آیا چین مشتری نفت ایران خواهد ماند؟

در آستانه دیدار ون جیابائو، نخست وزیر چین، از کشورهای منطقه خلیج فارس، نقش آتی پکن در قبال نفت ایران زیر ذره‌بین ناظران بین‌المللی قرار گرفته است. این موضوع گفت‌وگوی روز اقتصادی رادیوفردا با فریدون خاوند، کارشناس اقتصادی، است.

• رادیوفردا: ون جیابائو، نخست وزیر چین، شنبه چهاردهم ژانویه دیدار خود را از سه کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر آغاز می‌کند. آیا این دیدار می‌تواند بر رفتار پکن در رابطه با نفت ایران تاثیر بگذارد؟

فریدون خاوند:‌ این پرسش مهمی است که طی چند روز گذشته در شمار زیادی از رسانه‌های بین‌المللی مطرح شده است.

گفت‌وگوی اقتصادی با فریدون خاوند

مجازات‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی، در رابطه با پرونده هسته‌ای، وارد مرحله تازه‌ای شده که مهم‌ترین ویژگی آن تحریم خرید نفت از جمهوری اسلامی است. اتحادیه اروپا به احتمال زیاد حدود ده روز دیگر در مورد این مسئله تصمیم خواهد گرفت. از طرف دیگر ژاپنی‌ها، به توصیه آمریکا، حاضر شده‌اند خرید نفت از ایران را متوقف کنند.

در عوض تلاش آمریکا برای تشویق پکن به پیروی از رفتار ژاپن و قطع خرید نفت از ایران هنوز به جایی نرسیده است.

با این حال بسیاری از ناظران بین‌المللی نقش پکن را در مورد آینده روابط نفتی‌اش با جمهوری اسلامی مبهم توصیف کرده‌اند و این احتمال که چینی‌ها هنوز در این زمینه تصمیم قاطعی نگرفته باشند، بسیار جدی است. شاید تصمیم نهایی در این زمینه در گروی گفت‌وگو‌هایی باشد که نخست وزیر چین با رهبران عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر خواهد داشت.

• در مورد روابط آینده چین و ایران در عرصه نفتی چه سناریو‌هایی را می‌توان پیش‌بینی کرد؟

بر پایه سناریوی اول، چین به موضع‌گیری رسمی خود ادامه خواهد داد و هر گونه تحریمی را در زمینه خرید نفت از ایران هم‌چنان به صورت رسمی محکوم خواهد کرد.

سناریوی دوم این خواهد بود که سه کشور میزبان نخست وزیر چین، در جریان دیدار او از منطقه خلیج فارس، که شنبه چهاردهم ژانویه آغاز خواهد شد، به او اطمینان دهند که در صورت تحریم خرید نفت ایران از طرف چین، نیاز‌های نفتی این کشور تمام و کمال تامین خواهد شد.

در این سناریو فرض بر این است که چین این پیشنهاد را بپذیرد، به خصوص اگر سعودی‌ها و اماراتی‌ها و قطری‌ها برای تشویق باز هم بیشتر پکن به تحریم خرید نفت از ایران، قرارداد‌های نان و آب‌داری را هم به مهمان خود پیشنهاد کنند.

و سرانجام سناریوی سوم هم آن خواهد بود که پکن به روش مبهم و کج‌دار و مریز خود در قبال نفت ایران ادامه دهد، و ضمن حفظ بهترین روابط با کشور‌های عرب خلیج فارس، با استفاده از موقعیت ضعیف جمهوری اسلامی، نفت را با قیمت بسیار ارزان از ایران خریداری کند.

سناریوی سوم با استراتژی پکن که هیچ فرصتی را برای تامین منافع خود از دست نمی‌دهد، همخوانی بیشتری دارد.

• بازار چین، در صادرات نفتی ایران، چه وزنه‌ای دارد؟

بر پایه تازه‌ترین آمار منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، چین بیست و دو درصد از صادرات نفتی ایران را جذب می‌کند، در سطحی بالا‌تر از بیست و هفت کشور عضو اتحادیه اروپا که جمعا هجده درصد نفت ایران را خریداری می‌کنند.

بد نیست بدانیم که چهارده درصد نفت صادراتی ایران به ژاپن، سیزده درصد به هند، ده درصد به کره جنوبی و هفت درصد به ترکیه می‌رود (البته بر پایه برخی دیگر از منابع، هند بیش از ژاپن از ایران نفت می‌خرد).

با توجه به دشواری‌های ایجاد شده در روابط نفتی تهران و دهلی نو، و قطع احتمالی خرید نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا، ژاپن و شاید هم کره جنوبی، جمهوری اسلامی برای پیدا کردن بازار‌های تازه نفتی به تلاش زیاد نیاز خواهد داشت.