گزارش های رسيده دررابطه با آنکه مقتدی صدر، روحانی افراطی شيعه درعراق اعلام کرده است که حاضر است توقف در فعاليت های نظامی سپاه مهدی را تمديد کند، ناظرين سياسی را به اين گمان وا داشته که آيا دولت ايران در اين تصميم گيری نقشی داشته است يا نه.
سپاه مهدی که مقتدی صدر رهبری آن را به عهده دارد، يکی از «خشن ترين گروه های مخالف حضور نيروهای خارجی در عراق» توصيف شده و به گفته ناظران، تمديد توقف شش ماهه درفعاليت های اين گروه، نقش با ارزشی را در بهبود امنيت عراق ايفا کرده است.
صلاح ال عبيدی، سخنگوی مقتدی صدر می گويد اين روحانی تندرو آماده است تا ممنوعيت در عمليات مسلحانه سپاه مهدی را تا حداقل شش ماه ديگر تمديد کند. به گفته او علت اين تصميم «نتايج خوبی» است که از آتش بس فعلی به دست آمده است.
ال عبيدی جزئيات اين نتايج را شرح نداده است، اما احتمالا اشاره او به پايين آمدن ميزان خشونت ها در عراق است. بر اساس آخرين گزارش پنتاگون، ميزان حملات ستيزه جويانه و قومی که تعداد آنها تقريبا به ششصد حمله درهفته می رسيد، از ماه ژوئيه تا کنون به تقريبا دوسوم ميزان قبلی کاهش يافته است.
کتلين ريدولفو، تحليلگر منطقه ای راديو اروپای آزاد- راديو آزادی می گويد اين اقدام مقتدی صدر، تاثيرمهم و قابل توجهی بر امنيت عراق گذاشته است.
- «اين مسئله در حفظ امنيت عراق بسيار مهم است و نيروهای امنيتی آمريکايی و عراقی هردو می گويند که اعلام آتش بس اصلی مقتدی صدر در ماه اوت، يا دستور او به ستيزه جويان برای دست نبردن به اسلحه، شديدا به پيشرفت های بزرگ در بغداد و ديگر نقاط عراق کمک کرد.»
وی می گويد: «اين مسئله در حفظ امنيت عراق بسيار مهم است و نيروهای امنيتی آمريکايی و عراقی هردو می گويند که اعلام آتش بس اصلی مقتدی صدر در ماه اوت، يا دستور او به ستيزه جويان برای دست نبردن به اسلحه، شديدا به پيشرفت های بزرگ در بغداد و ديگر نقاط عراق کمک کرد.»
با اين حال نظرات تحليلگران در رابطه با دلايل اصلی اين آتش بس متفاوت است. برخی معتقدند که سپاه مهدی تحت نفوذ «افراد نادرست و عوامل جنايتکار» قرار گرفته بود و اين امر باعث موجب تضعيف قدرت مقتدی صدر می شد. بنا بر اين او مجبور بود برای ازبين بردن اين عوامل، پيش از آنکه موقعيت او را خراب کنند، برای مدتی در عمليات خود وقفه ايجاد کند.
اما برخی ديگر دست ايران را در پشت اين آتش بس می بينند. مقامات ايالات متحده آمريکا مدتها است که ايران را به ايجاد تحريک در خشونت های عراق، با ارائه تسليهات و آموزش های نظامی و يا ارسال افراد متخصص به آن کشور متهم می کنند.
ايلان برمن کارشناس منطقه ای در شورای سياست های خارجه آمريکا می گويد سپاه مهدی و مجلس اعلای اسلامی عراق، نقش های اصلی را در ستيزه گری های عراق بازی می کنند.
او می گويد: «بنابراين چنانچه ايران درعراق سرمايه گزاری می کند تا کار را برای نيروهای ائتلاف به رهبری آمريکا دشوارتر سازد، اين استدلال که ايران ممکن است با اين دو گروه در ارتباط باشد، غير منطقی به نظر نمی رسد.»
آقای برمن تاکيد می کند که بخشی از کاهش خشونتها درعراق ممکن است به اين خاطر باشد که دولت ايران به پيروان شيعه خود درعراق می گويد به خاطر بهبود جزئی که در جو سياسی ميان تهران و واشينگتن به وجود آمده است، عمليات خود را خفيف تر کنند.
امسال گفت و گوهای کم سابقه ای ميان مقامات ايرانی و آمريکايی صورت گرفته است و قرار انجام گفت و گوهای بيشتر نيز گذاشته شده است.
يک عامل ديگر ايجاد آرامش در خشونت ها همچنين می تواند به جديدترين گزارش امنيتی آمريکا مربوط باشد که نتيجه گيری کرده است ايران مشغول ساخت سلاح های اتمی نيست.
آقای برگمن معتق است: «ايرانی ها تا حد زيادی در دخالت های خود درعراق تغيير مسير داده اند. ما طی هفته های گذشته تا اندازه ای شاهد کاهش دخالت های آنها در مسائل عراق بوده ايم. اين دخالتها کاملا متوقف نشده، اما کاهش يافته است و من فکر می کنم اين بخشی از محاسبات دولت ايران درقبال رفتار ايالات متحده آمريکاست.»
در يک تصوير گسترده تر می توان گفت تلفيق چندين پيشرفت مثبت، موجب بهبود چشم اندازعراق شده است.
گذشته از کاهش شديد در خشونت ها و ابرازتمايل مقتدی صدر به ايجاد صلح، انتقال و واگذاری قدرت حاکميت بصره از نيروهای بريتانيايی به عراقی ها، افزايش ميزان توليدات نفتی کشور به سطوحی که پيش از دوران جنگ صورت می گرفت نيز در اين مسئله نقش عمده ای را ايفا می کند.
يکی ديگر از پيشرفت های اصلی به روشی باز می گردد که مردان قبيله ای نسبت به حضور تروريست های القاعده در محله های خود به پيش گرفته اند و برای ايجاد ثبات درآن محله ها دست به کار شده اند.
ريدولفو، تحليلگر راديو اروپای آزاد، راديو آزادی به رشد و ازدياد تعداد شوراهای محلی برای اين مقابله اشاره می کند؛ شوراهايی که به نام «شورای نجات» معروف هستند.
او می گويد: «احتمالا بزرگترين پيشرفت در رشد و توسعه اين شوراهای نجات صورت گرفته است که اکثرا توسط سنی ها تشکيل شده است. البته اخيرا شاهد الحاق شيعيان به اين گروه ها نيز بوده ايم. درمناطقی که هر دو گروه شيعی و سنی درآنجا زندگی می کنند، شاهد همکاری های بيشتر اين گروه ها برای حفظ امنيت در سطح محلی بوده ايم.»
اما مورد ديگر که مقتدی صدر در آن از خود توافق و سازش نشان نداده است، تغيير موضع خويش در رابطه با تحريم پارلمان عراق است.
حزب او از هيات قانونگذاران مجلس عراق عقب نشينی کرده است و شش پست وزارتی که به حزب او تعلق داشت، هم اکنون ميان ديگر احزاب تقسيم شده است.