دبیر علمی آژانس امنیت هسته‌ای و رادیواكتیو تاجیكستان آقای حکمت الله نصرالله اف روز سه‌شنبه در میزگردی به مناسبت روز بین‌المللی اقدام علیه آزمایش‌های هسته‌ای اظهار داشته است که این کشور در زمینه صادرات و پردازش اورانیوم با ایران همكاری نمی‌كند و تا به حال هیچ مذاکره ای در این زمینه میان تهران و دوشنبه انجام نشده است.
اگرچه تاکنون هیچ سند رسمی مبنی بر همکاری‌های پنهان هسته ای ایران و تاجیکستان منتشر نشده است، با این همه تاکید آقای نصرالله اف بر عدم همکاری در زمینه صادرات اورانیوم به ایران احتمالا حاکی از حسی است که مقامات تاجیکستان از مورد سوء ظن قرار گرفتن خود با توجه به حمایت بی دریغ از برنامه هسته ای ایران دارند.
اگر چه مجموع مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان بسیار اندک و در حدود ۲۰۰ میلیون دلار است، با این همه تاجیکستان میان کشورهای آسیای مرکزی تنها کشوری است که از آنچه به صراحت «برنامه صلح آمیز هسته ای ایران» عنوان می کند، حمایت می کند. در سال ۲۰۰۸ آقای امامعلی رحمان رئیس جمهور این کشور با اعلام اینکه ذخایر اورانیوم تاجیکستان ۱۳ درصد ذخایر اورانیوم جهانی را تشکیل می دهد، از کشورهای مختلف دعوت کرد، که در استخراج معادن اورانیوم با تاجیکستان همکاری کنند.
تاریخچه تولید اورانیوم در تاجیکستان به سال ۱۹۴۳، در زمان جنگ جهانی دوم می رسد. اولین کارخانه تولید اورانیوم در شوروی سابق در سال ۱۹۴۵ در شمال تاجیکستان تاسیس شد و اتفاقا اورانیوم مورد نیاز برای نخستین بمب هسته ای شوروی نیز در همین کارخانه تهیه شد.
با این‌همه با اتمام ذخایر اوانیوم معادن قبلی در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، بخاطر واقع شدن ذخایر مابقی این کشور در مناطق کوهستانی و صعب العبور، تلاش‌های تاجیکستان برای عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی برای اکتشاف و بهره برداری از معادن جدید بی نتیجه ماند. تاجیکستان که بین کشورهای تازه استقلال یافته شوروی کمترین درآمد سالانه را دارد و تا اول ژانویه امسال (نخستین روزسال ۲۰۱۰) مجموع بدهی های خارجی اش به یک میلیارد و ۶۹۱ میلیون دلار (برابر با ۳۶ در صد مجموع تولید ناخالص داخلی این جمهوری آسیای مرکزی) رسیده است، تلاش وافری برای کسب درآمد از مخاذن ما بقی اورانیوم خود دارد، تلاشهایی که بعد از چهار دور شکست در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۰۶، ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نهایتا به نتیجه رسید و اخیرا برای اولین بار میان دوشنبه و پکن توافق نامه ای در مورد استخراج اورانیوم به امضا رسیده است.
عدم وجود دموکراسی، اقتصاد ورشکسته و از طرفی حمایت بی دریغ این کشور از ایران چه در زمینه عضویت به پیمان امنیتی شانگهای و چه در زمینه فعالیت‌های هسته ای تهران، این گمانه را به وجود آورده که تهران گوشه چشمی به منابع اورانیوم این کشور داشته باشد و احتمالا با چراغ سبز آقای رحمان مواجه گردد، اتهامی که چندی قبل متوجه قزاقستان، دیگر کشور آسیای مرکزی شده بود.
قزاقستان به همراه ازبکستان از بزرگترین تولیدکنندگان اورانیوم در جهان هستند و تولیدات اورانیوم قرقیزستان نیز در حد قابل توجهی است.
چندی قبل خبرگزاری آسوشیتدپرس عنوان کرده بود که گزارش محرمانه‌ای به دست آورده که نشان می‌دهد تهران در حال نهایی کردن قراردادی است که بر مبنای آن ایران به ازای پرداخت ۴۵۰ میلیون دلار ۱۳۵۰ تن سنگ اورانیوم پالایش‌شده (کیک زرد) از قزاقستان وارد خواهد کرد. جمهوری اسلامی در واکنش به خبر واردات سنگ اورانیوم از کشور قزاقستان را «بی‌پایه و اساس» و «بخشی از جنگ روانی علیه ایران» خواند. قزاقستان نیز «گزارش محرمانه» این خبرگزاری را رد کرد.
در اوایل ماه ژوئن شیمون پرز رئیس جمهور اسرائیل در سفر به قزاقستان از نورسلطان نظربایف همتای قزاقش در رابطه با عدم فروش اورانیوم به ایران «خواهش» کرده بود. رئیس جمهور قزاقستان با «اطمینان کامل» بیان کرده بود که قزاقستان به ایران سوخت هسته ای نفروخته است و بعد از این هم نخواهد فروخت.
به غیر از قزاقستان، تابحال اتهامات مشابهی به ونزوئلا، بولیوی و زیمبابوه وارد شده است، گزارش‌هایی که از طرف مقامات این کشورها و ایران به سرعت رد شده است.
گمانه زنی‌ها در مورد تلاش مخفیانه ایران برای واردات اورانیوم از آنجایی شدت گرفته است که طبق آمار «موسسه جهانی اتمی» ( World Nuclear Association) یکی از بنیادهای معتبر در زمینه منابع اورانیوم و فعالیت‌های هسته ای، ذخایر اثبات شده اورانیوم در ایران به زحمت کفاف تولید ۱۴۰۰ تن کیک زرد را دارد (میزان سوختی که مورد نیاز ۱۰ سال فعالیت یک نیروگاه اتمی ۱۰۰۰ مگاواتی در حد و اندازه های نیروگاه بوشهر است) و تولید اورانیوم ایران در سال ۲۰۰۹ در حدود ۲۰ تن بوده است.
موسسه علوم و امنیت بین المللی (ISIS) طی گزارشی در ماه فوریه سال گذشته با تاکید بر اتمام سه چهارم ذخایر ۶۰۰ تنی خریداری شده از آفریقای جنوبی می گوید که شواهد ملموسی در دست نیست که نشان دهد ایران ذخیره درحال تقلیل کیک زرد خود را از طریق معدن کاری در داخل جایگزین کرده باشد.
اگر ایران واقعا در نظر داشته باشد که طبق سند ۲۰ ساله انرژی خود عمل کند (که بر اساس آن بناست ۲۰ نیروگاه اتمی بسازد)، ناگزیر به ورود اورانیوم خواهد شد، عملی که طبق قطعنامه ها و تحریمات آژانس بین المللی انرژی اتمی عملا ناممکن است و تنها راه پیش روی ایران واردات مخفیانه اورانیوم از کشورهای دارنده ذخایر اورانیوم است. با توجه به نزدیکی جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی به ایران ممکن است که تهران گوشه چشمی به این منطقه و کشورهای صاحب اورانیوم آن داشته باشد.
اگرچه تاکنون هیچ سند رسمی مبنی بر همکاری‌های پنهان هسته ای ایران و تاجیکستان منتشر نشده است، با این همه تاکید آقای نصرالله اف بر عدم همکاری در زمینه صادرات اورانیوم به ایران احتمالا حاکی از حسی است که مقامات تاجیکستان از مورد سوء ظن قرار گرفتن خود با توجه به حمایت بی دریغ از برنامه هسته ای ایران دارند.
اگر چه مجموع مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان بسیار اندک و در حدود ۲۰۰ میلیون دلار است، با این همه تاجیکستان میان کشورهای آسیای مرکزی تنها کشوری است که از آنچه به صراحت «برنامه صلح آمیز هسته ای ایران» عنوان می کند، حمایت می کند. در سال ۲۰۰۸ آقای امامعلی رحمان رئیس جمهور این کشور با اعلام اینکه ذخایر اورانیوم تاجیکستان ۱۳ درصد ذخایر اورانیوم جهانی را تشکیل می دهد، از کشورهای مختلف دعوت کرد، که در استخراج معادن اورانیوم با تاجیکستان همکاری کنند.
تاریخچه تولید اورانیوم در تاجیکستان به سال ۱۹۴۳، در زمان جنگ جهانی دوم می رسد. اولین کارخانه تولید اورانیوم در شوروی سابق در سال ۱۹۴۵ در شمال تاجیکستان تاسیس شد و اتفاقا اورانیوم مورد نیاز برای نخستین بمب هسته ای شوروی نیز در همین کارخانه تهیه شد.
با این‌همه با اتمام ذخایر اوانیوم معادن قبلی در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، بخاطر واقع شدن ذخایر مابقی این کشور در مناطق کوهستانی و صعب العبور، تلاش‌های تاجیکستان برای عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی برای اکتشاف و بهره برداری از معادن جدید بی نتیجه ماند. تاجیکستان که بین کشورهای تازه استقلال یافته شوروی کمترین درآمد سالانه را دارد و تا اول ژانویه امسال (نخستین روزسال ۲۰۱۰) مجموع بدهی های خارجی اش به یک میلیارد و ۶۹۱ میلیون دلار (برابر با ۳۶ در صد مجموع تولید ناخالص داخلی این جمهوری آسیای مرکزی) رسیده است، تلاش وافری برای کسب درآمد از مخاذن ما بقی اورانیوم خود دارد، تلاشهایی که بعد از چهار دور شکست در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۰۶، ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نهایتا به نتیجه رسید و اخیرا برای اولین بار میان دوشنبه و پکن توافق نامه ای در مورد استخراج اورانیوم به امضا رسیده است.
عدم وجود دموکراسی، اقتصاد ورشکسته و از طرفی حمایت بی دریغ این کشور از ایران چه در زمینه عضویت به پیمان امنیتی شانگهای و چه در زمینه فعالیت‌های هسته ای تهران، این گمانه را به وجود آورده که تهران گوشه چشمی به منابع اورانیوم این کشور داشته باشد و احتمالا با چراغ سبز آقای رحمان مواجه گردد، اتهامی که چندی قبل متوجه قزاقستان، دیگر کشور آسیای مرکزی شده بود.
قزاقستان به همراه ازبکستان از بزرگترین تولیدکنندگان اورانیوم در جهان هستند و تولیدات اورانیوم قرقیزستان نیز در حد قابل توجهی است.
چندی قبل خبرگزاری آسوشیتدپرس عنوان کرده بود که گزارش محرمانه‌ای به دست آورده که نشان می‌دهد تهران در حال نهایی کردن قراردادی است که بر مبنای آن ایران به ازای پرداخت ۴۵۰ میلیون دلار ۱۳۵۰ تن سنگ اورانیوم پالایش‌شده (کیک زرد) از قزاقستان وارد خواهد کرد. جمهوری اسلامی در واکنش به خبر واردات سنگ اورانیوم از کشور قزاقستان را «بی‌پایه و اساس» و «بخشی از جنگ روانی علیه ایران» خواند. قزاقستان نیز «گزارش محرمانه» این خبرگزاری را رد کرد.
در اوایل ماه ژوئن شیمون پرز رئیس جمهور اسرائیل در سفر به قزاقستان از نورسلطان نظربایف همتای قزاقش در رابطه با عدم فروش اورانیوم به ایران «خواهش» کرده بود. رئیس جمهور قزاقستان با «اطمینان کامل» بیان کرده بود که قزاقستان به ایران سوخت هسته ای نفروخته است و بعد از این هم نخواهد فروخت.
به غیر از قزاقستان، تابحال اتهامات مشابهی به ونزوئلا، بولیوی و زیمبابوه وارد شده است، گزارش‌هایی که از طرف مقامات این کشورها و ایران به سرعت رد شده است.
گمانه زنی‌ها در مورد تلاش مخفیانه ایران برای واردات اورانیوم از آنجایی شدت گرفته است که طبق آمار «موسسه جهانی اتمی» ( World Nuclear Association) یکی از بنیادهای معتبر در زمینه منابع اورانیوم و فعالیت‌های هسته ای، ذخایر اثبات شده اورانیوم در ایران به زحمت کفاف تولید ۱۴۰۰ تن کیک زرد را دارد (میزان سوختی که مورد نیاز ۱۰ سال فعالیت یک نیروگاه اتمی ۱۰۰۰ مگاواتی در حد و اندازه های نیروگاه بوشهر است) و تولید اورانیوم ایران در سال ۲۰۰۹ در حدود ۲۰ تن بوده است.
موسسه علوم و امنیت بین المللی (ISIS) طی گزارشی در ماه فوریه سال گذشته با تاکید بر اتمام سه چهارم ذخایر ۶۰۰ تنی خریداری شده از آفریقای جنوبی می گوید که شواهد ملموسی در دست نیست که نشان دهد ایران ذخیره درحال تقلیل کیک زرد خود را از طریق معدن کاری در داخل جایگزین کرده باشد.
اگر ایران واقعا در نظر داشته باشد که طبق سند ۲۰ ساله انرژی خود عمل کند (که بر اساس آن بناست ۲۰ نیروگاه اتمی بسازد)، ناگزیر به ورود اورانیوم خواهد شد، عملی که طبق قطعنامه ها و تحریمات آژانس بین المللی انرژی اتمی عملا ناممکن است و تنها راه پیش روی ایران واردات مخفیانه اورانیوم از کشورهای دارنده ذخایر اورانیوم است. با توجه به نزدیکی جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی به ایران ممکن است که تهران گوشه چشمی به این منطقه و کشورهای صاحب اورانیوم آن داشته باشد.