روزی برای ستایش شاعر «بنی آدم»

  • علیرضا کرمانی

تندیس سعدی در خانه زینت الملوک در شیراز

روز اول اردیبهشت در ایران روز سعدی نامیده می‌شود.

شاعری که این شعرش بر سر در سازمان ملل متحد نقش بسته است: «بنی آدم اعضای یک دیگرند»؛ شعری که حتی باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، نیز در پیام نوروزی خود، آن را به کار برد.

در ایران، از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۵، دهه سعدی شناسی نام گذاری شده است و مرکز سعدی شناسی در شيراز هر سال از اين دهه را به موضوعی می‌پردازد. برای نمونه سال گذشته به نام «گلستان» بود و امسال سال «بوستان»، سال آينده نيز غزل‌های سعدی موضوع پژوهش‌ها خواهد بود.

کاووس حسنلی، استاد زبان و ادبيات فارسی دانشگاه شيراز، که خود هفت کتاب درباره سعدی نوشته و کتاب «فرهنگ سعدی پژوهی» او برنده جايزه کتاب سال در سال ۱۳۸۰ شده است، درباره سعدی و سعدی پژوهی به راديو فردا می‌گويد: «‌سعدی تنها سخنوری است که هم در نثر سخن درجه اول آفريده و هم در شعر. هيچ کدام از سخنوران ما از اين نظر به پای سعدی نمی‌رسند. متاسفانه به رغم اين که مردم ايران وامدار سعدی هستند و قرن‌هاست که آثار سعدی به گونه‌های مختلف در زندگی جاری است، اما هنوز پژوهش‌های شايسته و بايسته ای در پيوند با سعدی انجام نگرفته است. »

آرامگاه سعدی در شیراز

روز سه شنبه در شيراز کوروش کمالی، رييس مرکز سعدی شناسی، درباره پژوهش‌ها و کارهای انجام شده در سال ۱۳۸۷ گزارش داد، اما کاووس حسنلی روايت متفاوتی از سعدی پژوهی در سال گذشته دارد و در اين باره می‌گويد: «‌ در سال ۱۳۸۷ هيچ کتاب مهمی که بتواند به عنوان کتاب متفاوت در حد کتاب سال باشد، نداشتيم و در مورد بوستان هم هيچ اثر مستقلی چاپ نشده است. در هر حال کارنامه سعدی شناسی، امسال هم کارنامه کم برگ و کم باری است. ما هنوز حتی کليات سعدی را هم نتوانسته ايم به شکل شايسته ای تصحيح کرده و بر اساس نسخه شناسی علمی تنظيم و منتشر کنيم.»

گلستان يا بوستان سعدی يا ديگر متون کهن شعر و نثر پارسی، امروز چگونه بايد شناسانده شود تا مخاطب جوان و نوجوان هم بپسندد؟

کاووس حسنلی معتقد است: « دانشگاه‌های ما آثار گذشته ادبيات را با نگاه سنتی و با اصرار بر دريافت نيت مولف خوانده‌اند و به همين دليل متن‌ها بسيار شبيه به هم خوانده شده است. بيشتر تحقيقات ما زندگی نامه ای و تاريخ ادبياتی بوده است، در حالی که می‌توانيم اين متون را از ديدگاه‌های جديد مانند ديدگاه ساختارگرايی، پساساختارگرايی، فرماليستی و همچنين ديدگاه جامعه شناسی، روانشناسی و فمينيستی بازخوانی کنيم و حرف‌های تازه ای را از دل اين متون درآوريم. »

بسی تير و دی ماه و ارديبهشت
برآيد که ما خاک باشيم و خشت

  • اگر سعدی زنده بود برای او چه پیامی می‌گذاشتید؟