بسکتبال ایران در یک دهه اخیر موفقیت‌های متعددی کسب کرده است. این تیم در رده‌های سنی مختلف به مقام قهرمانی آسیا رسید و حضور در بازی‌های المپیک و رقابت‌های قهرمانی جهان را هم تجربه کرد.
مدیریت انکارناپذیر محمود مشحون، انتخاب‌های صحیح در جذب مربیان خارجی، برگزاری لیگ منسجم و سازنده و ظهور چهره‌هایی که نسل طلایی بسکتبال ایران را شکل دادند، از مهم‌ترین عوامل این موفقیت‌ها بوده است.
برادران محمود و رضا مشحون در به‌کارگیری مربیان خارجی به شدت سختگیر بودند. شائبه دلالی که همواره در خصوص برخی مربیان خارجی شاغل در فوتبال ایران وجود داشته، هرگز در بسکتبال مطرح نشد.
فردریک اونیکا، نناد تراکوویچ، ولادیمیر بوسنیاک، رایکو ترومن و واسلین ماتیچ طی سال‌های گذشته انتخاب‌های خوبی برای بسکتبال ایران بوده‌اند.
اما در دو سال گذشته، بسکتبال ایران روندی نزولی داشته است. ناکامی تیم ملی جوانان در آسیا، عدم راهیابی به فینال بازی‌های آسیایی گوانگجو، ناکامی در جام ملت‌های آسیا و انحلال برخی تیم‌های مطرح لیگی از جمله اتفاقاتی است که کار‌شناسان بسکتبال را نسبت به آینده این رشته ورزشی در ایران نگران کرده است.
امیر ایلیاوی که از مشهور‌ترین بسکتبالیست‌های پیش از انقلاب اسلامی است و سال‌ها در تیم ملی ایران عضویت داشته، ضمن هشدار به مسئولین این رشته ورزشی تاکید کرده است که فدراسیون باید تغییراتی را در ساختار خودش داشته باشد و از «ریاست پادگانی و تک‌نفره» خارج شود.
انتقاد ایلیاوی پیش از این نیز از زبان دیگر کار‌شناسان بسکتبال نیز مطرح شده بود. محمود مشحون نه تنها انتقادپذیر نیست، بلکه با منتقدانش برخورد هم میکند و گاهی زمینه حذف آن‌ها را فراهم میکند.
ماجرای شاهین‌طبع
مهران شاهین‌طبع از بازیکنان سابق تیم ملی و موفق‌ترین مربیان بسکتبال در تیم‌های مختلف لیگ، گفته بود: در چند سال اخیر بی‌عدالتی در بسکتبال ما بسیار زیاد بوده و برخوردهای شخصی، هتک حرمت و پرونده‌سازی از کارهایی بوده که فدراسیون انجام داده.
برخی به طور عوام‌فریبانه مطرح میکنند که نجات‌دهنده بسکتبال هستند، اما این بسکتبال متعلق به همه است. آرایی که کمیته انضباطی صادر میکند با رانت‌‌خواری همراه است و از قبل تعیین شده. اکنون نیز اگر رسیدگی نشود مسئله را به مراجع بالا‌تر انتقال می‌‌دهم.
شاهین‌طبع در جریان رقابت‌های لیگ هم پس از بازی با ذوب‌آهن به خبرگزاری ایسنا گفت: ورزش ایران آلوده‌ترین ورزش دنیا است، در ورزش تنها نتیجه‌گرایی مرسوم است و مدیران برای بقا پشت میز ریاست خود از هر راهی تلاش میکنند پیروزی را از آن خود کنند.
برخورد فدراسیون اما بسیار شدید بود. این فدراسیون مهران شاهین‌طبع را به دلیل آن چه تخریب مسئولان این فدراسیون عنوان شد، به سه ماه محرومیت از حضور در تمام میادین این رشته محکوم کرد.
رضا مشحون مدیر تیم‌های ملی بسکتبال و برادر محمود مشحون با عصبانیت گفت: ما با کارهای زشتی مثل تحریک تماشاچیان مخالفیم و با آن برخورد می‌‌کنیم و اجازه نمی‌‌دهیم فضای بسکتبال کثیف شود.
تنش با منتقدان
تعداد بسکتبال‌نویس‌ها در ایران چندان زیاد نیست. اما همین تعداد کم تا زمانی مورد احترام هستند که فقط نکات مثبت و موفقیت‌ها را پوشش دهند. هر انتقادی که مطرح کنند، با کدورت و تلخکامی و چه بسا برخوردهای حذفی مواجه خواهند شد.
سال ۱۳۸۷، محمد کاظم، والیبال‌نویس و بسکتبال‌نویس جوان روزنامه ایران ورزشی، (نگارنده خود در آن مقطع با این روزنامه همکاری می‌کرد)، با یک تماس تلفنی از طرف یکی از مسئولین فدراسیون به عطایی، سردبیر سپاهی این روزنامه، از کار بیکار شد.
قبل از این نویسنده جوان، مهین گرجی، ورزشی‌نویس مشهور و خوشنام، در این رسانه فعالیت می‌کرد. اما اتکا به نفس و روحیه منتقد مهین گرجی به مذاق محمود مشحون خوش نمی‌آمد.
گرجی شیفته بسکتبال بود و عاشق تیم ملی بسکتبال کشورش. اما او نمی‌خواست مجیزگو باشد و نمی‌خواست چشم‌های خود را به روی نواقصی ببندد که امروز و با ناکامی‌های اخیر، علنی شده‌اند.
افشین رضاپور، از کار‌شناسان مطرح بسکتبال در رادیو و رسانه‌های مکتوب، نیز مدت‌ها مغضوب بود و تاوان چند سطر انتقاد از ریاست فدراسیون بسکتبال را پس می‌داد.
برادران مشحون منتقدان را بی‌منطق می‌دانند. رضا مشحون پس از قهرمانی تیم ملی در جام ویلیام جونز گفت: برخی نشسته‌اند و حرف‌های غیر منطقی می‌زنند و بدون هدف فقط انتقاد میکنند.
محمود مشحون هم با تایید اظهارات برادرش گفت: عده‌ای دست به انتقاد‌های غیر منصفانه می‌زنند. خوشحالم که همبستگی خانواده بسکتبال باعث شد این دوستان در حسرت باخت تیم ملی بمانند.
به گمان محمود مشحون، اگر کسی از فدراسیون بسکتبال انتقاد کند، پس حتماً آرزومند شکست خوردن تیم ملی بوده است!
نکته دیگر اینجاست که برخلاف رویه رایج در فدراسیون‌های ورزشی، و با توجه به ناتوانی رسانه‌های داخلی در تامین هزینه‌ها و امکانات مورد نیاز برای اعزام خبرنگار، فدراسیون بسکتبال هیچ وقت دست‌اندرکار اعزام خبرنگاران به رقابت‌های بین‌المللی نبوده است.
بابک نظافت و منشور اخلاقی
«بابک نظافت بسکتبالیستی توانمند و قادر است، اما متاسفانه نمی‌خواهد اخلاق قهرمانی داشته باشد. به همین دلیل تا زمانی که من در فدراسیون هستم با وجودی که تمام مربیان او را در سطح تیم ملی می‌بینند، اجازه ملی‌پوش شدنش را نمی‌دهم.»
محمد مشحون ضمن بیان این اظهارات درباره یکی از بهترین بسکتبالیست‌های ایران گفت: باید منشور اخلاقی در بسکتبال عملی شود تا اجازه ورود اخلاق غیرحرفه‌ای گرفته شود. نباید اجازه دهیم تا اتفاق‌هایی که شایسته این ورزش نیست در آن بیفتد. اگر همان سالی که دو فوتبالیست در میدان با هم درگیر شدند کفاشیان آن‌ها را جریمه می‌کرد، فوتبال این گونه نمی‌شد.
کسانی که این مصاحبه شدیداللحن را خواندند، تصور می‌کردند بابک نظافت دچار مشکلی از نوع مشکلات برخی بازیکنان منشوری اعم از رفتارهای موسوم به «منکراتی» شده است!
اما در واقع تنها جرم بابک نظافت، انتقادات فنی او از فدراسیون بسکتبال ایران بود که چنین واکنش تندی را در پی داشت. این ماجرا در قبال برخی دیگر از اهالی بسکتبال ایران در مقاطع مختلف رخ داده است.
ایلیاوی: بله‌قربان‌گو می‌خواهند
امیر ایلیاوی می‌گوید: تیم ملی از مسابقات ویلیام جونز که پیش از جام ملت‌ها برگزار شد، وضعیت خوبی نداشت و به نوعی زنگ خطر به صدا درآمده بود و بار‌ها این موضوع را تأکید کردیم، اما متاسفانه گوشی بدهکار این حرف‌ها نبود، تا این که ناکامی بزرگ در جام ملت‌های آسیا رقم خورد.
این کار‌شناس بسکتبال می‌گوید: متأسفانه در چند سال گذشته و در فدراسیون فعلی هیچ گونه بازیکن‌سازی صورت نگرفته و نگاهی به آینده نبوده است. اگر در جام ملت‌های آسیا هریک از مربیان ایرانی هدایت ایران را بر عهده داشت ما بازی را به اردن نمی‌باختیم.
ایلیاوی گفت میانگین سنی تیم ملی بالا نیست، اما بازیکنانی که در آن حضور دارند، به دلیل این که تمام عناوین آسیایی را کسب کرده‌اند، اشباع شده و چندان انگیزه‌ای ندارند.
ایلیاوی ادامه داد: محمود مشحون به عنوان رئیس فدراسیون تمام تصمیمات را به تنهایی می‌گیرد و خودش هم آن‌ها را اجرا میکند که اصلاً خوب به نظر نمی‌رسد.
عضو سابق تیم ملی بسکتبال ایران یادآور شد: متأسفانه در فدراسیون بسکتبال کسانی هستند که ۳۰ سال پیش بازنشسته شده‌اند، اما همچنان بر سر کار هستند و هیچ کار خاصی هم انجام نمی‌دهند.
او در پاسخ به این سوال که چرا فدراسیون بسکتبال با مربیان مطرح لیگ همکاری ندارد، گفت: مسئولان فدراسیون کسی را می‌خواهند که بله‌قربان‌گو بوده و دستورات آن‌ها را اجرا کند و این طرز فکر هم قطعاً به جایی نخواهد رسید.
میرزا آقابیک: قحط‌الرجال است یا باندبازی؟
حسن میرزا آقابیک، از ملیپوشان سابق بسکتبال ایران، پس از ناکامی تیم ملی در رقابت‌های قهرمانی آسیا، معتقد است دلیل اصلی شکست، ضعف مدیریت فدراسیون است.
میرزا آقابیک با اشاره به شکست مقابل اردن گفت: از تیمی شکست خوردیم که بازیکن ۳۶ ساله‌اش پرتاب ۳ امتیازی وارد سبد ایران می‌کرد و هیچ دفاعی او را کنترل نمی‌کرد. هیچ سیستمی در این مسابقه برای ملیپوشان وجود نداشت.
این کار‌شناس بسکتبال نیز مانند ایلیاوی عقیده دارد که فدراسیون غیر از بازیکنان اصلی که نسل طلایی بسکتبال ایران هستند، در سازندگی و میدان دادن به سایر جوانان مستعد غفلت کرده است.
او می‌گوید: وقتی از هر جای دنیا از تیم ملی دعوت می‌شود، فدراسیون دائماً ۱۲ بازیکن مشخص را به رقابت‌ها اعزام میکند که هم پشتوانه‌ها از بین می‌روند و هم این بازیکنان فرسوده می‌شوند. چرا جوانان و تیم ب در هیچ رقابتی حاضر نمی‌شوند؟ بسکتبالی که نتواند با تیم ب در قهرمانی غرب آسیا بدرخشد چه پیشرفتی داشته است؟
این کار‌شناس بسکتبال با تاکید بر این که محمود مشحون «خیلی سریع باید عذرخواهی کند»، ادامه داد: مشحون یا باید برود یا تمام زیرساختش را تغییر دهد. تنها نجات بسکتبال از آینده نامناسب، تغییر کلیه زیرساخت‌های فدراسیون است. محمود مشحون یا باید مسئولانش را تغییر دهد یا خودش از فدراسیون برود. مگر قحط‌الرجال است یا باند بازی وجود دارد؟
میرزا آقابیک در توضیح این انتقاد خود گفت: به طور مثال حسن نوربخش سرپرست تیم ملی، رئیس سازمان لیگ و رئیس کمیته داوران و مسابقه‌هاست. در بسکتبال ایران فضایی املاکی ایجاد شده و هر کس که می‌‌خواهد حرفی بزند، توسط آقایان کنار گذاشته می‌شود.
مدیریت انکارناپذیر محمود مشحون، انتخاب‌های صحیح در جذب مربیان خارجی، برگزاری لیگ منسجم و سازنده و ظهور چهره‌هایی که نسل طلایی بسکتبال ایران را شکل دادند، از مهم‌ترین عوامل این موفقیت‌ها بوده است.
برادران محمود و رضا مشحون در به‌کارگیری مربیان خارجی به شدت سختگیر بودند. شائبه دلالی که همواره در خصوص برخی مربیان خارجی شاغل در فوتبال ایران وجود داشته، هرگز در بسکتبال مطرح نشد.
فردریک اونیکا، نناد تراکوویچ، ولادیمیر بوسنیاک، رایکو ترومن و واسلین ماتیچ طی سال‌های گذشته انتخاب‌های خوبی برای بسکتبال ایران بوده‌اند.
اما در دو سال گذشته، بسکتبال ایران روندی نزولی داشته است. ناکامی تیم ملی جوانان در آسیا، عدم راهیابی به فینال بازی‌های آسیایی گوانگجو، ناکامی در جام ملت‌های آسیا و انحلال برخی تیم‌های مطرح لیگی از جمله اتفاقاتی است که کار‌شناسان بسکتبال را نسبت به آینده این رشته ورزشی در ایران نگران کرده است.
امیر ایلیاوی که از مشهور‌ترین بسکتبالیست‌های پیش از انقلاب اسلامی است و سال‌ها در تیم ملی ایران عضویت داشته، ضمن هشدار به مسئولین این رشته ورزشی تاکید کرده است که فدراسیون باید تغییراتی را در ساختار خودش داشته باشد و از «ریاست پادگانی و تک‌نفره» خارج شود.
انتقاد ایلیاوی پیش از این نیز از زبان دیگر کار‌شناسان بسکتبال نیز مطرح شده بود. محمود مشحون نه تنها انتقادپذیر نیست، بلکه با منتقدانش برخورد هم میکند و گاهی زمینه حذف آن‌ها را فراهم میکند.
ماجرای شاهین‌طبع
مهران شاهین‌طبع از بازیکنان سابق تیم ملی و موفق‌ترین مربیان بسکتبال در تیم‌های مختلف لیگ، گفته بود: در چند سال اخیر بی‌عدالتی در بسکتبال ما بسیار زیاد بوده و برخوردهای شخصی، هتک حرمت و پرونده‌سازی از کارهایی بوده که فدراسیون انجام داده.
برخی به طور عوام‌فریبانه مطرح میکنند که نجات‌دهنده بسکتبال هستند، اما این بسکتبال متعلق به همه است. آرایی که کمیته انضباطی صادر میکند با رانت‌‌خواری همراه است و از قبل تعیین شده. اکنون نیز اگر رسیدگی نشود مسئله را به مراجع بالا‌تر انتقال می‌‌دهم.
شاهین‌طبع در جریان رقابت‌های لیگ هم پس از بازی با ذوب‌آهن به خبرگزاری ایسنا گفت: ورزش ایران آلوده‌ترین ورزش دنیا است، در ورزش تنها نتیجه‌گرایی مرسوم است و مدیران برای بقا پشت میز ریاست خود از هر راهی تلاش میکنند پیروزی را از آن خود کنند.
برخورد فدراسیون اما بسیار شدید بود. این فدراسیون مهران شاهین‌طبع را به دلیل آن چه تخریب مسئولان این فدراسیون عنوان شد، به سه ماه محرومیت از حضور در تمام میادین این رشته محکوم کرد.
رضا مشحون مدیر تیم‌های ملی بسکتبال و برادر محمود مشحون با عصبانیت گفت: ما با کارهای زشتی مثل تحریک تماشاچیان مخالفیم و با آن برخورد می‌‌کنیم و اجازه نمی‌‌دهیم فضای بسکتبال کثیف شود.
تنش با منتقدان
تعداد بسکتبال‌نویس‌ها در ایران چندان زیاد نیست. اما همین تعداد کم تا زمانی مورد احترام هستند که فقط نکات مثبت و موفقیت‌ها را پوشش دهند. هر انتقادی که مطرح کنند، با کدورت و تلخکامی و چه بسا برخوردهای حذفی مواجه خواهند شد.
سال ۱۳۸۷، محمد کاظم، والیبال‌نویس و بسکتبال‌نویس جوان روزنامه ایران ورزشی، (نگارنده خود در آن مقطع با این روزنامه همکاری می‌کرد)، با یک تماس تلفنی از طرف یکی از مسئولین فدراسیون به عطایی، سردبیر سپاهی این روزنامه، از کار بیکار شد.
قبل از این نویسنده جوان، مهین گرجی، ورزشی‌نویس مشهور و خوشنام، در این رسانه فعالیت می‌کرد. اما اتکا به نفس و روحیه منتقد مهین گرجی به مذاق محمود مشحون خوش نمی‌آمد.
گرجی شیفته بسکتبال بود و عاشق تیم ملی بسکتبال کشورش. اما او نمی‌خواست مجیزگو باشد و نمی‌خواست چشم‌های خود را به روی نواقصی ببندد که امروز و با ناکامی‌های اخیر، علنی شده‌اند.
افشین رضاپور، از کار‌شناسان مطرح بسکتبال در رادیو و رسانه‌های مکتوب، نیز مدت‌ها مغضوب بود و تاوان چند سطر انتقاد از ریاست فدراسیون بسکتبال را پس می‌داد.
برادران مشحون منتقدان را بی‌منطق می‌دانند. رضا مشحون پس از قهرمانی تیم ملی در جام ویلیام جونز گفت: برخی نشسته‌اند و حرف‌های غیر منطقی می‌زنند و بدون هدف فقط انتقاد میکنند.
محمود مشحون هم با تایید اظهارات برادرش گفت: عده‌ای دست به انتقاد‌های غیر منصفانه می‌زنند. خوشحالم که همبستگی خانواده بسکتبال باعث شد این دوستان در حسرت باخت تیم ملی بمانند.
به گمان محمود مشحون، اگر کسی از فدراسیون بسکتبال انتقاد کند، پس حتماً آرزومند شکست خوردن تیم ملی بوده است!
نکته دیگر اینجاست که برخلاف رویه رایج در فدراسیون‌های ورزشی، و با توجه به ناتوانی رسانه‌های داخلی در تامین هزینه‌ها و امکانات مورد نیاز برای اعزام خبرنگار، فدراسیون بسکتبال هیچ وقت دست‌اندرکار اعزام خبرنگاران به رقابت‌های بین‌المللی نبوده است.
بابک نظافت و منشور اخلاقی
«بابک نظافت بسکتبالیستی توانمند و قادر است، اما متاسفانه نمی‌خواهد اخلاق قهرمانی داشته باشد. به همین دلیل تا زمانی که من در فدراسیون هستم با وجودی که تمام مربیان او را در سطح تیم ملی می‌بینند، اجازه ملی‌پوش شدنش را نمی‌دهم.»
محمد مشحون ضمن بیان این اظهارات درباره یکی از بهترین بسکتبالیست‌های ایران گفت: باید منشور اخلاقی در بسکتبال عملی شود تا اجازه ورود اخلاق غیرحرفه‌ای گرفته شود. نباید اجازه دهیم تا اتفاق‌هایی که شایسته این ورزش نیست در آن بیفتد. اگر همان سالی که دو فوتبالیست در میدان با هم درگیر شدند کفاشیان آن‌ها را جریمه می‌کرد، فوتبال این گونه نمی‌شد.
کسانی که این مصاحبه شدیداللحن را خواندند، تصور می‌کردند بابک نظافت دچار مشکلی از نوع مشکلات برخی بازیکنان منشوری اعم از رفتارهای موسوم به «منکراتی» شده است!
اما در واقع تنها جرم بابک نظافت، انتقادات فنی او از فدراسیون بسکتبال ایران بود که چنین واکنش تندی را در پی داشت. این ماجرا در قبال برخی دیگر از اهالی بسکتبال ایران در مقاطع مختلف رخ داده است.
ایلیاوی: بله‌قربان‌گو می‌خواهند
امیر ایلیاوی می‌گوید: تیم ملی از مسابقات ویلیام جونز که پیش از جام ملت‌ها برگزار شد، وضعیت خوبی نداشت و به نوعی زنگ خطر به صدا درآمده بود و بار‌ها این موضوع را تأکید کردیم، اما متاسفانه گوشی بدهکار این حرف‌ها نبود، تا این که ناکامی بزرگ در جام ملت‌های آسیا رقم خورد.
این کار‌شناس بسکتبال می‌گوید: متأسفانه در چند سال گذشته و در فدراسیون فعلی هیچ گونه بازیکن‌سازی صورت نگرفته و نگاهی به آینده نبوده است. اگر در جام ملت‌های آسیا هریک از مربیان ایرانی هدایت ایران را بر عهده داشت ما بازی را به اردن نمی‌باختیم.
ایلیاوی گفت میانگین سنی تیم ملی بالا نیست، اما بازیکنانی که در آن حضور دارند، به دلیل این که تمام عناوین آسیایی را کسب کرده‌اند، اشباع شده و چندان انگیزه‌ای ندارند.
ایلیاوی ادامه داد: محمود مشحون به عنوان رئیس فدراسیون تمام تصمیمات را به تنهایی می‌گیرد و خودش هم آن‌ها را اجرا میکند که اصلاً خوب به نظر نمی‌رسد.
عضو سابق تیم ملی بسکتبال ایران یادآور شد: متأسفانه در فدراسیون بسکتبال کسانی هستند که ۳۰ سال پیش بازنشسته شده‌اند، اما همچنان بر سر کار هستند و هیچ کار خاصی هم انجام نمی‌دهند.
او در پاسخ به این سوال که چرا فدراسیون بسکتبال با مربیان مطرح لیگ همکاری ندارد، گفت: مسئولان فدراسیون کسی را می‌خواهند که بله‌قربان‌گو بوده و دستورات آن‌ها را اجرا کند و این طرز فکر هم قطعاً به جایی نخواهد رسید.
میرزا آقابیک: قحط‌الرجال است یا باندبازی؟
حسن میرزا آقابیک، از ملیپوشان سابق بسکتبال ایران، پس از ناکامی تیم ملی در رقابت‌های قهرمانی آسیا، معتقد است دلیل اصلی شکست، ضعف مدیریت فدراسیون است.
میرزا آقابیک با اشاره به شکست مقابل اردن گفت: از تیمی شکست خوردیم که بازیکن ۳۶ ساله‌اش پرتاب ۳ امتیازی وارد سبد ایران می‌کرد و هیچ دفاعی او را کنترل نمی‌کرد. هیچ سیستمی در این مسابقه برای ملیپوشان وجود نداشت.
این کار‌شناس بسکتبال نیز مانند ایلیاوی عقیده دارد که فدراسیون غیر از بازیکنان اصلی که نسل طلایی بسکتبال ایران هستند، در سازندگی و میدان دادن به سایر جوانان مستعد غفلت کرده است.
او می‌گوید: وقتی از هر جای دنیا از تیم ملی دعوت می‌شود، فدراسیون دائماً ۱۲ بازیکن مشخص را به رقابت‌ها اعزام میکند که هم پشتوانه‌ها از بین می‌روند و هم این بازیکنان فرسوده می‌شوند. چرا جوانان و تیم ب در هیچ رقابتی حاضر نمی‌شوند؟ بسکتبالی که نتواند با تیم ب در قهرمانی غرب آسیا بدرخشد چه پیشرفتی داشته است؟
این کار‌شناس بسکتبال با تاکید بر این که محمود مشحون «خیلی سریع باید عذرخواهی کند»، ادامه داد: مشحون یا باید برود یا تمام زیرساختش را تغییر دهد. تنها نجات بسکتبال از آینده نامناسب، تغییر کلیه زیرساخت‌های فدراسیون است. محمود مشحون یا باید مسئولانش را تغییر دهد یا خودش از فدراسیون برود. مگر قحط‌الرجال است یا باند بازی وجود دارد؟
میرزا آقابیک در توضیح این انتقاد خود گفت: به طور مثال حسن نوربخش سرپرست تیم ملی، رئیس سازمان لیگ و رئیس کمیته داوران و مسابقه‌هاست. در بسکتبال ایران فضایی املاکی ایجاد شده و هر کس که می‌‌خواهد حرفی بزند، توسط آقایان کنار گذاشته می‌شود.