حضور وزيران امور خارجه ايران و آمريکا در اجلاس شرم الشيخ در مصر برای مذاکره در مورد برقراری امنيت در عراق، می تواند آغازی برای مذاکره مستقيم اين دو کشور با يکديگر و شکستن تابوی ۲۷ ساله شود.
آمريکا بارها تنها پيش شرط مذاکره با ايران را در مورد تمامی مسايل و مشکلات بين دو کشور، تعليق غنی سازی ايران اعلام کرده است.
ايران نيز اخيرا خود را آماده مذاکره با آمريکا دانسته ولی پيش شرط تعليق غنی سازی را رد کرده است.
پافشاری مقامات دو کشور، هرگونه مذاکره مستقيم بین ایران و آمریکا را به تعلیق غنی سازی منوط کرده است.
اجلاس شرم الشيخ می تواند بدون طرح مساله پيش شرط تعليق غنی سازی، مذاکرات مستقيم بين کاندوليزا رايس وزير امور خارجه آمريکا با منوچهر متکی همتای ایرانیش را فراهم آورد.
به عبارت ديگر کاندوليزا رايس می تواند با عنوان اين مطلب که مذاکرات شرم الشيخ فقط در مورد امنيت عراق است از تيرراس منتقدين گفت وگو با ايران، در دولت بوش در امان بماند.
ايران نيز اعلام کرده که فقط برای بهبود وضع کشور دوست و همسايه عراق در اين جلسه حضور خواهد داشت.
در واقع هر گونه تماس با مقامات آمريکايی نيز در اين چارچوب مطرح می شود تا کسی از مقامات ایرانی برای گفت وگو با آمريکا زير علامت سوال نرود.
آمريکا و ايران تاکنون چند بار فرصت گفت وگو و بهبود روابط داشته اند که هر بار با بی توجهی يکی از طرفين مواجه شده است.
فرصت از دست يافته تدارکاتچی
بسياری معتقدند که در دوره محمد خاتمی، رييس جمهوری اصلاح طلب آمريکا، به دنبال فرصت مذاکره با ايران می گشت و عذرخواهی دولت اين کشور در مورد نقش اين کشور در کودتای ۲۸ مرداد نشانه ای از حسن نيت اين کشور بود.
ولی ايران به دليل فشار نيروهای بنيادگرا و عدم قدرت تصميم گيری خاتمی که خود را يک «تدارکاتچی» می ناميد واکنش مثبتی از خود به تمايل آمريکا برای بهبود روابط با ايران نشان نداد.
فردريک تلیر، کارشناس فرانسوی در مسايل خاورميانه در کتاب «وقت ايران» می نويسد در يکی از اجلاس سازمان ملل بيل کلينتون رييس جمهوری سابق آمريکا با محمد خاتمی در راهروهای سازمان ملل برای ديداری غير رسمی قرار گذاشته بود.
دکتر تلیر می افزايد تحت فشارهای داخلی خاتمی ازدیدار با کلینتون در لحظه های آخر صرفنظر کرد و به کلينتون هیچ اطلاعی در این مورد نداد. به گفته تيلر رييس جمهوری سابق آمريکا يک ساعت بدون نتيجه در انتظار خاتمی می ماند.
گوش شنوا به معادله قدرت
البته ايران نيز به نوبه خود تمايل برای بهبود روابط با امريکا را نشان داده ولی پاسخی نگرفته است.
شهرام چوبين مدير پژوهشی در سياست های امنيتی در ژنو در کتاب «جاه طلبی های هسته ای ایران» می نويسد که ايران بسيار حساس به معادله قدرت است و استراتژی خود را نسبت به آن تعيين می کند.
وی می افزايد در سال ۲۰۰۲ وحتی ۲۰۰۳ وقتی که اين کشور خطر تغيير رژيم در ايران از سوی آمريکا را جدی می ديد نرمش زيادی در مقابل آمريکا از خود نشان داد.
به نوشته دکتر چوبین پنج سال پیش هاشمی رفسنجانی رييس تشخيص مصلحت نظام گفت که ايران همانطور که به آمريکا در افغانستان کمک کرد حاضر است باز هم کمک کند.
اگر چه به گفته مقامات ايرانی و بسياری از متخصصين آمريکايی در امور خاورميانه آمريکا که در عراق در اوج قدرت بود هر گونه سازشی با ايران را رد کرد.
البته به گفته نويسنده وقتی آمريکا با مشکلات متعددی در عراق روبرو شد ايران اعلام کرد که سياست های تغيير رژيم آمريکا با شکست روبرو شده و ايران لحن خود را در مورد مسايل هسته ای نيز تغيير داد.
شرم الشيخ اميدی ديگر؟
اجلاس شرم الشيخ که برای ايجاد امنيت و ثبات در عراق برگزار می شود می تواند گامی باشد برای آغاز گفت و گو بين ايران و آمريکا. مساله مهم اين است که آيا اين گفت وگوی مستقيم می تواند موجب اعتماد اين دو کشور به يکديگر شود.
ايران بايد به آمريکا، که در تبليغات سيستم سياسی کشور به عنوان شيطان بزرگ ياد می شود، اعتماد کند که در پی تغيير رژيم نيست. آمريکا نيز بايد به ايران يکی از «اعضای محور شرارت» اعتماد کند که به طور مخفی بمب هسته ای نمی سازد و از حمايت گروه های ضد آمريکايی دست بر می دارد.
اعتماد سازی بين دو کشور راهی طولانی است ولی طولانی ترين راه ها نيز با برداشتن قدم اول آغاز می شود.