اکبر هاشمی رفسنجانی، از عمده‌ترین چهره‌های سیاسی در چند دهه گذشته ایران روز یکشنبه ۱۹ دی، در سن ۸۲ سالگی «به دلیل ایست قلبی» درگذشت.
آقای هاشمی رفسنجانی ساعت ۱۸:۲۰ روز یکشنبه با علائم سکته قلبی و در شرایطی که هوشیاری نداشت، به بیمارستان شهدای تجریش منتقل شده بود اما بیش از یک ساعت تلاش برای احیای وی ناموفق ماند و او ساعت ۱۹:۳۰ دقیقه درگذشت.
به گزارش خبرگزاری فارس، حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، روز دوشنبه در پاسخ به پرسش یک خبرنگار با این مضمون که «ضد انقلاب از اظهارات شب گذشته او مبنی براینکه تیم پزشکی همراه آیت‌الله هاشمی نبوده است و کوتاهی‌هایی در این زمینه صورت گرفته است سوءاستفاده کرده است» گفت: «ضد انقلاب غلط کرد.»
|برای دریافت تازه‌ترین خبرها به تلگــــرام رادیو فردا بپیوندید|
وزیر بهداشت در ادامه گفت که «مرحوم خودش علاقه‌ای به داشتن تیم پزشکی نداشت و جای هیچگونه شبهه‌ای نیست.»
بنا بر گزارش خبرگزاری ایرنا، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، قرار است روز سه‌شنبه ۲۱ دی در مراسم تشییع جنازه هاشمی رفسنجانی در دانشگاه تهران اقامه نماز کند و پیکر هاشمی رفسنجانی نیز قرار است در آرامگاه روح‌الله خمینی به خاک سپرده شود.
هیئت دولت ایران نیز در بیانیه‌ای روز سه‌شنبه را تعطیل و سه روز آینده را «عزای عمومی» اعلام کرده است.
اکبر هاشمی رفسنجانی در برپایی نظام جمهوری اسلامی، جنگ ایران و عراق، ریاست دولت، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام نقش‌هایی اساسی برعهده داشت.
با اشاره به حجم ساخت‌وسازهای زیربنایی، از دولت هاشمی رفسنجانی با عنوان «دولت سازندگی» یاد شده است؛ در عین حال گفته می‌شود او آغازگر فعالیت‌های گسترده سپاه پاسداران در حوزه اقتصاد ایران بود. هرچند خود بعداً در مصاحبه‌ای گفت که «قرارمان با سپاه سازندگی بود، نه مالکیت».
مواضع هاشمی رفسنجانی در صحنه سیاسی همواره مواضعی بحث‌برانگیز بوده و شماری از فعالان سیاسی یا نویسندگان با انتقاد از او به‌عنوان کسی نام برده‌اند که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش تحت سرکوب یا هدف حملات نیروهای امنیتی و اطلاعاتی قرار گرفته‌اند.
از سوی دیگر نام وزیر اطلاعات دوره ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی یعنی علی فلاحیان، در جریان قتل‌های زنجیره‌ای و برخی حملات مرگبار دیگر علیه مخالفان مطرح شده‌است.
در سیاست و روابط خارجی نیز اتهاماتی متوجه هاشمی رفسنجانی بوده است. برای نمونه دادستان‌های آرژانتین در پرونده انفجار در یک مرکز یهودیان در بوئنوس‌آیرس در سال ۱۹۹۴ نام او را در کنار دیگر مظنونان قرار دادند.
از سوی دیگر، آقای رفسنجانی که برای سه دهه یکی از افراد نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی بود، در خردادماه سال ۸۸، تنها چند روز پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، مواضعی اتخاذ کرد که باعث شد برخی از نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی مواضع او را یکی از زمینه‌های شکل‌گیری اعتراض‌ها به انتخابات ریاست جمهوری آن سال دانسته و آقای هاشمی رفسنجانی را «رأس فتنه» خطاب کنند.
واکنش‌های داخلی
درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی در روز یکشنبه، با واکنش‌هایی، داخل و خارج از ایران همراه شده‌است:
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیامی اکبر هاشمی رفسنجانی را «همرزم و همگام» خود نام برد و افزود که «اختلاف نظرها و اجتهادهای متفاوت»، هرگز «پیوند رفاقت» بین او و آقای هاشمی را از بین نبرده است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، و مقام‌های دولت او، محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری پیشین و شماری از دیگر چهره‌های سیاسی جمهوری اسلامی نیز ساعتی پس از درگذشت آقای هاشمی رفسنجانی، پیام‌های هم‌دردی و تسلیت صادر کردند.
آقای روحانی در بخشی از پیام تسلیت خود گفته «او بسیار جفا دید و بسیار وفا کرد». هاشمی رفسنجانی از مهم‌ترین حامیان حسن روحانی در کارزار انتخاباتی ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۲ بود.
۲۲۰ نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در بیانیه‌ای نوشته‌اند که «آیت الله هاشمی رفسنجانی در سایه تدبیر و عقلانیت، پس از انقلاب اسلامی قوام‌بخش نظام بود.»
صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه، نیز هاشمی رفسنجانی را «مجاهدی خستگی‌ناپذیر و شخصیتی مؤثر در فراز و نشیب‌های انقلاب» نامیده و گفت که «این حادثه، سرنوشت محتوم همه ابناء بشر و خصوصاً بیدار باشی برای همه ما مسئولان است تا همگی خود را برای تنهایی و مسیر بی‌نهایت پس از مرگ آماده کنیم.»
دختران زهرا رهنورد و میرحسین موسوی، از رهبران معترض به انتخابات سال ۱۳۸۸ که در حصر هستند، در پیامی که وب‌سایت کلمه، نزدیک به آقای موسوی، منتشر کرده گفته‌اند «ایشان با قلبی زخم‌خورده ناشی از هجوم بی‌رحمانه اتهام‌ها، هتاکی‌ها و جفای بسیار که به دلیل همدلی با مردم تحمل کرد» درگذشت؛ «اما این همدلی‌ها، محکم و روشن و مؤثر باقی خواهد ماند».
خانواده مهدی کروبی، دیگر رهبر اعتراضات که در حصر است، در پیامی ضمن تسلیت، به وقایع پس از انتخابات اشاره کرده و گفته‌اند «آقای هاشمی پس از انقلاب مسئولیت‌های مهمی بر عهده داشت، اما نقطه عطف او پس از انقلاب را می‌توان در حوادث پس از سرکوب خشن ۸۸ دید. جایی که او ماندن در کنار مردم را بر قدرت حاکم ترجیح داد».
به نوشته ایرنا، سید حسن خمینی، نوه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، طی پیام تسلیت خود نوشته‌است که «هاشمی قامت رعنای گفتمان آزادی‌خواه و معتدل در جامعه افراط‌زده ماست.»
از سوی دیگر مریم رجوی از رهبران «سازمان مجاهدین خلق»، در واکنش به خبر درگذشت آقای هاشمی رفسنجانی، او را یکی از پایه‌های جمهوری اسلامی توصیف کرده، که به گفته او حضور نداشتنش موجب «فروریختن» تعادل نظامی سیاسی حاکم بر ایران خواهد شد.
واکنش‌های خارجی
شماری از مقام‌های سیاسی ارشد کشورهای هم‌جوار ایران نیز به درگذشت رئیس‌جمهوری پیشین واکنش نشان داده و ابراز هم‌دردی و تاسف کرده‌اند؛ نخست‌وزیران هند و پاکستان، رئیس‌جمهوری عراق، رئیس امور اجرایی دولت افغانستان و وزیر خارجه ترکیه از جمله این افراد هستند.
از میان دیگر کشورهای منطقه، سران چهار کشور بحرین، کویت، قطر و امارات متحده برای مقامات ایرانی پیام تسلیت فرستاده‌اند اما به گزارش رویترز هنوز پیامی در این خصوص از عربستان سعودی ارسال نشده است.
در همین حال حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان در پیام تسلیت خود گفته است که «مواضع حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را که همواره کنار ما در همه میادین و مراحل ایستادند، فراموش نخواهیم کرد.»
یک مقام وزارت خارجه آمریکا به خبرگزاری رویترز گفته است هاشمی رفسنجانی «شخصیت مهمی» در طول تاریخ جمهوری اسلامی ایران بود. این مقام رسمی گفته «ما به خانواده و عزیزان او تسلیت می‌گوییم».
مقام‌هایی در اروپا و ایالات متحده که نامشان فاش نشده، به روزنامه وال‌استریت‌جورنال گفته‌اند او «نقشی مهم برای بسیج حمایت از حسن روحانی برعهده داشت، که حضورش به توافق اتمی و اقدامات برای بهبود روابط با غرب کمک کرد». یک مقام ارشد اروپایی گفته است «زمان کنونی [درگذشت هاشمی رفسنجانی] بسیار زمان بدی است».
از دیگر کسانی که در پی مرگ رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به انتقاد از او پرداختند مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دمکراسی، اندیشکده‌ای نومحافظه‌کار در واشینگتن بود.
او با انتقاد از آنچه به‌دست فراموشی‌سپردن «میراث» اکبر هاشمی رفسنجانی توصیف کرده می‌گوید «احتمالا فضای کافی برای بیان کارزار او در ترور، قتل، دروغ‌گویی اتمی و فساد وجود ندارد».
یان برمر، پژوهشگر علوم سیاسی و دبیر آمریکایی مؤسسه اوراسیا، نیز گفته‌است «میانه‌روی» اکبر هاشمی رفسنجانی «تنها محدود به حکومت روحانیون در ایران بود و او دوست غرب نبود... مهم‌تر از آن دوست مردم ایران هم نبود».
↵وبلاگ رادیو فردا دربرگیرنده واکنش‌ها را اینجا ببینید
↵دیدگاه شماری از صاحب‌نظران، فعالان و کارشناسان ایرانی را در این صحفه بخوانید و بشنوید