هارد راک با شعر فارسی در باره عيسی مسيح يا امام حسين، هيپ هاپ عاشقانه يا رپ با لهجه و ساز جنوبی، موسيقی تلفيقی نامتعارف با فريادهايی اعتراضی خطاب به جرج بوش يا حتی تک نوازی يک پيانو با انگشتان يک پسر ايرانی در تورنتو ... چهارمين دوره فستيوال موسيقی سايت «تهران آونيو» رنگارنگ تر از سه دوره قبلی مدتی است که آغاز شده است.
عنوان هيجان آور «فستيوال موسيقی» برای آنچه که زمانی مهم ترين اتفاق هنری موسيقی زيرزمينی ايران در شش سال اخير خوانده می شد، مخاطبين را چون سال های پيش به يک وب سايت می رساند و ۱۰۷ لينک برای دانلود ۱۰۷ اثر از ۱۰۷ گروه، خواننده، موزيسين و آهنگساز ايرانی.
هر چند در اين «فستيوال» از صحنه، نور و اجرای زنده و بالا و پايين پريدن هواداران خبری نيست، هر چند در اين «فستيوال» از پخش زنده و غيرزنده در حتی يک راديوی موج کوتاه محلی خبری نيست، هر چند که هيچ بيلبوردی در هيچ کجای کره زمين، نويد برپايی اين «فستيوال» را نمی دهد، اما همين «وب سايت» تک و تنها در دنيای بی مرز اينترنت، فرصتی است برای کشف اينکه در زيرزمين های ايران چه خبر است.
فستيوال ۴
چهارمين دوره فستيوال با تاخيری بيشتر از يک سال آغاز شده و چه در ظاهر و آثار ارائه شده در اين فستيوال و چه در کيفيت و سبک آثار، تفاوت هايی جدی به سه دوره پيشين دارد.
امسال برای نخستين بار، گردانندگان وب سايت «تهران آونيو» - متولی برپايی فستيوال – تصميم گرفته اند که اين دوره از فستيوال را «غير رقابتی» برگزار کنند؛ به بيان ديگر امسال از برنده و مقام نخست خبری نخواهد بود.
اين بار چون دو دوره آخر، هيئت داورانی وجود ندارد و همچون سه دوره پيشين نيز امکان رای دادن از سوی مردم عادی وجود ندارد. حتی در انتخاب آثار برای انتشار در وب سايت فستيوال نيز، مانند دوره سوم هيئت گزينشی تشکيل نشده است.
البته در همه دوره های اين فستيوال، اصولا هر اثری که از سوی علاقه مندان – آماتور يا حرفه ای – برای برگزار کنندگان فستيوال فرستاده می شدند، در وب سايت فستيوال منتشر می شدند، اما در دوره سوم، آثار «قابل اعتنا به انتخاب يک هيئت گزينش» به بخش مسابقه راه يافتند و باقی آثار در بخش «جنبی» منتشر شدند.
تقسيم بندی آثار به دو گروه و ارزشگذاری پيش از رای گيری از مردم، مهم ترين انتقاد از دوره پيشين اين فستيوال بود که طبعا در اين دوره ديگر تکرار نشده است.
تقاوت مهم بعدی نيز تقسيم بندی آثار بر اساس سبک موسيقی است. فستيوال امسال در چهار گروه راک، هيپ – هاپ، فيوژن و کلاسيک در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.
اما اين بار ديگر نام فستيوال تغيير نکرده و نام «فستيوال موسيقی تهران آونيو – Tehranavenue Music Fetstival» يا «TAMF» که در دوره سوم جايگزين نام «فستيوال راک زيرزمينی» شده بود، بر پيشانی وب سايت فستيوال ديده می شود.
زيرزمينی يا غيرمتعارف؟
پاسخ به اين سئوال که معيار برگزارکنندگان برای انتشار اثری در اين فستيوال چه بوده؟ آسان نيست.
در نگاه نخست، گروه بزرگی از موزيسين هايی که تاکنون موفق نشده اند از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز بگيرند، در ميان شرکت کنندگان ديده می شوند.
اما برخی شرکت کنندگان – عموما ايرانيانی که در ايران زندگی نمی کنند – در دسته هنرمندانی هستند که هيچ گاه برای انتشار آثارشان به شکل رسمی در داخل کشور، تلاشی نکرده اند.
ضمن اينکه به طور مشخص در گروه «کلاسيک»، چهار اثر منتشر شده اند که بر اساس باور عمومی در باره ذائقه دستگاه سانسور در وزارت ارشاد، بخت بالايی برای گرفتن مجوز دارند.
در دوره سوم، منتشر نکردن «آلبوم» يکی از شروط حضور در فستيوال بود، چرا که برگزارکنندگان اصرار داشتند بيش از هر چيز، «آماتور» بودن فضای حاکم بر مسابقه را گوشزد کنند.
اين دوره اما گروهی چون «۱۲۷» که چه با اجراها و تورهای پياپی و چه با انتشار و فروش آلبوم عملا به جرگه حرفه ای ها پيوسته، در فستيوال حضور دارد.
در اين ميان مدت هاست که بسياری از دست اندرکاران صنعت موسيقی ايران، بر سر تعريفی واحد از «موسيقی زيرزمينی ايران» نيز به اتفاق نظر نرسيده اند و دست بر قضا، وب سايت «تهران آونيو» که به شکلی جدی توليد محتوا به زبان انگليسی و فارسی در باره فرهنگ و هنر ايران را سرلوحه خود قرار داده نيز، در مباحثی از اين دست حضور داشته و گردانندگان آن، تعاريفی از «موسيقی زيرزمينی» دارند که با بسياری آثار حاضر در فستيوال همخوانی ندارد.
اين سئوال زمانی پيچيده تر می شود که مقدمه ای که از سوی گردانندگان برای فستيوال نوشته شده را بخوانيد. در اين مقدمه، چيزی بيش از اهداف کلی سايت «تهران آونيو» و «اهميت ارائه آثار موسيقايی» که بر کسی پوشيده نيست از زبان گوينده ای بی نام نقل شده اند.
حتی اگر معيار بر «غيرمتعارف» بودن آثار بوده نيز، فارغ از ابهام چنين تعريفی، نتيجه چيز ديگری است. آثاری گاه به شدت متعارف و مد روز نيز در لا به لای يک صد ترانه فستيوال حضور دارند.
رنگارنگ و بی رمق
فستيوال چهارم، يکی از عناصر جذابيت سه فستيوال گذشته را ندارد. اين فستيوال بی جايزه است و می تواند بی پايان هم باشد؛ شبيه ديگر وب سايت هايی که قطعاتی را برای دانلود می گذارند.
همزمان تکنولوژی اينترنت برای ايرانيان در زمان راه اندازی نخستين دوره فستيوال با امروز که چهارمين فستيوال پيش روی مخاطبان است، تغييراتی ژرف را به خود ديده است.
اين روزها بر خلاف شش سال پيش، انتشار موسيقی بر روی اينترنت نه تنها بسيار ساده است بلکه می توان بدون هيچ هزينه ای نيز اين کار را انجام داد.
دوره نخست فستيوال زمانی راه اندازی شد که بسياری حتی از وجود، ميزان توانايی ها و جديت موزيسين های جوان در جای جای ايران خبر نداشتند. هيچ آلبومی از نسلی تازه که نوايی تازه نيز خلق می کرد منتشر نشده بود. هيچ تور کنسرتی از سوی يک گروه راک ايرانی برگزار نشده بود.
امروز با وجود وب سايت هايی مانند «مای اسپيس» و «يوتيوب» يا کمپانی های مستقلی مانند «بم آهنگ»، دنيای تازه ای پيش روی کسانی است که به جای شنيدن موسيقی عامه پسند پاپ و قطعات سخت و جدی موسيقی کلاسيک ايرانی، به دنبال قطعاتی متفاوت هستند.
موسيقی زيرزمينی ايران نه تنها بارها به گوش مخاطبانش رسيده، بلکه مجله های اينترنتی مخصوص خود و حتی راديوهای اينترنتی ويژه موسيقی زيرزمينی را نيز به عنوان ابزارهای ارتباط با مخاطبش در اختيار دارد.
در چنين شرايطی است که فستيوال موسيقی تهران آونيو، از جايگاه يکی از قابل اعتنا ترين اتفاقات دنيای موسيقی زيرزمينی ايران، به يک مجموعه ترانه – هرچند بسيار رنگارنگ و متنوع – در اينترنت سقوط می کند.
با اين حال به دليل گستردگی سبک های ارائه شده در فستيوال چهارم، بعيد است که اين بار کمتر مخاطبی به وب سايت فستيوال سر بزند و از ميان اين مجموعه، آهنگی باب طبع خود نيابد، حتی اگر برخی فستیوال را «بی رمق» بخوانند.