راکتور اتمی بوشهر را چه کسی افتتاح می‌ کند؟

نیروگاه بوشهر

طی گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، پرویز فتاح -وزیر نیرو- روز سه شنبه اظهار داشت که امیدوار است برق نیروگاه هسته ای بوشهر در تابستان سال جاری در اختیار شبکه سراسری قرار گیرد.

علیرغم اعلام تارخ بهره برداری از نیروگاه بوشهر توسط وزیر نیرو، سایر مسئولان دست اندرکار ایران، از جمله سازمان انرژی اتمی، تاکنون از تائید این مطلب خودداری ورزیده اند.

فتاح همچنین تایید کرد که «سازمان انرژی اتمی بارها تحویل ۵۰۰ مگاوات برق نیروگاه بوشهر را اعلام کرده ولی زمان دقیقی برای تحویل آن در تابستان ۸۸ هنوز اعلام نکرده است».

ظرفیت نهایی نیروگاه برق اتمی بوشهر که از زمان باز سازی آن توسط روسها ۱۵ سال می‌ گذرد، ۱۰۰۰ مگاوات است. در صورت به راه افتادن این نیروگاه، در مراحل ابتدایی، بعد از گرم شدن کوره و تامین مقدار اندکی برق، که تنها نیازهای داخلی کارخانه را تامین خواهد کرد، ظرفیت راکتور تدریجا و در طول شش ماه بعد از روشن شدن، به ۳۵۰ تا ۴۰۰ مگاوات افزایش خواهد یافت. این ظرفیت، در صورت عدم بروز هر نوع اشکال فنی و عدم اجبار در خاموش کردن اضطراری کوره، بعد از یک سال به حد اکثر یعنی ۱۰۰۰ مگاوات نزدیک خواهد شد.

به این ترتیب به نظر می رسد پیش‌بینی وزیر نیرو در مورد استفاده از ۵۰۰ مگاوات برق نیروگاه اتمی بوشهر در تابستان امسال، تا حدود زیادی دور از امکانات فنی تحقق آن است. ضمن آنکه، علاوه بر مسائل فنی، می باید از پیش پا برداشتن باقی مانده مشکلات سیاسی راه اندازی نهایی راکتور بوشهر را نیز همچنان در نظر داشت.

دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در گزارش اخیر خود به شورای مدیران، که هفته پیش متن آن در اختیار خبرگزاری ها قرار گرفت، اعلام داشت، دولت ایران آژانس را از قصد خود برای سوخت گذاری راکتور بوشهر در ماه سپتامبر آینده مطلع ساخته است.

مفهوم این اطلاع رسانی، که بدون اظهار نظر از سوی دبیرکل آژانس، تنها در گزارش یاد شده تکرار گردیده است، امیدواری ایران به خاتمه عملیات تجهیز و راه اندازی راکتور اتمی بوشهر پیش از شهریور ماه سال جاری است.

از سوی دیگر، بنا بر گزارش ریا نووستی خبرگزاری روسیه، رئیس اتم استروی اکسپورت روسیه که پیمانکار نیروگاه بوشهر است اعلام داشته که «اولین راکتور برق اتمی ایران در سال جاری تکمیل خواهد شد»، بدون اعلام تاریخ ماه سپتامبر به عنوان زمان قطعی سوخت گذاری در کوره اتمی آن.

سرگئیی کیرینکو، رئیس روس اتم (سازمان اتمی روسیه) نیز که طرف دولتی قرار داد با ایران است و اتم استروی اکسپورت را در استخدام خود دارد، در این زمینه اظهار داشته : «کارخانه اتمی بوشهر طی سال جاری آماده افتتاح خواهد شد». از قول او همچنین نقل شده که برای آماده سازی کارخانه «ظریف کاری هایی باقی مانده است». او یاد آور نشده که طبیعت این ظریف کاری های مورد اشاره او کاملا فنی است و یا غیر فنی.

در اظهار نظر کرینکو نیز، بر خلاف وزیر نیروی ایران، تاریخ دقیق بهره برداری از کارخانه برق اتمی بوشهر دیده نمی‌ شود. ضمن آنکه روس ها تاکنون به دفعات امور تکمیل کارخانه را به دلایل متعددی، از جمله توسل به مطالبات مالی، بارها به تعویق انداخته اند.

به کار انداختن کارخانه بوشهر و اداره آن دست کم تا یک سال پس از آغاز بهره برداری، مسئولیت مطلق روس ها است و این کار تنها با حضور و به دست آنها امکان پذیر است. از این لحاظ ایران حتی در صورت تکمیل فنی کارخانه نیز مستقلاً نه مجاز و نه قادر به راه اندازی بوشهر خواهد بود.

کارخانه بوشهر تا دو سال قبل در مرکز مناقشات اتمی ایران قرار داشت و گفته می شد که اسرائیل مانند راکتور اوسیراک عراق، ممکن است پیش از بهره برداری آن را هدف حمله نظامی قرار دهد. با این وجود، بعد از توافقی مابین آمریکا و روسیه، اهمیت سیاسی آن تا حدودی کاهش یافت، و متعاقبا با رضایت آمریکا، روسیه بیش از ۸۰ تن سوخت اتمی مورد نیاز یک سال کار خانه بوشهر را در اختیار ایران قرار داد.

از آن پس، سایر برنامه های اتمی ایران، بخصوص فعالیت غنی سازی اورانیوم در نطنز، و همچنین معلق گذاشتن اجرای معاهده الحاقی و پیگیری احداث راکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین در اراک، تا حدود زیادی مانع از تکمیل به موقع و راه اندازی راکتور بوشهر شده است.

طی چند هفته آینده، قرار است روسای جمهور آمریکا و روسیه در مسکو با یکدیگر ملاقات کنند. گفته شده که برنامه های اتمی ایران و اتخاذ خط مشی مشترک در قبال آن از سوی مسکو و واشنگتن، از جمله مهم ترین موضوعات در دستور مذاکرات آتی اوباما و مدودیف خواهد بود.

پیش از انجام این گفت و گوهای با اهمیت، رئیس جمهور بعدی ایران نیز تعیین خواهد شد. خط مشی اتمی رئیس جمهور و دولت آینده ایران، بی تردید در مسیر توافق های احتمالی آینده بین روسیه و آمریکا، پیرامون ایران، را باید عاملی بسیار تاثیر گذار تلقی کرد.

میزان این تاثیر تا حدی است که می تواند به تسریع و یا تاخیر بیشتر در «آماده افتتاح» ساختن کارخانه بوشهر نیز بیانجامد. به این ترتیب پیش‌بینی برنده انتخابات رئیس جمهوری ایران، ممکن است پیش‌بینی دقیق‌تر زمان بهره برداری از راکتور اتمی را نیز تسهیل کند.