انتخابی از سر انتخاب یا تن دادن به اجباری ناخواسته؟ کناره گیری یا کنار گذاشته شدن؟
اینها پرسش هایی است که پس از ابراز تمایل هاشمی رفسنجانی به کناره گیری از پست های سیاسی اش بی پاسخ مانده است. اما به نظر می رسد آن گفت و گوی هاشمی، زمینه ساز تحولاتی سیاسی در ایران شده است، یا دستکم زمینه ساز تحولاتی سیاسی در ایران خواهد شد.
یک روز پس از آنکه هاشمی رفسنجانی از تمایل خود برای کناره گیری از پست های سیاسی اش سخن گفت، غلامرضا مصباحی مقدم از نمایندگان اصولگرای مجلس که گاه منتقد دولت است و گاه حامی دولت، در واکنش به این سخنان گفته است: «كنار كشيدن هاشمي رفسنجاني از مسووليت‌هاي سياسي به نفع ايشان و كشور نيست.»
او در حالی به ابراز تمایل هاشمی از کناره گیری از پست های سیاسی اش واکنش نشان داده که رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس مجلس خبرگان رهبری در ماه های گذشته، بیشترین حجم انتقادها و تندترین حملات های حامیان دولت را تحمل کرده است.
آقای هاشمی در کنار ابراز تمایل خود به کناره گیری، می ترسد کناره گیری او از قدرت، عوارض بدی به دنبال داشته باشد و به نوعی قهر تلقی شود، نکته ای که غلامرضا مصباحی مقدم نیز بر آن تاکید می کند و می گوید به طور قطع این کناره گیری قهر تلقی خواهد شد.
اما هاشمی چقدر در کناره گیری از پست های سیاسی خود جدی است.
علیرضا نامور حقیقی، استاد دانشگاه تورنتو کانادا و تحلیلگر مسایل سیاسی ایران به این پرسش پاسخ می دهد:
علیرضا نامور حقیقی: من بعید می دانم. علتش هم این است که احساس آقای هاشمی این است که بیش از سایر کسانی که امروز در حال حاضر، در موقعیت مقامات عالی قرار دارند، برای پیروزی انقلاب اسلامی زحمت کشیده و بیش از همه به آیت الله خمینی نزدیک بوده و به هر حال بحران های سیاسی که در ارتباط با مسائل مخلتفی ایجاد شده، را مدیریت کرده است.
در وضعیت کنونی که ایشان معتقد است پدیده آقای احمدی نژاد و سیاست های ایشان، خطری جدی در مورد انقلاب ایجاد می کند، بعید می دانم با توجه به خصوصیتی که همیشه از خود نشان داده و در جنبه های اجتماعی وارد چالش شده است، در این مورد ساکت بماند. از زوایه دید نگاه ایشان، من کناره گیری شان را بعید می دانم مگر اینکه حضورش موجب تهدید خاصی شود.»
هاشمی رفسنجانی به اعتقاد تحلیلگران سیاسی، مصداق «اعتدال سیاسی» در جغرافیای سیاست ایران است، مشی ای که پس از انتخابات سال گذشته و پر رنگ شدن مرزبندی های سیاسی به نوعی کارایی خود را از دست داده و گاه و بی گاه، هاشمی مورد نقد طرفین قرار گرفته است.
اما هاشمی رفسنجانی این ماهها با هاشمی سی سال گذشته تفاوت های آشکاری دارد، دفتر هاشمی رفسنجانی چندی پیش با ارسال جوابیه ای به نقدی چاپ شده در روزنامه «وطن امروز»، که روزنامه ای حامی دولت است، تلویحا سکوت مصلحت آمیز آیت الله خامنه ای را زمینه ساز رفتاری خواند که از آن با عنوان «هاشمی ستیزی» یاد کرد.
او همچنین دیگر ابایی از آن ندارد تا از کاهش روابط خود با رهبر جمهوری اسلامی سخن بگوید. آقای رفسنجانی به صراحت از تبدیل قرارهای هفتگی خود با آیت الله خامنه ای به جلساتی که هر دو هفته یک بار برگزار می شود سخن گفته است.
در چنینی شرایطی ابراز تمایل او به کناره گیری از قدرت می تواند استراتژی تازه این بازیگر قدرتمند سه دهه گذشته باشد و آغاز بازی تازه ای در زمین بازی سیاست ایرانی.
البته علیرضا نامور حقیقی، تحلیلگر سیاسی مقیم تورنتوی کانادا استفاده از لفظ «بازی سیاسی» را برای آنچه هاشمی رفسنجانی با انتشار این گفت و گو در صدد اجرای آن است، مناسب نمی داند.
علیرضا نامور حقیقی: خیلی نمی شود عنوان «بازی» به آن داد. اما به هر حال آقای هاشمی معتقد است با توجه به مسائلی که ایران در حوزه بین المللی با آن مواجه است و با توجه به انشقاقی که میان نهادهای تصمیم گیرنده و نیروهایی که هدایت کشتی جامعه را به عهده دارند، ایجاد شده ، بایستی فعالیتی را آغاز کند و نگذارد که نگاهی که مخالف این اصول است، بر کشور غلبه کامل پیدا کند.»
آقای نامور حقیقی معتقد است، شاید هاشمی رفسنجانی نتواند به موقعیت خود در دهه هفتاد بازگردد، اما می تواند در وضعیت تازه عرصه سیاست ایران، بار دیگر بازیگری موثر شود.
علیرضا نامور حقیقی: احساس آقای هاشمی این است که سیاست هایی که آقای احمدی نژاد در حال پیگیری آن است نمی تواند موفق شود. و موقعی که آن سیاست ها با مشکلات جدی مواجه شود که نمونه اش هم همین مسئله هسته ای است، بخشی از اصولگرایان که به طور موقت و برای مقابله با اصلاح طلبان از آقای احمدی نژاد حمایت کرده اند و همچنین کسانی در میان اصولگرایان که به مسئله کارآمدی نظام اهمیت بیشتری می دهند، نگاه منتقدانه تری به دولت خواهند داشت. در چنین وضعیتی آقای هاشمی به عنوان یک نیروی متعادل و متوازن کننده، می تواند جلوه بیشتری داشته باشد.»
هاشمی رفسنجانی یک سال پس از انتخابات پارسال از آیت الله خامنه ای انتظاراتی داشته که هرگز برآورده نشد، آیت الله خامنه ای یک بار پارسال در نمازجمعه پس از اعلام نتایج در چنین روزهایی، به صراحت نظرات محمود احمدی نژاد را با نظرات خود نزدیک تر توصیف کرد.
آیت الله خامنه ای: من البته در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر دارم. بین ایشان و آقای رییس جمهور از همان انتخابات سال ۱۳۸۴ تا امروز، اختلاف نظر بود. الان هم هست. اختلاف نظر دارند با هم. و نظر آقای رییس جمهور به نظر بنده نزدیکتر است»
آیت الله خامنه‌ای در خردادماه امسال هم زمانی که گروهی علیه هاشمی شعار دادند تا حسن خمینی نتواند سخنرانی کند، با سکوت از این اتفاق گذر کرد.
اینها پرسش هایی است که پس از ابراز تمایل هاشمی رفسنجانی به کناره گیری از پست های سیاسی اش بی پاسخ مانده است. اما به نظر می رسد آن گفت و گوی هاشمی، زمینه ساز تحولاتی سیاسی در ایران شده است، یا دستکم زمینه ساز تحولاتی سیاسی در ایران خواهد شد.
یک روز پس از آنکه هاشمی رفسنجانی از تمایل خود برای کناره گیری از پست های سیاسی اش سخن گفت، غلامرضا مصباحی مقدم از نمایندگان اصولگرای مجلس که گاه منتقد دولت است و گاه حامی دولت، در واکنش به این سخنان گفته است: «كنار كشيدن هاشمي رفسنجاني از مسووليت‌هاي سياسي به نفع ايشان و كشور نيست.»
او در حالی به ابراز تمایل هاشمی از کناره گیری از پست های سیاسی اش واکنش نشان داده که رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس مجلس خبرگان رهبری در ماه های گذشته، بیشترین حجم انتقادها و تندترین حملات های حامیان دولت را تحمل کرده است.
آقای هاشمی در کنار ابراز تمایل خود به کناره گیری، می ترسد کناره گیری او از قدرت، عوارض بدی به دنبال داشته باشد و به نوعی قهر تلقی شود، نکته ای که غلامرضا مصباحی مقدم نیز بر آن تاکید می کند و می گوید به طور قطع این کناره گیری قهر تلقی خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
علیرضا نامور حقیقی، استاد دانشگاه تورنتو کانادا و تحلیلگر مسایل سیاسی ایران به این پرسش پاسخ می دهد:
علیرضا نامور حقیقی: من بعید می دانم. علتش هم این است که احساس آقای هاشمی این است که بیش از سایر کسانی که امروز در حال حاضر، در موقعیت مقامات عالی قرار دارند، برای پیروزی انقلاب اسلامی زحمت کشیده و بیش از همه به آیت الله خمینی نزدیک بوده و به هر حال بحران های سیاسی که در ارتباط با مسائل مخلتفی ایجاد شده، را مدیریت کرده است.
در وضعیت کنونی که ایشان معتقد است پدیده آقای احمدی نژاد و سیاست های ایشان، خطری جدی در مورد انقلاب ایجاد می کند، بعید می دانم با توجه به خصوصیتی که همیشه از خود نشان داده و در جنبه های اجتماعی وارد چالش شده است، در این مورد ساکت بماند. از زوایه دید نگاه ایشان، من کناره گیری شان را بعید می دانم مگر اینکه حضورش موجب تهدید خاصی شود.»
هاشمی رفسنجانی به اعتقاد تحلیلگران سیاسی، مصداق «اعتدال سیاسی» در جغرافیای سیاست ایران است، مشی ای که پس از انتخابات سال گذشته و پر رنگ شدن مرزبندی های سیاسی به نوعی کارایی خود را از دست داده و گاه و بی گاه، هاشمی مورد نقد طرفین قرار گرفته است.
اما هاشمی رفسنجانی این ماهها با هاشمی سی سال گذشته تفاوت های آشکاری دارد، دفتر هاشمی رفسنجانی چندی پیش با ارسال جوابیه ای به نقدی چاپ شده در روزنامه «وطن امروز»، که روزنامه ای حامی دولت است، تلویحا سکوت مصلحت آمیز آیت الله خامنه ای را زمینه ساز رفتاری خواند که از آن با عنوان «هاشمی ستیزی» یاد کرد.
او همچنین دیگر ابایی از آن ندارد تا از کاهش روابط خود با رهبر جمهوری اسلامی سخن بگوید. آقای رفسنجانی به صراحت از تبدیل قرارهای هفتگی خود با آیت الله خامنه ای به جلساتی که هر دو هفته یک بار برگزار می شود سخن گفته است.
در چنینی شرایطی ابراز تمایل او به کناره گیری از قدرت می تواند استراتژی تازه این بازیگر قدرتمند سه دهه گذشته باشد و آغاز بازی تازه ای در زمین بازی سیاست ایرانی.
البته علیرضا نامور حقیقی، تحلیلگر سیاسی مقیم تورنتوی کانادا استفاده از لفظ «بازی سیاسی» را برای آنچه هاشمی رفسنجانی با انتشار این گفت و گو در صدد اجرای آن است، مناسب نمی داند.
علیرضا نامور حقیقی: خیلی نمی شود عنوان «بازی» به آن داد. اما به هر حال آقای هاشمی معتقد است با توجه به مسائلی که ایران در حوزه بین المللی با آن مواجه است و با توجه به انشقاقی که میان نهادهای تصمیم گیرنده و نیروهایی که هدایت کشتی جامعه را به عهده دارند، ایجاد شده ، بایستی فعالیتی را آغاز کند و نگذارد که نگاهی که مخالف این اصول است، بر کشور غلبه کامل پیدا کند.»
آقای نامور حقیقی معتقد است، شاید هاشمی رفسنجانی نتواند به موقعیت خود در دهه هفتاد بازگردد، اما می تواند در وضعیت تازه عرصه سیاست ایران، بار دیگر بازیگری موثر شود.
علیرضا نامور حقیقی: احساس آقای هاشمی این است که سیاست هایی که آقای احمدی نژاد در حال پیگیری آن است نمی تواند موفق شود. و موقعی که آن سیاست ها با مشکلات جدی مواجه شود که نمونه اش هم همین مسئله هسته ای است، بخشی از اصولگرایان که به طور موقت و برای مقابله با اصلاح طلبان از آقای احمدی نژاد حمایت کرده اند و همچنین کسانی در میان اصولگرایان که به مسئله کارآمدی نظام اهمیت بیشتری می دهند، نگاه منتقدانه تری به دولت خواهند داشت. در چنین وضعیتی آقای هاشمی به عنوان یک نیروی متعادل و متوازن کننده، می تواند جلوه بیشتری داشته باشد.»
هاشمی رفسنجانی یک سال پس از انتخابات پارسال از آیت الله خامنه ای انتظاراتی داشته که هرگز برآورده نشد، آیت الله خامنه ای یک بار پارسال در نمازجمعه پس از اعلام نتایج در چنین روزهایی، به صراحت نظرات محمود احمدی نژاد را با نظرات خود نزدیک تر توصیف کرد.
آیت الله خامنه ای: من البته در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر دارم. بین ایشان و آقای رییس جمهور از همان انتخابات سال ۱۳۸۴ تا امروز، اختلاف نظر بود. الان هم هست. اختلاف نظر دارند با هم. و نظر آقای رییس جمهور به نظر بنده نزدیکتر است»
آیت الله خامنه‌ای در خردادماه امسال هم زمانی که گروهی علیه هاشمی شعار دادند تا حسن خمینی نتواند سخنرانی کند، با سکوت از این اتفاق گذر کرد.