تالاب هامون، هفتمين تالاب بين المللی واقع در منطقه کويری و بيابانی شرق ايران، و بزرگترين و مهمترين درياچه آب شيرين اين کشور خشک شد.
با خشک شدن هامون، نقش حياتی اين تالاب در سيستان کمرنگ می شود و مردم منطقه را با مشکلات زيادی مواجه خواهد کرد.
ریيس پژوهشکده تالاب بين المللی هامون، در گفت و گويی که با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ايرنا ، اعلام کرد: تالاب هامون رو به نابودی است و تقريبا خشک شده است.
به گفته زمان شاه محمدی حيدری، « با خشک شدن درياچه هامون اين منطقه به يکی از عمده ترين کانون های طوفان شن و ماسه تبديل می شود و مشکلات عديده ای را برای روستاييان و حتی مردم شهرستان های اطراف ايجاد خواهد کرد.»
اين تالاب پهناورترين درياچه آب شيرين فلات ايران در منطقه سيستان است و با ظرفيت بيش از هشت ميليارد متر مکعب آب برای فصل زمستان گذرگاه گونه های متنوعی از پرندگان مهاجر محسوب می شود.
تامين آب منطقه، جلوگيری از نفوذ آب شور، حفظ و نگهداری از رسوبات، تامين علوفه دام، تعديل آب و هوا و پناهگاه حيات وحش از جمله فوايد تالاب هامون به شمار می رود که با خشک شدن اين تالاب، عواقب وخيمی را برای اين منطقه به دنبال خواهد داشت.
اسماعيل کهرم، کارشناس مسائل محيط زيست با اشاره به قرارداد امضا شده بين ايران و افغانستان که طبق آن مقرر شده بود، دولت افغانستان ۲۶ متر مکعب در ثانيه آب را از طريق رود هيرمند به هامون برساند، از دلايل خشک شدن اين تالاب به راديو فردا می گويد:
« اين تالاب از يک رود اصلی به نام هيرمند مشروب می شود. رودخانه هيرمند از حدود ۷۹۰ کيلومتری شمال شرق افغانستان جاری می شود و می ريزد در هامون و يک رود ديگر به نام فرارود هم از بالا وارد هيرمند می شود.»
وی افزود:« در طول سال های گذشته با کمال تاسف، افغان ها بر رودخانه هيرمند، ۲ سد ساخته اند و حق آبه هامون را نمی دهند. تبخير آب در آن منطقه بسيار زياد است و در نتيجه هامون خشک شد. يک مسئله ديگر، علاوه بر اين عامل دست ساز، خشکسالی های متوالی است که نصيب ما شده است.»
خشک شدن تالاب هامون، نقش حياتی اين تالاب را در منطقه سيستان کمرنگ کرده و اراضی زير کشت، بازده توليد و مهاجرت پرندگان ، را کاهش داده و افزايش آلودگی هوا را نيز به دنبال داشته است.
اسماعيل کهرم، در رابطه با عواقب خشک شدن تالاب هامون می گويد:
«پيشترزمانيکه باد از روی هامون عبور می کرد، رطوبت و نشاط و زندگی را برای دهات و شهرهای اطراف می برد، به طوری که شهر زابل هميشه يک شهر سرسبز، خرم، بانشاط و با آب و هوای خوب بود. ولی وقتی هامون خشک شد، همين باد، شن و خاک را با خود می آورد به طوريکه بسياری از روستاهای کشور مدفون شدند. از طرف ديگر اين رودخانه که به داخل هامون می ريخت، با خود ماهی و انواع موجودات را می آورد که آن هم قطع شد و ما دچار يک خشکسالی شديم که در نتيجه خشک شدن نيزارهای اطراف و از بين رفتن آب، ماهی ها، پرنده ها و گاوهای معروف سيستانی را از دست بوديم و زندگی حدود ۲۴۰ هزار نفر که حاشيه نشين هامون زندگی می کردند، به باد رفت.»
جمعيت قابل توجهی در حاشيه هامون به صيادی مشغولند و از سوی ديگر نيز چون اين تالاب در زمان پيشروی خود زمين ها را سيراب و بارور می کند، پوشش گياهی قابل توجهی بر جای می گذارد که خود باعث رونق پيشه دوم مردم که دامداری است، می شود و خشک شدن هامون، تاثير مستقيمی بر اقتصاد مردم ساکن اين منطقه خواهد گذاشت.
خشک شدن هامون ، حرف تازه ای نيست. نتيجه روندی است که از چند سال پيش آغاز شده بود. اما خشکسالی بی سابقه امسال ، تير خلاصی بود به جان تالابی که آخرين نفسهای خود را می کشيد.