طی دو هفته آینده هزاران نفر از مقامات دولتی، مسئولان و کارکنان نهادهای غیردولتی و فعالان محیط زیست در شهر کانکون در مکزیک گردهم خواهند آمد.
این شانزدهمین کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد محیط زیست است که مبنای مذاکرات آن منشور مصوب دولت‌های جهان برای مقابله با تغییرات زیست‌محیطی است.
جالب است که محل این مذاکرات نقطه‌ای تفریحی است، چون بدون فاصله گرفتن از آن چه در جهان روی می‌دهد یا در حال روی دادن است واقعا نمی‌توان این مذاکرات را جدی گرفت.
خبرگزاری رویترز می‌نویسد که در آستانه برگزاری این جلسات انتظار برای موفقیت مذاکرات بسیار پایین است و سپس ده دلیل را برای پیش‌بینی شکست این گفت‌وگوها برمی‌شمرد:
۱- مواد آلاینده‌ای که باعث گرمایش زمین می‌شوند نامرئی‌اند، بنابراین به سختی می‌توان مردم را قانع کرد که به این مسئله توجه کنند. گاهی اوقات سوانح طبیعی آشکار یا حوادثی که باعث آلودگی رودخانه‌ها و سواحل می‌شوند توجه بیشتری را به خود جلب می‌کنند، چون حادثه و پیامدهای آن در برابر چشم همگان است.
۲- هزینه مقابله با تغییر دمای جو زمین هم‌اکنون باید پرداخت شود، ولی نتایج و منافع ناشی از آن در درازمدت مشخص خواهد شد. در حال حاضر استفاده از هر نوع انرژی قابل‌بازیافت پرهزینه‌تر از مصرف سوخت فسیلی است. اما بسیاری از کشورها از جمله آمریکا تمایلی به فداکاری برای آینده بهتر ندارند. به‌خصوص در شرایط فعلی و پس از پیامدهای بحران اقتصادی سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها در حال صرفه‌جویی‌اند و پروژه‌های محیط زیست اولین قربانی این صرفه‌جویی‌ها هستند.
۳- طرفداران حفظ محیط زیست در مورد موضوع گرمایش زمین و راه‌های مقابله با آن اغراق کرده‌اند. آنها وعده می‌دهند که سوق دادن روش‌های تولید و صنایع به سوی انرژی‌های قابل‌بازیافت سرمایه‌گذاری، رونق اقتصادی و فرصت‌های شغلی فراوان ایجاد خواهد کرد. اما حقیقت این است که چنین تغییری در نحوه و نوع مصرف سوخت بسیار پرهزینه است و رشد اقتصادی را کند می‌کند.
۴- جمهوری‌خواهان آمریکا که اکنون موضع نیرومندی دارند به علوم زیست‌محیطی اعتقاد ندارند. نظرسنجی‌های اخیر در آمریکا نشان می‌دهد که فقط ۳۸ درصد از جمهوری‌خواهان واقعا باور دارند که در ۵۰ یا ۱۰۰ سال اخیر درجه حرارت جو کره زمین افزایش یافته است. بدون حمایت کامل جمهوری‌خواهان مقررات مربوط به کاهش تولید دی‌اکسیدکربن هیچ گاه تصویب و اجرا نخواهد شد. و نکته مهم‌تر این که برای پذيرش هر معاهده‌ای از جمله معاهده مربوط به کنترل گازهای گلخانه‌ای به دوسوم آرای مجالس نمایندگی آمریکا نیاز هست.
۵- چین نیز به همان میزان هیچ علاقه‌ای به پذیرش معاهده مربوط به کنترل گازهای گلخانه‌ای ندارد. با آن که دولت آن کشور آمارهای فراوانی در مورد استفاده از انواع قابل‌بازیافت انرژی منتشر می‌کند، حقیقت این است که چین رشد چشمگیر و سریع اقتصادی خود را مدیون مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی است.
۶- در تمام ۱۵ اجلاس قبلی محیط زیست که به ابتکار سازمان ملل متحد برگزار شد پیشرفت نازلی صورت گرفته است. اگر هدف سازمان ملل متحد کاهش خطر ناشی از گرمایش زمین است به چنین چیزی دست پیدا نکرده است. درجه حرارت جو زمین و میزان تولید گازهای سمی رو به افزایش بوده و همین طور میزان تمرکز گاز دی‌اکسیدکربن در فضای کره زمین.
۷- حتی دستاوردهای محدود اجلاس قبلی که در کپنهاگ برگزار شد عملی نشده‌اند. مشخص‌ترین بخش از تعهدات تصویب شده در آن اجلاس طرح ۳۰ میلیارد دلاری موسوم به «آغاز سریع برای بودجه محیط زیست» بود که قرار شد به کشورهای در حال توسعه کمک شود تا از میزان تولید گازهای سمی خود بکاهند. هنوز یک چنین بودجه‌ای فراهم نشده و مشخص نیست که محل تامین آن کجاست یا چه کسی در مورد نحوه هزینه کردن آن تصمیم‌گیری خواهد کرد.
۸- سازمان ملل متحد ظرف مناسبی برای این کار نیست. روش کار سازمان ملل متحد مبتنی بر توافق و اجماع همه اعضاست، به همین خاطر هر یک از ۱۹۴ کشور عضو این سازمان می‌توانند با رای خود مذاکرات کانکون را به بن‌بست بکشانند. در اجلاس گذشته دو کشور سودان و ونزوئلا به مدت یک شبانه‌روز کامل توافق بر سر یک مصوبه را که حتی لازم‌الاجرا نبود به تاخیر انداختند.
۹- موضوع «عدالت زیست‌محیطی» مسئله‌ای قابل تفسیر است. استدلال طرفداران «عدالت زیست‌محیطی» این است که بخش اعظم عوارض ناشی از گرمایش زمین و تخریب محیط زیست شامل کشورهای فقیر خواهد شد، در حالی که مسئولیت اصلی گرمایش زمین بر دوش کشورهای صنعتی و ثروتمند است. بر این اساس مسئولیت اصلی مقابله با عوارض دوران بی‌مهار مصرف سوخت در جوامع صنعتی بر دوش خود آنهاست، هر چند که این عوارض بیش از همه به ساکنان کشورهای فقیر آسیب می‌زند.
۱۰- مسئله تغییرات جوی زمین بزرگ‌ترین مشکل مشترک در تاریخ بشری است که نیاز به اقدام همگانی دارد. اگر بخواهیم فقط یک دلیل عمده برای کم‌کاری جامعه جهانی در برخورد با این معضل ذکر کنیم آن این است که حفاظت از محیط زیست نیازمند سطحی بسیار عالی و بی‌سابقه از همکاری جهانی است. بدون این سطح از همکاری اقدامات فردی، اقدامات در سطح منطقه‌ای و حتی کشوری عملا بی‌فایده خواهند بود.
نکته دیگر این است که معمولا راه‌های پیشگیری از تغییرات جوی و به‌خصوص تغییر در الگوی مصرف سوخت معمولا هزینه‌های مالی محلی و کشوری دارد، در صورتی که منفعت درازمدت آن نصیب تمام جهانیان خواهد شد. بنابراین به سختی می‌توان همه جهان را برای اقدام مشترک در این زمینه قانع و هماهنگ کرد.
این شانزدهمین کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد محیط زیست است که مبنای مذاکرات آن منشور مصوب دولت‌های جهان برای مقابله با تغییرات زیست‌محیطی است.
جالب است که محل این مذاکرات نقطه‌ای تفریحی است، چون بدون فاصله گرفتن از آن چه در جهان روی می‌دهد یا در حال روی دادن است واقعا نمی‌توان این مذاکرات را جدی گرفت.
خبرگزاری رویترز می‌نویسد که در آستانه برگزاری این جلسات انتظار برای موفقیت مذاکرات بسیار پایین است و سپس ده دلیل را برای پیش‌بینی شکست این گفت‌وگوها برمی‌شمرد:
۱- مواد آلاینده‌ای که باعث گرمایش زمین می‌شوند نامرئی‌اند، بنابراین به سختی می‌توان مردم را قانع کرد که به این مسئله توجه کنند. گاهی اوقات سوانح طبیعی آشکار یا حوادثی که باعث آلودگی رودخانه‌ها و سواحل می‌شوند توجه بیشتری را به خود جلب می‌کنند، چون حادثه و پیامدهای آن در برابر چشم همگان است.
۲- هزینه مقابله با تغییر دمای جو زمین هم‌اکنون باید پرداخت شود، ولی نتایج و منافع ناشی از آن در درازمدت مشخص خواهد شد. در حال حاضر استفاده از هر نوع انرژی قابل‌بازیافت پرهزینه‌تر از مصرف سوخت فسیلی است. اما بسیاری از کشورها از جمله آمریکا تمایلی به فداکاری برای آینده بهتر ندارند. به‌خصوص در شرایط فعلی و پس از پیامدهای بحران اقتصادی سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها در حال صرفه‌جویی‌اند و پروژه‌های محیط زیست اولین قربانی این صرفه‌جویی‌ها هستند.
۳- طرفداران حفظ محیط زیست در مورد موضوع گرمایش زمین و راه‌های مقابله با آن اغراق کرده‌اند. آنها وعده می‌دهند که سوق دادن روش‌های تولید و صنایع به سوی انرژی‌های قابل‌بازیافت سرمایه‌گذاری، رونق اقتصادی و فرصت‌های شغلی فراوان ایجاد خواهد کرد. اما حقیقت این است که چنین تغییری در نحوه و نوع مصرف سوخت بسیار پرهزینه است و رشد اقتصادی را کند می‌کند.
۴- جمهوری‌خواهان آمریکا که اکنون موضع نیرومندی دارند به علوم زیست‌محیطی اعتقاد ندارند. نظرسنجی‌های اخیر در آمریکا نشان می‌دهد که فقط ۳۸ درصد از جمهوری‌خواهان واقعا باور دارند که در ۵۰ یا ۱۰۰ سال اخیر درجه حرارت جو کره زمین افزایش یافته است. بدون حمایت کامل جمهوری‌خواهان مقررات مربوط به کاهش تولید دی‌اکسیدکربن هیچ گاه تصویب و اجرا نخواهد شد. و نکته مهم‌تر این که برای پذيرش هر معاهده‌ای از جمله معاهده مربوط به کنترل گازهای گلخانه‌ای به دوسوم آرای مجالس نمایندگی آمریکا نیاز هست.
۵- چین نیز به همان میزان هیچ علاقه‌ای به پذیرش معاهده مربوط به کنترل گازهای گلخانه‌ای ندارد. با آن که دولت آن کشور آمارهای فراوانی در مورد استفاده از انواع قابل‌بازیافت انرژی منتشر می‌کند، حقیقت این است که چین رشد چشمگیر و سریع اقتصادی خود را مدیون مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی است.
۶- در تمام ۱۵ اجلاس قبلی محیط زیست که به ابتکار سازمان ملل متحد برگزار شد پیشرفت نازلی صورت گرفته است. اگر هدف سازمان ملل متحد کاهش خطر ناشی از گرمایش زمین است به چنین چیزی دست پیدا نکرده است. درجه حرارت جو زمین و میزان تولید گازهای سمی رو به افزایش بوده و همین طور میزان تمرکز گاز دی‌اکسیدکربن در فضای کره زمین.
۷- حتی دستاوردهای محدود اجلاس قبلی که در کپنهاگ برگزار شد عملی نشده‌اند. مشخص‌ترین بخش از تعهدات تصویب شده در آن اجلاس طرح ۳۰ میلیارد دلاری موسوم به «آغاز سریع برای بودجه محیط زیست» بود که قرار شد به کشورهای در حال توسعه کمک شود تا از میزان تولید گازهای سمی خود بکاهند. هنوز یک چنین بودجه‌ای فراهم نشده و مشخص نیست که محل تامین آن کجاست یا چه کسی در مورد نحوه هزینه کردن آن تصمیم‌گیری خواهد کرد.
۸- سازمان ملل متحد ظرف مناسبی برای این کار نیست. روش کار سازمان ملل متحد مبتنی بر توافق و اجماع همه اعضاست، به همین خاطر هر یک از ۱۹۴ کشور عضو این سازمان می‌توانند با رای خود مذاکرات کانکون را به بن‌بست بکشانند. در اجلاس گذشته دو کشور سودان و ونزوئلا به مدت یک شبانه‌روز کامل توافق بر سر یک مصوبه را که حتی لازم‌الاجرا نبود به تاخیر انداختند.
۹- موضوع «عدالت زیست‌محیطی» مسئله‌ای قابل تفسیر است. استدلال طرفداران «عدالت زیست‌محیطی» این است که بخش اعظم عوارض ناشی از گرمایش زمین و تخریب محیط زیست شامل کشورهای فقیر خواهد شد، در حالی که مسئولیت اصلی گرمایش زمین بر دوش کشورهای صنعتی و ثروتمند است. بر این اساس مسئولیت اصلی مقابله با عوارض دوران بی‌مهار مصرف سوخت در جوامع صنعتی بر دوش خود آنهاست، هر چند که این عوارض بیش از همه به ساکنان کشورهای فقیر آسیب می‌زند.
۱۰- مسئله تغییرات جوی زمین بزرگ‌ترین مشکل مشترک در تاریخ بشری است که نیاز به اقدام همگانی دارد. اگر بخواهیم فقط یک دلیل عمده برای کم‌کاری جامعه جهانی در برخورد با این معضل ذکر کنیم آن این است که حفاظت از محیط زیست نیازمند سطحی بسیار عالی و بی‌سابقه از همکاری جهانی است. بدون این سطح از همکاری اقدامات فردی، اقدامات در سطح منطقه‌ای و حتی کشوری عملا بی‌فایده خواهند بود.
نکته دیگر این است که معمولا راه‌های پیشگیری از تغییرات جوی و به‌خصوص تغییر در الگوی مصرف سوخت معمولا هزینه‌های مالی محلی و کشوری دارد، در صورتی که منفعت درازمدت آن نصیب تمام جهانیان خواهد شد. بنابراین به سختی می‌توان همه جهان را برای اقدام مشترک در این زمینه قانع و هماهنگ کرد.