بحران سیاست داخلی ایران که با اعتراض‌های مردم پس ازانتخابات خرداد ماه آشکارشده است، کماکان یکی ازموضوع‌های مورد بحث محافل سیاسی غرب است. این بحران ومسئله هسته‌ای ایران که لاینحل مانده به گمانه زنی‌های درمورد دورنمایه واثرات احتمالی آنها برجمهوری اسلامی منجرشده است. در این پیوند، فولکر پرتِس، مدیر بنیاد علوم و سیاست آلمان در مقاله ای در وبسایت «اوپن دمکراسی» سناریوهایی را پیش‌بینی کرده است.
فولکر پرتس با تاکید به اینکه پیش‌بینی نتایج تحولات سیاسی در ایران کار ساده‌ای نیست، می‌گوید دو متغیر می‌تواند روند این تحولات را در کوتاه مدت تعیین کند؛ یکی توان و استحکام نظام جمهوری اسلامی است که ازمشروعیت و انسجام رژیم و منابع مالی تحت اختیار آن مایه می‌گیرد و متغیر دوم تفابل رژیم با کشورهای خارجی است که تا حد زیادی به مسئله هسته‌ای گره خورده و می‌تواند به جنگ و یا به موافقت بر سر برنامه هسته‌ای و برقراری مجدد روابط سیاسی با آمریکا منجر شود.
با توجه به این دو متغیر و پیش‌فرض‌ها، فولکر پرتس چهار سناریو برای جمهوری اسلامی در یک سال و نیم تا دو سال آینده پیش‌بینی کرده است:
نخست: سناریوی دفاعی، بدین معنی که گفت‌وگو‌های ایران با کشورهای گروه ۵+۱ به نتیجه‌ای ملموس منتهی نشود و طرفین گفت‌وگو نه اذعان به شکست کنند و نه پی‌گیری گفت‌وگو را بی‌فایده بدانند. تحت این شرایط آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا بر طبل اعمال تحریم‌های تازه خواهند کوبید و چین و روسیه بر ادامه فعالیت‌های دیپلوماتیک تاکید خواهند ورزید. محمود احمدی نژاد و دیگر سران حاکم بر ایران برای رسیدن به نوعی توافق با کشورهای ۵+۱ مخالفت می‌ورزند و تهدید نظامی آشکار از سوی اسرائیل باعث خواهد شد که چهره‌های مهم مخالف دولت احمدی نژاد، از جمله اکبرهاشمی رفسنجانی و میر حسین موسوی، اتحاد و اتفاق همه گروه‌های سیاسی کشور را تبلیغ کنند و به علت تهدیدات خارجی از دولت حمایت کنند.
دوم: نظام معلول و ناکارآمد، تحت این شرایط مسئله هسته‌ای راه به جایی نمی‌برد ولی روسیه و چین با اعمال دور تازه‌ای از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران موافقت می‌کنند و کشورهای جی - ۲۰ از دادن اعتبار مالی و تجاری به ایران خودداری می‌کنند و واردات به ایران فرو می‌پاشد و وضعیت اقتصادی ایران بدتر می‌شود. دولت ایران از نیروهای امنیتی و نظامی و بسیج برای کنترل اعتراض‌های مردم، دانشجویان و بازاریان استفاده می‌کند و بحران داخلی شدت می‌گیرد. نخبگان سیاسی حاکم و آیت الله خامنه ای ازسو مدیریت محمود احمدی نژاد انتقاد می‌کنند و مجلس بودجه سال ۱۳۹۰ احمدی نژاد را تصویب نمی‌کند و به وزیران امور اقتصادی و دارایی و نفت رای عدم اعتماد می‌دهد و موقعیت رئیس جمهور متزلزل می‌گردد.
در این بحبوبحه، کشورهای غربی کوشش‌هایی را برای حل مسئله هسته‌ای به عمل می‌آورند ولی نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود و ناظران خارجی و داخلی با توجه به ناکارآمدی رژیم منتظر رویدادی هستند تا وضع موجود را تغییر دهد.
سوم: سناریوی سرکوبی، در چنیین موقعیتی کشور با وضع افتصادی اسفباری روبه‌رواست و اعتراض‌های دانشجویان، بازاریان و کارگران شدت می‌گیرد. گروه‌های مخالف از مردم می‌خواهند که در یک راهپیمایی سراسری به مناسبت آغاز سومین سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد شرکت کنند و سران اپوزیسیون بازداشت می‌شوند و جنگ قدرت آشکارا به اوج خود می‌رسد. آیت الله خامنه ای سکوت اختیار می‌کند و اکبر هاشمی رفسنحانی ازمجلس خبرگان می‌خواهد که در مورد رهبری نظام تصمیم بگیرند ولی سپاه پاسداران از نشست خبرگان جلو گیری می‌کند و ساختمان این مجلس را محاصره می‌کند. فرمانده سپاه پاسداران کمیته‌ای را برای نجات نظام اسلامی تشکیل می‌دهد، انحلال مجلس اعلام می‌شود و محمود احمدی نژاد برای معالجات عاجل پزشکی به ونزوئلا می‌رود.
کمیته نجات نظام اسلامی نمایندگانی را به برخی کشورهای مهم منطقه‌ای و اروپائی اعزام می‌کند تا ضمن اطمینان دادن به این کشورها در مورد تحت کنترل بودن امور ایران، به آنها اطلاع دهد که در دو تا سه ماه آینده روابط دیپلماتیک به روال عادی برخواهد گشت.
چهارم: سناریوی تنش زدایی، تحت این سناریو، ایران و کشورهای گروه ۵+۱ با جرح و تعدیل پیشنهاد مبادله اورانیوم کم غنی شده با سوخت هسته‌ای، که چند ماه پیش در وین ارائه شد، به نوعی توافق دست می‌یابند و جمهوری اسلامی قول می‌دهد که پروتکل الحاقی را در آینده نزدیک بپذیرد. آمریکا این کار را درست نمی‌داند ولی برای اعتماد سازی به آن تن می‌دهد.
محمود احمدی نژاد و آیت الله خامنه ای قبول می‌کنند که توافق با آژانس بین المللی برای مبادله اورانیوم با سوخت هسته‌ای به نفع ایران است و به مردم اطلاع می‌دهند که این توافق نامه، ضمن اینکه حقوق ایران را برای ادامه غنی سازی نفی نمی‌کند، به لغو تحریم‌ها علیه ایران منجر خواهد شد و تهدیدات خارجی را کاهش خواهد داد.
در پی این اقدامات، نمایندگان ایران و آمریکا برای حل مسائل فی مابین به گفت‌وگو خواهند نشست ومحمود احمدی نژاد در سخنرانی‌های خود تعامل با آمریکا را از دستاورد‌های انقلاب توصیف خواهد کرد. نخبگان مخالف دولت هم برای اینکه ازقافله عقب نمانند، از گفت‌وگو با آمریکا پشتیبانی خواهند کرد.
کابوس: به رغم این چهار سناریو، سناریوی دیگری هم وجود دارد و آن سناریوی جنگ همه جانبه بین ایران با اسرائیل یا با اتحاد اسرائیل و آمریکا می‌باشد و بهتر است طرف‌های گفت‌وگو با توجه به پی‌آمد‌های دهشتناک این سناریو با تدبیر، مسائل بین خود را با توجه به واقعیات موجود حل کنند و از جنگ دوری جویند.
فولکر پرتس با تاکید به اینکه پیش‌بینی نتایج تحولات سیاسی در ایران کار ساده‌ای نیست، می‌گوید دو متغیر می‌تواند روند این تحولات را در کوتاه مدت تعیین کند؛ یکی توان و استحکام نظام جمهوری اسلامی است که ازمشروعیت و انسجام رژیم و منابع مالی تحت اختیار آن مایه می‌گیرد و متغیر دوم تفابل رژیم با کشورهای خارجی است که تا حد زیادی به مسئله هسته‌ای گره خورده و می‌تواند به جنگ و یا به موافقت بر سر برنامه هسته‌ای و برقراری مجدد روابط سیاسی با آمریکا منجر شود.
بیشتر بخوانید:
نخست: سناریوی دفاعی، بدین معنی که گفت‌وگو‌های ایران با کشورهای گروه ۵+۱ به نتیجه‌ای ملموس منتهی نشود و طرفین گفت‌وگو نه اذعان به شکست کنند و نه پی‌گیری گفت‌وگو را بی‌فایده بدانند. تحت این شرایط آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا بر طبل اعمال تحریم‌های تازه خواهند کوبید و چین و روسیه بر ادامه فعالیت‌های دیپلوماتیک تاکید خواهند ورزید. محمود احمدی نژاد و دیگر سران حاکم بر ایران برای رسیدن به نوعی توافق با کشورهای ۵+۱ مخالفت می‌ورزند و تهدید نظامی آشکار از سوی اسرائیل باعث خواهد شد که چهره‌های مهم مخالف دولت احمدی نژاد، از جمله اکبرهاشمی رفسنجانی و میر حسین موسوی، اتحاد و اتفاق همه گروه‌های سیاسی کشور را تبلیغ کنند و به علت تهدیدات خارجی از دولت حمایت کنند.
دوم: نظام معلول و ناکارآمد، تحت این شرایط مسئله هسته‌ای راه به جایی نمی‌برد ولی روسیه و چین با اعمال دور تازه‌ای از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران موافقت می‌کنند و کشورهای جی - ۲۰ از دادن اعتبار مالی و تجاری به ایران خودداری می‌کنند و واردات به ایران فرو می‌پاشد و وضعیت اقتصادی ایران بدتر می‌شود. دولت ایران از نیروهای امنیتی و نظامی و بسیج برای کنترل اعتراض‌های مردم، دانشجویان و بازاریان استفاده می‌کند و بحران داخلی شدت می‌گیرد. نخبگان سیاسی حاکم و آیت الله خامنه ای ازسو مدیریت محمود احمدی نژاد انتقاد می‌کنند و مجلس بودجه سال ۱۳۹۰ احمدی نژاد را تصویب نمی‌کند و به وزیران امور اقتصادی و دارایی و نفت رای عدم اعتماد می‌دهد و موقعیت رئیس جمهور متزلزل می‌گردد.
در این بحبوبحه، کشورهای غربی کوشش‌هایی را برای حل مسئله هسته‌ای به عمل می‌آورند ولی نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود و ناظران خارجی و داخلی با توجه به ناکارآمدی رژیم منتظر رویدادی هستند تا وضع موجود را تغییر دهد.
سوم: سناریوی سرکوبی، در چنیین موقعیتی کشور با وضع افتصادی اسفباری روبه‌رواست و اعتراض‌های دانشجویان، بازاریان و کارگران شدت می‌گیرد. گروه‌های مخالف از مردم می‌خواهند که در یک راهپیمایی سراسری به مناسبت آغاز سومین سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد شرکت کنند و سران اپوزیسیون بازداشت می‌شوند و جنگ قدرت آشکارا به اوج خود می‌رسد. آیت الله خامنه ای سکوت اختیار می‌کند و اکبر هاشمی رفسنحانی ازمجلس خبرگان می‌خواهد که در مورد رهبری نظام تصمیم بگیرند ولی سپاه پاسداران از نشست خبرگان جلو گیری می‌کند و ساختمان این مجلس را محاصره می‌کند. فرمانده سپاه پاسداران کمیته‌ای را برای نجات نظام اسلامی تشکیل می‌دهد، انحلال مجلس اعلام می‌شود و محمود احمدی نژاد برای معالجات عاجل پزشکی به ونزوئلا می‌رود.
کمیته نجات نظام اسلامی نمایندگانی را به برخی کشورهای مهم منطقه‌ای و اروپائی اعزام می‌کند تا ضمن اطمینان دادن به این کشورها در مورد تحت کنترل بودن امور ایران، به آنها اطلاع دهد که در دو تا سه ماه آینده روابط دیپلماتیک به روال عادی برخواهد گشت.
چهارم: سناریوی تنش زدایی، تحت این سناریو، ایران و کشورهای گروه ۵+۱ با جرح و تعدیل پیشنهاد مبادله اورانیوم کم غنی شده با سوخت هسته‌ای، که چند ماه پیش در وین ارائه شد، به نوعی توافق دست می‌یابند و جمهوری اسلامی قول می‌دهد که پروتکل الحاقی را در آینده نزدیک بپذیرد. آمریکا این کار را درست نمی‌داند ولی برای اعتماد سازی به آن تن می‌دهد.
محمود احمدی نژاد و آیت الله خامنه ای قبول می‌کنند که توافق با آژانس بین المللی برای مبادله اورانیوم با سوخت هسته‌ای به نفع ایران است و به مردم اطلاع می‌دهند که این توافق نامه، ضمن اینکه حقوق ایران را برای ادامه غنی سازی نفی نمی‌کند، به لغو تحریم‌ها علیه ایران منجر خواهد شد و تهدیدات خارجی را کاهش خواهد داد.
در پی این اقدامات، نمایندگان ایران و آمریکا برای حل مسائل فی مابین به گفت‌وگو خواهند نشست ومحمود احمدی نژاد در سخنرانی‌های خود تعامل با آمریکا را از دستاورد‌های انقلاب توصیف خواهد کرد. نخبگان مخالف دولت هم برای اینکه ازقافله عقب نمانند، از گفت‌وگو با آمریکا پشتیبانی خواهند کرد.
کابوس: به رغم این چهار سناریو، سناریوی دیگری هم وجود دارد و آن سناریوی جنگ همه جانبه بین ایران با اسرائیل یا با اتحاد اسرائیل و آمریکا می‌باشد و بهتر است طرف‌های گفت‌وگو با توجه به پی‌آمد‌های دهشتناک این سناریو با تدبیر، مسائل بین خود را با توجه به واقعیات موجود حل کنند و از جنگ دوری جویند.