روز شنبه دوم خردادماه، کمیته حق تحصیل مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با شرکت در مراسم سخنرانی میرحسین موسوی در اصفهان، عمده‌ترین خواسته خود را که حق تحصیل برای بهاییان در ایران است، اعلام کرد. شاخه اصفهان این کمیته با استفاده از پلاکارد و درج خواسته‌های خود، مانند بازگشت دانشجویان اخراجی بهایی به دانشگاه، خواستار یکی از مهمترین مطالبات خود شد.
حدود دو هفته پیش نیز اولین نشست سراسری حق تحصیل توسط کمیته پیجویی حق تحصیل بهاییان مجموعه فعالان حقوق بشر، در ایران، در دو شهر تهران و شیراز برگزار شد. کمیته پیجویی حق تحصیل بهاییان با هدف دفاع از حق تحصیل به عنوان یکی از حقوق انسانی تشکیل شده است.
نوید خانجانی، مسئول کمیته دانشجویان بهایی محروم از تحصیل در گفت‌وگویی که با رادیو فردا داشت، با تاکید بر اینکه این فعالیت‌ها جنبه مذهبی ندارد، می‌گوید بزرگترین هدف این سازمان بازگشت دانشجویان بهایی به دانشگاه‌هاست.
اشکان یکی از دانشجویانی به شمار می رود که پس از گذراندن سه ترم از دانشگاه اخراج شد. او که در حال حاضر همراه برادرش مقیم ترکیه است، در گفت‌وگو با رادیو فردا از چگونگی اخراج خود از دانشگاه می گوید: «مثل بقیه در کنکور شرکت کردم، کارشناسی بازرگانی قبول شدم. رفتم ثبت نام کنم. چون تاکید شده که اگر ستون دین دارد، حتماً بهایی را آنجا قید کنید. بهایی نوشتم، ثبت نام هم کردم و خیلی عادی دو ترم را خواندم. یک روز ناگهان حراست آمدند و گفتند که معاونت دانشگاه شما را کار دارد. رئیس دانشگاه آمد و گفت شما بهایی هستید؟ گفتم بله. گفت شما چون بهایی هستید نمی توانید ادامه تحصیل بدهید. گفتم کاش روز اول می گفتید، این همه هزینه نمی کردم، وقت نمی گذاشتم. گفت تازه ما پرونده شما را بررسی کردیم، دیدیم شما وضعیت تان به این شکل است. لطفاً تسویه کنید. سریعاً برگه‌ام را دادند و گفتند آن پول را هم شما نمی‌خواهد بدهید. توی یک هفته تسویه کنید.»
تا ۲۶ سال پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران یعنی تا سال ۱۳۸۳ به خاطر وجود گزینه مذهب در فرم ثبت نام کنکور از شرکت بهاییان در کنکور دانشگاه‌ها ممانعت می شد. مگر آنکه پیروان این آئین مذهب خود را در این فرم‌ها انکار می‌کردند. اما به دنبال فشارهای بین‌المللی، دولت جمهوری اسلامی ایران گزینه مذهب را از فرم ثبت نام کنکور برای ورود به دانشگاه حذف کرد و از آن تاریخ به بعد امکان شرکت بهاییان در کنکور و به دنبال آن حضور بهاییان در دانشگاه فراهم شد.
شایان از آن دسته بهاییانی است که با وجود آنکه مجاز به شرکت در کنکور شد اما اجازه ورود به دانشگاه به او داده نشد.
وی به رادیو فردا می‌گوید: «دو سال پیش جوابم آمد و دانشگاه امام رضا مشهد قبول شدم. کارشناسی مترجمی زبان. به من گفتند که اینجا همه دانشگاه‌های مشهد را آستان قدس رضوی خرجش را می‌دهد که بهایی نمی‌تواند از این امکانات استفاده کند. فقط یک مسلمان می‌تواند اینجا درس بخواند.»
به گفته شایان با وجود فشارهایی که بر بهاییان در پیوند با ممانعت از تحصیل آنها وجود دارد، جامعه بهایی همچنان در تلاش برای یافتن راهی است تا علاقمندان به تحصیل در میان بهاییان بتوانند به این حق اولیه خود دست یابند. اما تلاش‌های آنها نیز با مشکلاتی روبه‌رو می شود.
وی می‌گوید: «ما یک دانشگاهی داریم که خود جامعه بهایی این دانشگاه را درست کرده است. یک مرکز پیش دانشگاهی را اجاره کرده بودند که رسمی بود. از طرف اطلاعات و دولت در جریان بودند. هیچ چیز پوشیده ای نداریم که قرار شود کسی نداند. من شش ماه آنجا رفتم که در آنجا بسته شد. یعنی کلاً آنجا را بستند و کلاس‌ها را به خانه‌ها بردند. در تاریخ هفتم مهرماه ۷۷ این دانشگاه بهایی ساعت ۷ صبح همه خانه‌هایی که مراکز علمی می‌نامیم، ریختند همه مدارک دانشگاهی را جمع کردند. از آن تاریخ هیچ کتاب یا جزوه نداشتیم.»
نوید خانجانی مسئول کمیته دانشجویان بهایی محروم از تحصیل از وضعیت تحصیل بهاییان در ایران می‌گوید.
به گفته آقای خانجانی «از سال ۸۳ به بعد این محرومیت‌ها قطع نشد، بلکه به بعد از کنکور منتقل شد. یک سری از دانشجویان با گزینه نقص پرونده مواجه شدند. کارنامه برای آنها صادر نشد. عده‌ای هم که برایشان کارنامه صادر شد و توانستند وارد دانشگاه شوند، بعد از یکی دو ترم از دانشگاه به تدریج اخراج شدند. دانشجویانی که وارد دانشگاه شده اند، به تدریج دارند اخراج می شوند. تنها دلیل این محرومیت‌ها به خاطر 'بهایی بودن' بود و دلیل سیاسی نداشت. هر دانشگاهی که متوجه می شدند این اشخاص بهایی هستند مطابق اسناد محرمانه که توسط حراست وزارت علوم منتشر شد، با استناد به مصوبه ۱۶۹ بهاییان را از تحصیل محروم کرده بودند و دستور داده بودند که اگر بهایی‌ها وارد دانشگاه شدند، آنها را اخراج کنند.»
نعمت احمدی، حقوقدان در تهران با اشاره به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رادیو فردا می‌گوید حق تحصیل حقی است که باید برای هرکس با هر اعتقاد و باوری وجود داشته باشد.
به گفته این وکیل دادگستری «در قانون هیچ جا گفته نشده که افرادی به لحاظ داشتن عقیده و یا حتی دین خاصی از تحصیل محرومند. نه در قانون اساسی، نه در قوانین عادی ما. اینکه الان ما یک سری دانشجوی ستاره‌دار داریم به خاطر نوع اندیشه و یک سری دانشجوهایی داریم که شاید به خاطر باورهای مذهبی‌شان، این افراد را از تحصیل محروم می کنند، این خلاف قانون اساسی و خلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر خصوصاً ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر است.»
حدود دو هفته پیش نیز اولین نشست سراسری حق تحصیل توسط کمیته پیجویی حق تحصیل بهاییان مجموعه فعالان حقوق بشر، در ایران، در دو شهر تهران و شیراز برگزار شد. کمیته پیجویی حق تحصیل بهاییان با هدف دفاع از حق تحصیل به عنوان یکی از حقوق انسانی تشکیل شده است.
نوید خانجانی، مسئول کمیته دانشجویان بهایی محروم از تحصیل در گفت‌وگویی که با رادیو فردا داشت، با تاکید بر اینکه این فعالیت‌ها جنبه مذهبی ندارد، می‌گوید بزرگترین هدف این سازمان بازگشت دانشجویان بهایی به دانشگاه‌هاست.
اشکان یکی از دانشجویانی به شمار می رود که پس از گذراندن سه ترم از دانشگاه اخراج شد. او که در حال حاضر همراه برادرش مقیم ترکیه است، در گفت‌وگو با رادیو فردا از چگونگی اخراج خود از دانشگاه می گوید: «مثل بقیه در کنکور شرکت کردم، کارشناسی بازرگانی قبول شدم. رفتم ثبت نام کنم. چون تاکید شده که اگر ستون دین دارد، حتماً بهایی را آنجا قید کنید. بهایی نوشتم، ثبت نام هم کردم و خیلی عادی دو ترم را خواندم. یک روز ناگهان حراست آمدند و گفتند که معاونت دانشگاه شما را کار دارد. رئیس دانشگاه آمد و گفت شما بهایی هستید؟ گفتم بله. گفت شما چون بهایی هستید نمی توانید ادامه تحصیل بدهید. گفتم کاش روز اول می گفتید، این همه هزینه نمی کردم، وقت نمی گذاشتم. گفت تازه ما پرونده شما را بررسی کردیم، دیدیم شما وضعیت تان به این شکل است. لطفاً تسویه کنید. سریعاً برگه‌ام را دادند و گفتند آن پول را هم شما نمی‌خواهد بدهید. توی یک هفته تسویه کنید.»
تا ۲۶ سال پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران یعنی تا سال ۱۳۸۳ به خاطر وجود گزینه مذهب در فرم ثبت نام کنکور از شرکت بهاییان در کنکور دانشگاه‌ها ممانعت می شد. مگر آنکه پیروان این آئین مذهب خود را در این فرم‌ها انکار می‌کردند. اما به دنبال فشارهای بین‌المللی، دولت جمهوری اسلامی ایران گزینه مذهب را از فرم ثبت نام کنکور برای ورود به دانشگاه حذف کرد و از آن تاریخ به بعد امکان شرکت بهاییان در کنکور و به دنبال آن حضور بهاییان در دانشگاه فراهم شد.
شایان از آن دسته بهاییانی است که با وجود آنکه مجاز به شرکت در کنکور شد اما اجازه ورود به دانشگاه به او داده نشد.
وی به رادیو فردا می‌گوید: «دو سال پیش جوابم آمد و دانشگاه امام رضا مشهد قبول شدم. کارشناسی مترجمی زبان. به من گفتند که اینجا همه دانشگاه‌های مشهد را آستان قدس رضوی خرجش را می‌دهد که بهایی نمی‌تواند از این امکانات استفاده کند. فقط یک مسلمان می‌تواند اینجا درس بخواند.»
به گفته شایان با وجود فشارهایی که بر بهاییان در پیوند با ممانعت از تحصیل آنها وجود دارد، جامعه بهایی همچنان در تلاش برای یافتن راهی است تا علاقمندان به تحصیل در میان بهاییان بتوانند به این حق اولیه خود دست یابند. اما تلاش‌های آنها نیز با مشکلاتی روبه‌رو می شود.
وی می‌گوید: «ما یک دانشگاهی داریم که خود جامعه بهایی این دانشگاه را درست کرده است. یک مرکز پیش دانشگاهی را اجاره کرده بودند که رسمی بود. از طرف اطلاعات و دولت در جریان بودند. هیچ چیز پوشیده ای نداریم که قرار شود کسی نداند. من شش ماه آنجا رفتم که در آنجا بسته شد. یعنی کلاً آنجا را بستند و کلاس‌ها را به خانه‌ها بردند. در تاریخ هفتم مهرماه ۷۷ این دانشگاه بهایی ساعت ۷ صبح همه خانه‌هایی که مراکز علمی می‌نامیم، ریختند همه مدارک دانشگاهی را جمع کردند. از آن تاریخ هیچ کتاب یا جزوه نداشتیم.»
نوید خانجانی مسئول کمیته دانشجویان بهایی محروم از تحصیل از وضعیت تحصیل بهاییان در ایران می‌گوید.
به گفته آقای خانجانی «از سال ۸۳ به بعد این محرومیت‌ها قطع نشد، بلکه به بعد از کنکور منتقل شد. یک سری از دانشجویان با گزینه نقص پرونده مواجه شدند. کارنامه برای آنها صادر نشد. عده‌ای هم که برایشان کارنامه صادر شد و توانستند وارد دانشگاه شوند، بعد از یکی دو ترم از دانشگاه به تدریج اخراج شدند. دانشجویانی که وارد دانشگاه شده اند، به تدریج دارند اخراج می شوند. تنها دلیل این محرومیت‌ها به خاطر 'بهایی بودن' بود و دلیل سیاسی نداشت. هر دانشگاهی که متوجه می شدند این اشخاص بهایی هستند مطابق اسناد محرمانه که توسط حراست وزارت علوم منتشر شد، با استناد به مصوبه ۱۶۹ بهاییان را از تحصیل محروم کرده بودند و دستور داده بودند که اگر بهایی‌ها وارد دانشگاه شدند، آنها را اخراج کنند.»
نعمت احمدی، حقوقدان در تهران با اشاره به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رادیو فردا می‌گوید حق تحصیل حقی است که باید برای هرکس با هر اعتقاد و باوری وجود داشته باشد.
به گفته این وکیل دادگستری «در قانون هیچ جا گفته نشده که افرادی به لحاظ داشتن عقیده و یا حتی دین خاصی از تحصیل محرومند. نه در قانون اساسی، نه در قوانین عادی ما. اینکه الان ما یک سری دانشجوی ستاره‌دار داریم به خاطر نوع اندیشه و یک سری دانشجوهایی داریم که شاید به خاطر باورهای مذهبی‌شان، این افراد را از تحصیل محروم می کنند، این خلاف قانون اساسی و خلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر خصوصاً ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر است.»