سازمان تجارت جهانی، مهم ترين نهاد ناظر بر بازرگانی بين المللی، حساس ترين روز های دوران سيزده ساله زندگی خود را از سر می گذراند.
آخرين دور گفت و گو های چند جانبه بر سر آزاد سازی داد و ستد ميان ۱۵۳ عضو سازمان، که حدود هفت سال پيش در دوحه پايتخت قطر آغاز شد، به مراحل قاطع خود نزديک شده و به احتمال فراوان طی روز های آتی، با شکست يا پيروزی، سرنوشت اين نهاد مقتدر بين المللی را رقم خواهد زد و حتی بر فضای روانی اقتصاد جهانی تاثير خواهد گذاشت.
گفت و گو های دشوار
دور گفت و گو های دوحه، که نوامبر سال ۲۰۰۱ ميلادی آغاز شد، قرار بود به نيازهای دنيای در حال توسعه پاسخ دهد و، در همان حال، موانع موجود بر سر بازرگانی بين المللی را کم تر کند.
آزاد سازی تجارت کالاهای کشاورزی، از آغاز، مهم ترين تقاضای کشورهای در حال توسعه بود.
دو قدرت اصلی کشاورزی جهان، ايالات متحده آمريکا و اتحاديه اروپا، با اعطای صدها ميليارد دلار يارانه به کشاورزی شان، اين بخش را عملا از حيطه تجارت آزاد خارج کرده و به رقابتی نابرابر با کشاورزان دنيای در حال توسعه می پردازند.
کالاهای کشاورزی آمريکا و اروپا، با برخورداری از يارانه های صادراتی و کمک های مستقيم، بخش بزرگی از بازارهای کشور های در حال توسعه را تصاحب کرده و عرصه را بر توليد کنندگان اين کشور ها تنگ کرده اند.
آمريکا و اتحاديه اروپا حاضرند سياست حمايتی خود را در عرصه کشاورزی تغيير دهند، ولی در عوض از کشورهای در حال توسعه و به ويژه قدرت های نوظهور مانند چين و هند و برزيل می خواهند دروازه های خود را بيش از بيش بر کالاها و خدمات دنيای صنعتی باز کنند.
نشست دوحه که قرار بود در پايان ماه دسامبر سال ۲۰۰۵ ميلادی به پايان برسد، از شکستی به شکست ديگر رفت و واپسين تلاش برای نجات آن روز دوشنبه، ۲۱ ژوئيه، آغاز شد.
بامداد روز جمعه، ۲۵ ژوئيه، شکست گفت و گوها حتمی به نظر می رسيد، اما به ابتکار پاسکال لامی، رييس سازمان تجارت جهانی، زمينه تداوم گفت و گوها بر سر اعطای امتيازهای متقابل فراهم آمد و روزهای شنبه و يکشنبه هيئت های نمايندگی به گونه ای نامنتظره، تلاش برای خروج از بن بست را آغاز کردند.
پيامدهای شکست
هفت قدرت اصلی بازرگانی بين المللی (آمريکا، اتحاديه اروپا، برزيل، هند، چين، استراليا و ژاپن) نقش اصلی را در گفت و گوهای دور دوحه ايفا می کنند.
روزهای شنبه و يکشنبه بر سر آزاد سازی بازرگانی کالاهای کشاورزی و صنعتی پيشرفت هايی به دست آمد.
با اين حال سرنوشت دور دوحه همچنان نامعلوم است و اگر گفت و گوهای کنونی به شکست بينجامد، سازمان تجارت جهانی با بحرانی جدی روبرو خواهد شد.
سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۵ تاسيس شد و جای «گات» (توافقنامه عمومی درباره تغرفه های گمرکی و بازرگانی) را گرفت. وظيفه اصلی اين سازمان پيشبرد بازرگانی بين المللی و حل اختلاف های تجاری ميان کشورهای عضو است.
سازمان تجارت جهانی، در کنار بانک جهانی و صندوق بين المللی پول، يکی از سه نهاد مقتدر اقتصادی در عرصه بين المللی است.
تضعيف سازمان تجارت جهانی فضای کنونی اقتصاد بين المللی را، که از پيامدهای بحران اقتصادی کشورهای پيشرفته رنج می برد، با ترديد های بيشتری روبرو خواهد کرد.
به علاوه در صورت شکست نهايی دور دوحه، اين خطر وجود دارد که قدرت های بزرگ اقتصادی بيش از بيش به سياست های حمايتی و حفاظتی روی آورند و موانع بيشتری را بر سر ورود کالا های خارجی به بازارهای خود به وجود آورند.
هدف اصلی سازمان تجارت جهانی، آزاد سازی بازرگانی ميان همه کشورهای عضو است. اگر اين سازمان تضعيف شود، آزاد سازی بازرگانی از عرصه جهانی به عرصه منطقه ای کشانده خواهد شد و «جهانگرايی» جای خود را به «منطقه گرايی» خواهد سپرد.