درس‌های حملات یازدهم سپتامبر و پرونده سوریه

باراک اوباما در مراسم دوازدهمین یادبود یازده سپتامبر در پنتاگون

همزمان با فرارسیدن دوازدهمین سالگرد حملات تروریستی به چند شهر آمریکا در تاریخ یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ مردم این کشور یک بار دیگر با سوالات و مباحثی در مورد گروه تروریستی القاعده، سلاح‌های کشتار و تخریب جمعی و احتمال ورود آمریکا به یک جنگ دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند.

در کانون این مباحث باراک اوباما قرار دارد که با رسیدن به مقام ریاست جمهوری وعده داده بود که آمریکا را از آن چه «تمایل همیشگی به جنگ» می‌نامید دور کند.

خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌نویسد که باراک اوباما غروب روز سه‌شنبه در سخنان خود خطاب به ملت آمریکا در مورد بحران سوریه گفت: «در نقاط مختلف جهان حوادث وحشتناکی اتفاق می‌افتد و مقابله با تمام این اعمال و اقدامات نادرست ورای امکانات ماست. اما وقتی که با حد ناچیزی از اقدام و تقبل کمی خطر ما می‌توانیم از حمله شیمیایی و کشتن کودکان جلوگیری کرده و در طولانی‌مدت آینده ایمنی هم برای فرزندان خود بسازیم، به نظر من باید دست به اقدام بزنیم.»

برخی معتقدند که حمله نظامی به سوریه می‌تواند آمریکا را در یک جنگ طولانی و بی‌سرانجام دیگر در منطقه خاورمیانه درگیر کرده و همان احساسات سال‌های بعد از حملات یازدهم سپتامبر را در ذهن همگان زنده کند که سربازان آمریکایی مجبور شدند سال‌های سال به جبهه‌های نبرد در عراق و افغانستان اعزام شده و بسیاری جان خود را در این راه از دست بدهند.

برخی دیگر بحران سوریه را فقط بخشی از تصویری بزرگ‌تر در کل منطقه خاورمیانه می‌دانند که ایران نیز در آن نقش مهمی دارد. آنها نگران هستند که اگر آمریکا در شرایط فعلی اراده خود را تحمیل نکند در صورت بروز خطرات دیگر در آینده این منطقه این کشور موضع ضعیف‌تری خواهد داشت.

روز چهارشنبه صبح در جریان مراسم بزرگداشت روز یازدهم سپتامبر در محوطه کاخ سفید مسلما بخش زیادی از این مباحث و نگرانی‌ها بر شانه‌های رئیس جمهور سنگینی می‌کرد.

القاعده خطر اصلی

خبرگزاری آشوشیتدپرس می‌افزاید که پس از وقوع حملات یازده سپتامبر شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن به دشمن شماره یک آمریکا بدل شد. دوازده سال پس از آن وقایع اسامه بن لادن کشته شده و باراک اوباما می‌گوید که هسته و تشکیلات اصلی این گروه در مسیر شکست و فروپاشی قرار دارد. اما همزمان با تضعیف القاعده در افغانستان و پاکستان گروه‌های وابسته و هم‌فکر این گروه در شبه جزیره عربستان، عراق، شمال آفریقا و حتی سوریه تقویت شده‌اند.

جنگجویان جهادی خارجی که بسیاری از آنها با القاعده ارتباط دارند در میان اپوزیسیون مسلح سوریه در حال رشد هستند و این موضوع برای قانون‌گذاران آمریکایی مایه نگرانی جدی است. رژیم بشار اسد نیز سعی کرده است از این نگرانی آمریکا و غرب به نفع خود بهره‌برداری کرده و بگوید در شرایط فعلی رژیم وی و غرب دشمن مشترکی دارند که همان گروه‌های جهادی و القاعده باشند.

بشار اسد روز یک‌شنبه گذشته در مصاحبه‌ای با یک روزنامه‌نگار آمریکایی در مورد اقدام نظامی علیه کشور خود گفت: «چنین حمله‌ای باعث تقویت القاعده و همان گروه‌هایی خواهد شد که در حملات یازدهم سپتامبر شهروندان آمریکایی را کشتند.»

شرایط اضطراری

هر چند مردم آمریکا نسبت به سال‌های اول پس از وقوع حملات یازدهم سپتامبر کمتر نگران وقوع حملات تروریستی هستند، به خوبی می دانند که بحران و جنگ در خاورمیانه می‌تواند امنیت آمریکا را با چالش‌های جدیدی روبه‌رو کند.

بر اساس یک نظرسنجی جدید که توسط آسوشیتدپرس انجام شده تقریبا تمام آمریکایی‌ها، حدود ۹۴ درصد، معتقدند که جنگ علیه تروریسم هنوز به پیروزی نرسیده و فقط ۱۴ درصد معتقدند که آمریکا احتمالا می‌تواند در ده سال آینده در این کارزار به پیروزی برسد.

همین برداشت و تصور را می‌توان در تصمیم اخیر رئیس جمهور آمریکا مشاهده کرد. باراک اوباما چند ساعت قبل از نطق خود در مورد بحران سوریه سند مربوط به تمدید وضعیت اضطراری در سطح کشور به مدت یک سال دیگر را امضا کرد. وی در یادداشت خود خطاب به کنگره آمریکا نوشت: «تهدیدهای تروریستی که بر آن اساس حکم اعلام وضعیت اضطراری در چهاردهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ صادر شد هنوز به قوت خود باقی است.»

یکی از تهدیدهای امنیتی اصلی برای آمریکا در سال‌های اخیر خطر حملات احتمالی به سفارتخانه‌های این کشوراست. برای مثال، یک مکالمه بین اعضای القاعده در شبه جزیره عربستان که توسط دستگاه‌های امنیتی شنود شده بود ماه گذشته باعث شد که سفارتخانه‌های آمریکا در خاورمیانه و شمال آفریقا مدت چندین روز تعطیل شوند.

همزمان با تصمیم دولت آمریکا برای اقدام نظامی علیه سوریه وزارت خارجه این کشور دستور داد که کارمندان غیرضروری سفارت آمریکا در بیروت هر چه سریع‌تر خاک لبنان را ترک کنند. دلیل آن احتمال وقوع حملات تلافی‌جویانه توسط گروه‌های وابسته به رژیم سوریه یا حزب‌الله لبنان بود.

عراق و افغانستان

با توجه به کاهش بودجه نظامی آمریکا بسیاری با درگیر شدن نیروهای مسلح این کشور در جنگ داخلی سوریه که دو سال ادامه داشته و آینده ناروشنی دارد موافق نیستند.

باراک اوباما که به عنوان مخالف جنگ عراق نامزد مقام ریاست جمهوری شد و در دوران حکومت خود به حضور ارتش آمریکا در این کشور پایان داد در نظر دارد که به زودی نظامیان آمریکایی را از افغانستان نیز خارج کند.

اوباما و مشاوران وی به خوبی می‌دانند که مردم آمریکا روش و سیاست‌های تهاجمی مشابه دوران ریاست جمهوری جرج بوش را نخواهند پذیرفت. به همین خاطر همواره تاکید می‌کنند که دخالت نظامی آمریکا بسیار محدود و شامل استقرار نیروی زمینی نخواهد بود.

اما جناح‌های تندرو و اکثر جمهوری‌خواهان نگاه دیگری دارند و به نظر می‌رسد که در صورت موافقت با اقدام نظامی ترجیح می‌دهند که این اقدام گسترده‌تر باشد.

سلاح‌های کشتار و تخریب جمعی

خبرگزاری آسوشیتدپرس در پایان این گفتار یادآوری می‌کند که جرج بوش، رئیس جمهور سابق آمریکا، در سال ۲۰۰۶ و در اوج تبلیغات به نفع کارزار بین‌المللی علیه تروریسم و اقدام نظامی پیش‌دستانه گفت: «درسی که از حملات یازده سپتامبر می‌گیریم این است که قبل از وقوع خطر باید با آن مقابله کرد.»

حمله به عراق بر اساس این ادعا توجیه شد که دولت صدام حسین تسلیحات شیمیایی و میکروبی دارد، ادعایی که بعدا نادرست بودن آن ثابت شد. صد هزارعراقی و چند هزار نظامی آمریکایی جان خود را در سال‌های اول جنگ عراق از دست دادند.

امروزه اما تقریبا کسی تردید ندارد که در سوریه از سلاح شیمیایی استفاده شده است. رژیم بشار اسد در روزهای اخیر علنا به داشتن این نوع تسلیحات اعتراف کرده و پذیرفت که آن را در کنترل جامعه بین‌المللی قرار دهد.

باراک اوباما اذعان دارد که سوریه هیچ خطر مستقیم یا غیرمستقیمی برای آمریکا ایجاد نکرده، اما در استدلال خود خطاب به کنگره، افکار عمومی آمریکا و متحدان بین‌المللی آن کشور می‌گوید اگر جامعه بین‌المللی هم اکنون در برابر استفاده از سلاح‌های شیمیایی دست به اقدام نزند در آینده با خطرهای بزرگ‌تری روبه‌رو خواهد بود.