بررسی مسئله «بهایی‌آزاری در ایران» در همایشی در کانادا
امير مصدق کاتوزيان
رهبران زندانی بهاییان ایران
مجموعه ۲۷ سخنرانی ایراد شده در همایش بین‌المللی «دگراندیشی‌ستیزی و بهایی‌آزاری در ایران» بر روی شبکه جهانی اینترنت قرار گرفته است که دو سوم آن‌ها به فارسی و یک سوم آن‌ها به زبان انگلیسی است.
این کنفرانس که از دهم تا دوازدهم تیرماه در دانشگاه تورونتوی کانادا و به دعوت بخش مطالعات تمدن‌های خاور نزدیک این دانشگاه برگزار شد همایشی بین‌المللی و دانشگاهی بود که در آن شماری از استادان تاریخ، الهیات، فلسفه، جامعه‌شناسی، ادبیات و ادبیات تطبیقی و علوم سیاسی در کنار حقوقدانان و فعالان پیش‌کسوت حقوق بشر به ویژه درباره نگاه مسلط جامعه ایران به بهاییان بحث و تبادل نظر کردند.
پیک فرهنگ در همایش بهایی‌آزاری و در گفت‌وگو با حامد نیک‌پی
Your browser doesn’t support HTML5
پیک فرهنگ در همایش بهایی‌آزاری
این کنفرانس عمدتا به این پرسش می‌پرداخت که ریشه‌های فرهنگی غریبه تلقی شدن بهاییان در جامعه ایران چیست؟ چرا آنان را مرتبط با بیگانگان دانسته‌اند و چرا اکثریت آزار آنان را روا دانسته یا به آن بی‌اعتنا بوده است؟
پرداختن به همین پرسش محوری سبب شد از جمله این نظر هم مطرح شود که چرا کنفرانس مثلا به دگرستیزی‌های تاریخی در میان بابی‌ها، بهاییان و صبح ازلی‌ها که شیعیان و مسلمانان در آن نقشی نداشتند، نپرداخته است؟
محمد توکلی طرقی، برگزارکننده همایش بین‌المللی دگراندیش‌ستیزی و بهایی‌آزاری در ایران و استاد تاریخ بخش خاورمیانه دانشگاه تورونتو، میهمان این هفته پیک فرهنگ است تا درباره چند و چون این همایش برای ما بگوید.
پیک فرهنگ: آقای توکلی طرقی، این کنفرانس بین‌المللی دانشگاهی و آکادمیک درباره بهاییت بود. با توجه به سابقه امر از لحاظ حساس بودن بحث حتی در محافل آکادمیک در گذشته درمورد بهاییت دستاورد این کنفرانس چه بود؟
محمد توکلی ترقی: این کنفرانس یک کنفرانس بهاییت نبود. یک کنفرانسی بود در مورد خشونت‌شناسی و پرداختن به این که چه طور و چرا افرادی در زادگاه خودشان غیرخودی و غریبه پنداشته می‌شوند و چطور غریبه شناختن یک جمع و گروه افراد به عنوان یک ابزار قدرت به کار برده می‌شود. جدا یک گفت‌وگوی دانشگاهی برای اولین بار می‌شود گفت روی یکی از حساس‌ترین مسائل سیاسی و فرهنگی ایران صورت گرفت.
کنفرانس بزرگی بود. کمک‌هایی که از طریقش استفاده کردید که این کنفرانس را برگزار کنید از کجا نشات می‌گرفت؟
ایران‌شناسی تورونتو از سال ۲۰۰۴ در تورونتو فعال بوده و ما رابطه قوی با شهروندان ایرانی و ایرانیانی که در تورونتو و در کانادا زندگی می‌کنند به وجود آوردیم و تمام برنامه‌هایی را که انجام دادیم، مخصوصا این کنفرانس اخیرمان را با کمک شهروندان ایرانی و ایرانیانی که در همین ایالت انتاریوی کانادا زندگی می‌کنند از طریق آن‌ها کمک شده و هیچ گونه کمک دولتی در کار نبوده. یعنی نه در اینجا ما هدف‌مان لابی بوده برای بهاییان و نه کمکی قبول کردیم از هیچ دولتی. بدون هیچ پیش‌شرط و این که این کار را بکنید و آن کار را نکنید و... هدف سیاسی نداشته. هدفی که داشته شناسایی خشونت در ایران و این دگرسازی در ایران بوده.
شماری از سخنرانی‌ها در مورد مبانی و ریشه‌های فرهنگی بهایی‌ستیزی بود. جمع‌بندی شما از مجموع نتایج عمده این دسته از سخنرانی‌ها چیست؟
مسئله‌ای که من خودم هم در تحقیقات خودم به آن پی بردم، این است که مبارزه با بهاییان از زمانی شروع می‌شود و شکل جدید سیاسی پیدا می‌کند که این‌ها را غریبه و دیگری و از ایادی خارجیان می‌شناسند. اکثر قریب به اتفاق افراد و اشخاص و احزابی که مورد حمله قرار گرفتند اول یک تهمت ایادی خارجی و اجنبی بودن باید زمینه را تهیه کند.
خشونت‌پروری یا پیشینه خشونت‌پروری در جامعه و سیاست ایران همین غیرخودی ساختن و پرداختن جمعی از مردم است و چون بهاییان یکی از اولین گروه‌هایی بودند که با آن‌ها این طوری برخورد شده، ما هدف‌مان این بود که در این کنفرانس به این آغاز بهایی‌ستیزی و بهایی‌آزاری بپردازیم و بعدا رابطه‌اش را با خشونت در جامعه ایران مورد بررسی قرار دهیم.
مهم‌تر این است که برای اولین بار یک بحث آکادمیک و دانشگاهی در رابطه با خشونت‌پذیری نسبت به بهاییان مورد توجه و بررسی قرار گرفت. مسائل کلامی و تفاوت بین اسلام و تشیع و بهاییان نپرداختیم. دلیلش هم این است که این کنفرانس یک کنفرانس تاریخی بوده و یک کنفرانس کلامی و دینی و این که چه کسی برحق است و چه کسی نیست و این‌ها نیست. این کار را شاید کسان دیگری بخواهند در جاهای دیگر انجام دهند. این هم که ما کسانی را بیاوریم که از مخالفان بهاییان یا چند تایی بهایی باشند و این‌ها... البته از کسانی دعوت کردیم که نگرش‌های متفاوتی داشتند... ولی در نهایت هیچ تغییری به این بررسی نمی‌داد. مثلا اگر کسانی هم از علما و مجتهدین اسلامی هم می‌آمدند بی‌شک در یک چنین کنفرانسی نمی‌گفتند که خوب است که بهاییان مورد آزار و شکنجه و این‌ها قرار می‌گیرند.
*
دو هفته‌ای است که موزه هنرمندان معاصر ایرانی بر روی اینترنت که می‌کوشد هنرمندان ایرانی را در سراسر جهان به یکدیگر و با مخاطبان‌شان پیوند دهد، آغاز به کار کرده است. یاری استوانی، نقاش ایرانی مقیم شهر رنو ایالت نوادای آمریکا، مبتکر این اقدام است.
آقای استوانی، هدف موزه هنرمندان معاصر ایرانی چیست؟
یاری استوانی: این که یک جایی ایجاد شود روی اینترنت که حالت محوری داشته باشد و اطلاعات مربوط به همه هنرمندان معاصر ایرانی را در یک جا جمع کند که هم قابل استفاده برای خود هنرمندان باشد و هم برای هنردوستان. چون خوشبختانه در این سال‌های اخیر سایت‌های هنرمندان ایرانی در اینترنت زیاد شده و سایت‌های مربوط به هنرمندان ایرانی. ولی هنوز یک جای محوری، یک جای مرجع روی اینترنت پیدا نشده که آدم بتواند از آنجا دسترسی پیدا کند به همه این‌ها. هدف اصلی این است.
پایگاه اطلاع‌رسانی موزه هنرمندان معاصر ایرانی هفت هنر و فنون فاخر را همه در برمی‌گیرد. زمینه ارتباطات با این تعداد هنرمند چگونه فراهم شد؟
بیشتر تمرکزش البته روی هنرهای تجسمی است. ولی خوب بخش موسیقی هم هست، بخش ادبیات هم هست و آن‌ها را هم سعی می‌کنم که بارور‌تر بکنم. من هم با هنرمندان مختلف در تماس بودم روی اینترنت و هم این که سایت‌هایشان را پیدا کردم و اطلاعات زیاد است. روی اینترنت دو چیز مطرح است. یکی ارائه اطلاعات، یکی هم مدیریت اطلاعات. کاری که این موزه به عنوان یک پورتال هنری می‌کند بیشتر مدیریت اطلاعاتی است که روی اینترنت هست.
چه تعداد از هنرمندانی که کارشان عرضه شده، در ایران هستند و چه تعداد در خارج؟
تعدادشان را دقیقا نمی‌دانم، ولی یک کاری که این سایت سعی می‌کند انجام دهد این است که همه را دربر بگیرد بدون هیچ گونه سانسور. تا وقتی که هنرمند هستند و کار‌هایشان را ارائه می‌دهند روی اینترنت کار‌هایشان اینجا جمع شود. این که چه تعداد ایران‌اند و چه تعداد خارج، فکر می‌کنم با یک نگاه اجمالی نزدیک به هفتاد درصدشان ایران‌اند.
برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت‌تان چیست؟
برنامه‌های کوتاه‌مدت همین است که سایت بیشتر و بیشتر غنی‌تر شود و امیدوارم بیشتر که جا بیفتد بتواند هنرمندان را دعوت کند که خودشان کار‌هایشان را بفرستند مستقیما بیاید روی سایت. هنرمندان بیشتری را در خودش فرا بگیرد. برنامه‌های درازمدت برنامه خاصی نیست و بستگی دارد به این که سایت چه طور پیش برود و چه استقبالی شود از آن و آیا بتواند بعد‌ها به صورت یک سازمان فرهنگی دربیاید یا نه، این‌ها را باید در آینده دید.
