سگی سفيد و کوچک، در ميانه انبوهی زباله، تنها، سرش را پايين اندخته و ناکجايی را گوشه مکانی غريبه، تماشا می کند. موهای آشفته اش چشمانش را پوشانده و بر روی روزنامه پاره هايی ايستاده که شاید بر روی يکی از آنها نوشته شده: «طرح امنيت اخلاقی آغاز شد.»
اين تصويری از بازداشتگاهی منحصر به فرد است که اخيرا در ايران کارش را آغاز کرده است: بازداشتگاه سگ های خانگی!
تصوير اخير که از سوی مدافعان حقوق حيوانات منتشر شده، در رسانه های داخل ايران جايی برای انتشار پيدا نکرده است، اما گويای گزارشی است که «عاشقان سگ» را به شدت، خشمگين ساخته است.
نيروی انتظامی در اقدامی کم سابقه برای برخورد با نگهداری سگ توسط شهروندان، در پايتخت، بازداشتگاهی برای سگ ها در نظر گرفته و سگ های اهلی را بازداشت می کند. این اقدام در چارچوب عملیات پلیسی «امنیت اخلاقی» جامعه انجام می شود.
مخالفت نیروی انتظامی با نگهداری سگ، همراستا با افزايش علاقه ايرانيان در سال های اخير به اين حيوان اهلی، رشد داشته تا آنجا که در اين سال ها، هرگاه صحبت از عملياتی تازه برای محدودتر کردن آزادی های اجتماعی بوده، نيروی انتظامی در بندی از بيانيه های خود، «همراه داشتن سگ» را نيز برای شهروندان، ممنوع می کرده است.
اما برخورد تازه ماموران نيروی انتظامی با کسانی که سگ، «دوست، همدم و همراهشان» است، نشان می دهد که ابعاد تلاش برای جلوگيری از رابطه ايرانيان با سگ، شکلی کم سابقه به خود گرفته است.
به گفته دکتر جاويد آل داود، رييس انجمن حمايت از حيوانات ايران و از پيشگامان دفاع از حقوق حيوانات، در ايران هيچ قانونی برای ممنوعيت «حمل و نقل سگ یا نگهداری از سگ» وجود ندارد و به همين دليل، در اين سال ها، «عموما کسانی که سگی همراهشان بوده، با برخوردهايی مانند توقيف موقت خودرو يا جريمه» رو به رو بوده اند.
اين مدافع حقوق حيوانات به راديو فردا می گويد که از نزديک به ۲۰ روز پيش، با دستوری که «از نظر برخی مسئولين نيروی انتظامی نيز عجيب است»، در صورتی که شهروندی با سگش ديده شود، سگ بازداشت می شود و صاحب سگ را آزاد می کنند.
عشق «نجس»
دکتر آل داود که خود از بازداشتگاه سگ های خانگی در تهران بازديد کرده، در مصاحبه ای با راديو فردا از جزئياتی پرده بر می دارد که برای بسياری از مدافعان حقوق حيوانات، «تراژدی بازداشت سگ ها» را عميق تر نيز می کند: «آنها در شرايط نامناسبی نگهداری می شوند و متاسفانه بسياری از آنها که همگی از سگ های خانگی يا به اصطلاح آپارتمانی هستند، به سختی به بيماری های قارچی مبتلا شده اند.»
- «آنها در شرايط نامناسبی نگهداری می شوند و متاسفانه بسياری از آنها که همگی از سگ های خانگی يا به اصطلاح آپارتمانی هستند، به سختی به بيماری های قارچی مبتلا شده اند.»
به گفته کارشناسان، عمده سگ های محبوبی که جثه هايی کوچک دارند و در خانه نگهداری می شوند، (Toy Dog) در گروه سگ های حساسی طبقه بندی می شوند که رابطه شان با صاحبانشان، به وابستگی عميقی می انجامد که گاه می تواند در صورت گسستن اين ارتباط، به مرگ آنها منجر شود.
رييس انجمن حمايت از حيوانات تاييد می کند که سگ های بازداشت شده در شرايط روحی مناسبی نيستند و با «خطر مرگ» دست و پنجه نرم می کنند.
اما جرم اين سگ های کوچک چيست؟
اين سوالی است که دکتر آل داود در پيگيری هايش با بسياری از مسئولين بازداشت سگ ها در ميان گذاشته است و تقريبا هيچ کس جوابی مشخص برای آن ندارد.
برخی علمای مذهبی دين اسلام می گويند که بر اساس قوانين مذهبی، سگ يک حيوان «نجس» است. واژه «نجس»، مفهومی اسلامی است که برای هر آنچه در اين دين ناپاک تلقی شده، استفاده می شود، حتی اگر این حکم شامل حال موجودی زنده شود که برخی «عاشقانه دوستش دارند.»
اما دکتر آل داود که در اين زمينه مطالعات گسترده ای انجام داده، نظر ديگری دارد. او می گويد: «ما بسيار به دنبال ريشه واقعی اين موضوع جستجو کرده ايم و به هيچ حکم قابل اعتنايی چه در آيات و چه در احدايث اسلامی دست پيدا نکرده ايم.»
فارغ از ابعاد مذهبی مخالفت حکومت ايران با نگهداری از سگ های خانگی، دستور تازه فرمانده نيروی انتظامی تهران، ابهامات بيشتری نيز دارد.
به گفته اين استاد دانشکده دامپزشکی، «کسی نمی داند که سرنوشت اين سگ های بازداشت شده چه خواهد شد و در واقع گرفتن سگ ها از صاحبشان تصميمی بوده که برای ادامه اش پيش بينی وجود ندارد.»
تلاش برای نجات
انتشار خبر بازداشت سگ های خانگی در تهران می تواند واکنش های بسياری را در ميان مدافعان حقوق حيوانات در سراسر جهان برانگيزد، اما تا همين امروز، مدافعان ايرانی حقوق حيوانات نيز در تهران بی کار نبوده اند.
جاويد آل داود می گويد که برای جلوگيری از وقوع حوادثی ناگوار در بازداشتگاه سگ ها، انجمن حيوانات از حيوانات با کمک دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران پذيرفته است که مسئوليت نگهداری از سگ های بازداشت شده را به عهده بگيرد.
او می گويد: «ما نامه نگاری هايی را برای اين کار آغاز کرده ايم و حاضريم از آنها کاملا مراقبت کنيم تا تکليفشان روشن شود.»
اين دامپزشک تاکيد می کند که اصولا با هدف درمان اين سگ ها، برای نخستين بار به محل نگهداری آنها در يکی از پاسگاه های نيروی انتظامی رفته است.
به گفته او شرايط «نامناسب و غيربهداشتی» محل نگهداری اين سگ ها نه تنها جان آنها را به خطر انداخته است، بلکه می تواند برای کارکنان اين محل که جملگی از سربازان و درجه داران پليس ايران هستند نيز خطرآفرين باشد.
همدم تاريخی ايرانيان
اما سگ هايی که اين روزها در بازداشتگاهی در تهران، با انواع دشواری و خطر دست و پنجه نرم می کنند، تنها با احکامی اسلامی که آنها را محدود کرده، رو به رو نيستند. به باور برخی صاحب نظران مسایل اجتماعی، شايد بخش بزرگتری که گاه بسياری از تندروها را عليه نگهداری از سگ می شوراند، خرده فرهنگی است که می گويد، نگهداری از سگ، «کاری غربی» يا حتی «اشرافی» است.
- «ايران از نخستين تمدن هايی است که در جهان سگ ها را اهلی کرده، با آنها زندگی کرده و ارتباط برقرار کرده است. در واقع نگهداری از سگ، فرهنگی است که غرب از ايران گرفته است و به هيچ وجه اين حرف که چنين کاری، تاثير گرفتن از فرهنگ غرب است، سنديت ندارد و درست نيست.»
دکتر آل داود معتقد است که «غربی» خواندن فرهنگ نگهداری از سگ، ناشی از عدم آگاهی ناقلان اين سخن با گذشته و تاريخ ايران است.
او می گويد: «ايران از نخستين تمدن هايی است که در جهان سگ ها را اهلی کرده، با آنها زندگی کرده و ارتباط برقرار کرده است. در واقع نگهداری از سگ، فرهنگی است که غرب از ايران گرفته است و به هيچ وجه اين حرف که چنين کاری، تاثير گرفتن از فرهنگ غرب است، سنديت ندارد و درست نيست.»
وی که می گويد که نتايج نخستين تحقيقات مذهبی اش را در اختيار گروهی از مراجع دينی قرار داده تا مشکل نگهداری سگ را در دين اسلام حل کند و معتقد است که با توجه به پيشينه تاريخی ايرانيان در نگهداری از سگ، در صورت حذف ممنوعيت های مذهبی، شرايط نگهداری از سگ ها در ايران، بهبودی چشمگير پيدا خواهد کرد.
او يادآوری می کند که نيروی انتظامی بارها «سگ های بسيار گران قيميتی» برای مبارزه با مواد مخدر خريداری کرده است.
همچنين جمعيت هلال احمر نيز از سگ های تربيت شده برای عمليات نجات بهره می برد.
ضمن اينکه نابينايان نيز در سراسر جهان، با کمک سگ هايی ترتبيت شده، زندگی بسيار آسان تری دارند.
و اين همه در حالی است که اصولا، سگ برای همه کسانی که توانايی برقراری رابطه عاطفی با اين حيوان را دارند و به دلیل علاقه خود از آن نگهداری می کنند، «موجودی منحصر به فرد» است که عموما در ميان حيوانات اهلی جايگزينی ندارد.