده‌اند، مثلا حفظ اقتصاد‌های غربی در صورت قطع صادرات نفت از سوی سازمان «اوپک» یا فاجعه‌های طبیعی. با این حال به نظر می‌رسد که کشور‌های غربی در شرایط فعلی بیش از بیش تمایل دارند به این که از این ذخایر برای تاثیرگذاری بر بازار نفت استفاده بکنند.
به علاوه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک است و باراک اوباما تلاش می‌کند با هرگونه افزایش بهای نفت که بتواند به اقتصاد ایالات متحده ضربه بزند، مقابله کند. یکی از راه‌های این مقابله، استفاده از ذخایر استراتژیک است.
از طرف دیگر قدرت‌های غربی برای اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی، و به این منظور که کاهش صادرات ایران و در نتیجه کاهش عرضه این کالا قیمت نفت را افزایش ندهد، از آژانس بین‌المللی انرژی خواسته‌اند در صورت لزوم بخشی از ذخایر استراتژیک خود را به بازار تزریق کند. این مانور هم که در خدمت رویارویی قدرت‌های غربی با جمهوری اسلامی به کار گرفته شده، طبعا به کاهش تنش در بازار جهانی نفت کمک می‌کند.
آیا قیمت بین‌المللی نفت در درازمدت در همین سطح باقی می‌ماند؟
پاسخ دادن به این پرسش کار دشواری است، چون در پیش‌بینی بازار بین‌المللی نفت متغیر‌های زیادی را باید در نظر گرفت، از فراز و نشیب‌های اقتصاد جهانی گرفته تا عوامل ژئوپولیتیک، به ویژه تحول پرونده هسته‌ای ایران.
برخی از موسسات بزرگ اقتصادی، هم در آمریکا و هم در اروپا، پیش‌بینی می‌کنند که با اجرای تحریم خرید نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا در اول ژوییه، قیمت نفت بالا خواهد رفت. شکست گفت‌وگو‌های هسته‌ای ایران با گروه پنج به علاوه یک هم طبعا می‌تواند بر معادلات نفتی بین‌المللی تاثیر بگذارد.
رسانه‌های اقتصادی اروپایی به نقل از بانک آمریکایی «گلدمن زکس» می‌نویسند که با اجرای تحریم خرید نفت ایران در اوایل ماه ژوییه، قیمت نفت افزایش می‌یابد و در نیمه دوم سال به هر بشکه ۱۲۵ دلار خواهد رسید. بانک فرانسوی «بی‌ان‌پی پری‌با» هم همین نظر را دارد.
رادیوفردا: به‌رغم کاهش صادرات نفت ایران و چشم‌انداز کاهش باز هم بیشتر آن، از تنش در بازار جهانی نفت خبری نیست و تنزل بهای این کالا همچنان ادامه دارد. چه عواملی، در شرایطی کنونی، قیمت بین‌المللی نفت را پایین می‌کشند؟
فریدون خاوند: قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال که در ماه مارس به ۱۲۶ دلار رسیده بود، طی دو ماه گذشته حدود بیست دلار کاهش یافت و در حال حاضر پیرامون ۱۰۶ دلار نوسان می‌کند.
کاهش بهای این کالای استراتژیک، آن هم در شرایطی که تنش بر سر پرونده هسته‌ای ایران همچنان یکی از مهم‌ترین معضلات بین‌المللی است، از چند عامل نشات گرفته که یکی از مهم‌ترین آنها افزایش چشمگیر تولید نفت «اوپک» است.
افزایش تولید «اوپک» عمدتا ناشی از ابتکار عربستان سعودی است که تولید خود را تا نزدیک به ده میلیون بشکه در روز بالا برده و به جای روسیه، به تولیدکننده اول جهان بدل شده، از جمله به این دلیل که ریاض می‌خواهد جلوی افزایش قیمت نفت را بگیرد تا به قدرت‌های غربی، در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، کمک کرده باشد.
علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی، بار‌ها گفته است که در راستای کمک به اقتصاد جهانی، خواستار نفت بشکه‌ای صد دلار است.
به جز بالا رفتن تولید عربستان سعودی، عادی شدن نسبی وضعیت صنایع نفتی در لیبی و بالا رفتن تولید نفت عراق هم سطح عمومی عرضه نفت از سوی سازمان «اوپک» را بالا برده است. همزمان با افزایش عرضه نفت، تقاضای نفت رو به کاهش می‌رود و این هم یکی دیگر از دلایل کاهش بهای این کالاست.
در اقتصاد چین نشانه‌هایی از کاهش نرخ رشد دیده می‌شود، پدیده‌ای که طبعا نیاز این قدرت را به نفت کاهش می‌دهد، تقاضای این محصول را پایین می‌آورد و در نتیجه قیمت آن را کم می‌کند.
ولی مشکل اصلی، که بر بازار جهانی نفت فشار می‌آورد، بحران اقتصادی در اروپاست. اگر یونان از منطقه یورو خارج بشود و به پول قبلی‌اش برگردد، خرید نفت این کشور طبعا سقوط می‌کند و دیگر کشور‌های عضو منطقه یورو هم، در صورت فرو غلطیدن در وضعیتی مشابه یونان، از لحاظ مصرف نفت به همان سرنوشت دچار خواهند شد.
موسسه آمریکایی «بانک آو آمریکا - مریل لینچ» پیش‌بینی می‌کند که در صورت فروپاشی منطقه یورو، رکود اقتصادی در اروپا می‌تواند تقاضای نفت را دو میلیون بشکه در روز کاهش دهد و اگر این سناریو تحقق پیدا کند، بهای هر بشکه نفت ممکن است به حدود شصت دلار سقوط کند.
تهدید قدرت‌های غربی به استفاده از ذخایر استراتژیک نفت تا چه اندازه در کاهش بهای نفت تاثیر داشته است؟
۲۸ کشور پیشرفته که در آژانس بین‌المللی انرژی عضویت دارند، برای مقابله با شرایط دشوار احتمالی در انبار‌های خودشان نفت ذخیره کرده‌اند، که تقریبا معادل نود روز مصرف آنهاست.
ذخایر استراتژیک در اصل برای مقابله با شرایط استثنایی به وجود آمده‌اند، مثلا حفظ اقتصاد‌های غربی در صورت قطع صادرات نفت از سوی سازمان «اوپک» یا فاجعه‌های طبیعی. با این حال به نظر می‌رسد که کشور‌های غربی در شرایط فعلی بیش از بیش تمایل دارند به این که از این ذخایر برای تاثیرگذاری بر بازار نفت استفاده بکنند.
به علاوه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک است و باراک اوباما تلاش می‌کند با هرگونه افزایش بهای نفت که بتواند به اقتصاد ایالات متحده ضربه بزند، مقابله کند. یکی از راه‌های این مقابله، استفاده از ذخایر استراتژیک است.
از طرف دیگر قدرت‌های غربی برای اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی، و به این منظور که کاهش صادرات ایران و در نتیجه کاهش عرضه این کالا قیمت نفت را افزایش ندهد، از آژانس بین‌المللی انرژی خواسته‌اند در صورت لزوم بخشی از ذخایر استراتژیک خود را به بازار تزریق کند. این مانور هم که در خدمت رویارویی قدرت‌های غربی با جمهوری اسلامی به کار گرفته شده، طبعا به کاهش تنش در بازار جهانی نفت کمک می‌کند.
آیا قیمت بین‌المللی نفت در درازمدت در همین سطح باقی می‌ماند؟
پاسخ دادن به این پرسش کار دشواری است، چون در پیش‌بینی بازار بین‌المللی نفت متغیر‌های زیادی را باید در نظر گرفت، از فراز و نشیب‌های اقتصاد جهانی گرفته تا عوامل ژئوپولیتیک، به ویژه تحول پرونده هسته‌ای ایران.
برخی از موسسات بزرگ اقتصادی، هم در آمریکا و هم در اروپا، پیش‌بینی می‌کنند که با اجرای تحریم خرید نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا در اول ژوییه، قیمت نفت بالا خواهد رفت. شکست گفت‌وگو‌های هسته‌ای ایران با گروه پنج به علاوه یک هم طبعا می‌تواند بر معادلات نفتی بین‌المللی تاثیر بگذارد.
رسانه‌های اقتصادی اروپایی به نقل از بانک آمریکایی «گلدمن زکس» می‌نویسند که با اجرای تحریم خرید نفت ایران در اوایل ماه ژوییه، قیمت نفت افزایش می‌یابد و در نیمه دوم سال به هر بشکه ۱۲۵ دلار خواهد رسید. بانک فرانسوی «بی‌ان‌پی پری‌با» هم همین نظر را دارد.