در حالی که بيستمين نمايشگاه بين المللی کتاب تهران امسال به دليل جابجايی مکانی و تحريم تعدادی از ناشران داخلی و خارجی يکی از ناموفق ترين دوره های برگزاری خود را طی می کند، جمع آوری و توقيف کتاب های برخی از نويسندگان و شاعران ايرانی و خارجی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وحضور نيروهای انتظامی با عنوان ماموران مبارزه با بدحجابی در محيط نمايشگاه بر کيفيت برگزاری اين بزرگترين رويداد فرهنگی ايران تاثير بسيار بدی گذاشته است.
بنا بر گزارش های منتشر شده در خبرگزاری ها، ماموران وزارت ارشاد از روز چهارم برگزاری بيستمين نمايشگاه بين المللی کتاب تهران، آثاری از فروغ فرخزاد ، صادق هدايت، کريشنا مورتی، کيم دورن و چارلی جونز و همچنين آثاری درباره بودا و پوسترهايی از نويسندگان و شاعران ايرانی را از غرفه های ناشران داخلی ، جمع آوری کرده اند.
در همين رابطه پس از اعتراض بسياری از ناشران ومراجعه کنندگان به نمايشگاه ، روز سه شنبه ۱۸ ارديبهشت، وزير ارشاد اسلامی درباره جمع آوری برخی آثار درنمايشگاه بيستم گفت: «نمايشگاه قاعده دارد و به ناشر قبلا گفته شده که چه کتاب هايی را مي توانيد بياوريد. کتاب هايی با مشخصاتی و يا اينکه از سالی عقب تر باشند، نبايد بيايند.»
وی افزوده که «در حوزه خارجی هم گفته ايم کتاب هايی که در بخش ارزی مي خواهد بيايد، حتما بايد ويراست نخست شوند. غالبا ناشران اين موضوع را رعايت کردند. در قسمت ادبی ناشرانی که پيام درست به آنها نرسيده بود، رعايت نکردند و الآن به آنها گفته ايم که آن قاعده بايد سر جای خود اجرا شود. »
محمد حسين صفارهرندی با تاکيد بر اين نکته که «اين کتاب ها در زمان حضور ما در وزارت ارشاد مجوز نشر نگرفته اند»، گفت: «ما نبايد پاسخگويی چرايی چاپ اين کتاب ها باشيم اما مي توانيم در نمايشگاه از عرضه آنها جلوگيری کنيم. چون شورای عالی انقلاب فرهنگی معتقد است اين عرفان وارداتی افکار جامعه ايرانی را مورد هدف قرار داده است.»
آقای صفار هرندی همچنين درباره جمع آوری آثار فروغ فرخزاد از نمايشگاه کتاب به خبرنگاران گفت: شعرهای فرخزاد را مي توان طيف بندی کرد. ممکن است مواردی شامل تذکر شود و از ناشر بخواهيم که آن را اجرا کند؛ اما به طور کلی فروغ فرخزاد را ممنوع نکرده ايم.
بالاترين مقام در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در همين حال درباره جمع آوری و توقيف آثار کريشنا مورتی نيز گفت: آن کتاب ها (آثار کريشنا مورتی) از جنس عرفان های وارداتی است وعقبه ای دارند. شورای عالی انقلاب فرهنگی مي گويد خط مرموزی وارد شده که مي خواهد افکار جامعه ما را تخدير کند.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم و سردبير سابق روزنامه کيهان همچنين درباره کليت جمع آوری و توقيف برخی از آثار در دوره گذشته و کنونی نمايشگاه نيز گفت: اگر ناشران از قواعدی که از سوی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد اعلام شده، خارج نشوند، کتابی جمع آوری نمي شود.
جمع آوری و توقيف برخی آثار در بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب تهران درحالی برای دومين سال پياپی صورت گرفت که واکنش های فراوانی ميان رسانه ها و اهالی فرهنگ در پی داشته و اين عمل وزارت ارشاد نارضايتی مراجعه کنندگان به نمايشگاه را موجب شده است.
ضوابط تغيير می کند
همزمان با اظهارات محمد حسين صفارهرندی درباره جمع آوری و توقيف برخی آثار از بيستمين دوره نمايشگاه کتاب، مجيد حميدزاده، مدير کل اداره کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد نيز درهمين ارتباط گفت: بر آثاری که عرضه می شوند، کنترل و ارزيابی صورت می گيرد؛ و اين موضوع طبق ضوابطی از پيش تعيين شده است.
درحالی که تاکنون بسياری از ناشران در گفت و گو با رسانه های داخلی از توقيف کتاب های ارايه شده در نمايشگاه سخن گفته اند، معاون بخش داخلی نمايشگاه کتاب در اين باره به خبرگزاری ايسنا گفت: ما در نمايشگاه توقيف آثار نداريم؛ بلکه روی آثاری که عرضه می شوند، کنترل داريم. مجوز نشر يک مطلب است و فعاليت در نمايشگاه بحث ديگری است.
وی گفته که «کتاب هايی هستند که از قبل از سال ۸۰ مجوز دارند و نمی توانند در نمايشگاه شرکت کنند؛ اگر ناشری اين موضوع را رعايت نکند، کتابش توقيف می شود، چراکه نمايشگاه جای تازه های نشر است و کتاب های قديمی نمی توانند حضور داشته باشند.»
آقای حميدزاده درباره تکرار جمع آوری آثار صادق هدايت در نمايشگاه امسال نيز گفت: سال گذشته جهانگير هدايت (برادرزاده صادق هدايت) که ناشر آثار وی است، در نامه ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستار آن شد که کتاب های ناشرانی که کتاب های هدايت را بدون اجازه ورثه منتشر می کنند، از نمايشگاه جمع آوری شوند. ما بر همين اساس، امسال کتاب های نشرياتی را که بدون اجازه (مجوز) آثار صادق هدايت را منتشر کرده اند، جمع آوری می کنيم.
سخنان مدير کل اداره کتاب و کتاب خوانی وزارت ارشاد درباره آثار صادق هدايت در حالی است که سال گذشته و پس از جمع آوری کتاب های صادق هدايت ، جهانگير هدايت ، ناشر آثار اين نويسنده شهير ايرانی و برادرزاده وی اين مساله را تکذيب کرد.
مجيد حميدزاده به عنوان مسئول ارشد صدور مجوز نشر کتاب، درباره تاکيد وزارت ارشاد بر جمع آوری و توقيف آثار داری مجوز در دو دوره اخير نمايشگاه کتاب نيز گفت: ضوابط تغيير می کند. زمانی که کتاب ها مجوز می گيرند، يک ضوابطی وجود دارد و الان آن ضوابط تغيير کرده اند چيزهايی هم مثل قيمت بنزين يا سن خدمت سربازی تغيير می کنند، و ما نمی توانيم بگوييم چرا؟ اين ضوابط برای امروز است. درباره کتاب ها هم در زمان صدور مجوز ضوابط فرق می کرده است.
مبارزه با «بدحجابی» در نمايشگاه
در حالی که جابجايی مکان نمايشگاه بين المللی کتاب تهران و درگيری های پيش از برگزاری آن بين اتحاديه های مختلف نشر کشور با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، تحريم و عدم شرکت تعدادی از ناشران با سابقه و مشهور و همچنين توقيف و جمع آوری برخی کتاب ها موجب واکنش اهالی فرهنگ و نارضايتی عمومی از بيستمين دوره اين رويداد بزرگ فرهنگی شده است، حضور نيروی انتظامی درمحيط نمايشگاه با عنوان اجرای «طرح مبارزه با بدحجابی» نيز بر عدم استقبال عمومی از اين دوره نمايشگاه کتاب افزوده است.
هرچند که طی روزهای گذشته و از زمان آغاز به کار نمايشگاه کتاب، گزارش هايی درباره برخورد ماموران نيروی انتظامی با بازديدکنندگان از نمايشگاه دربرخی از رسانه های غير رسمی منتشر شده بود ، اما برخی از رسانه های جناح راست و حامی دولت از عدم اجرای طرح حجاب و عفاف در نمايشگاه انتقاد کرده بودند.
روزنامه جمهوری اسلامی روز يکشنبه،۱۶ ارديبهشت، در گزارشی نوشت: « نمايشگاه کتاب امسال در عين حال که به خاطر برگزاری در مصلای تهران از يک امتياز معنوی برخوردار است به خاطر مراجعه افراد بدحجاب به محل نمايشگاه به نوعی تضاد تبديل شده است. متاسفانه حتی بعضی از عوامل اجرایی غرفه ها نيز بدحجاب هستند و اين امر آن هم در ايام اجرای طرح مبارزه با مفاسد اجتماعی و بدحجابی موجب تعجب مراجعه کنندگان به نمايشگاه کتاب شده است.»
انتقادهای اين چنينی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نيروی انتظامی موجب شد که از روز ۱۷ ارديبهشت و پنجمين روز برگزاری نمايشگاه کتاب ، طرح حجاب و عفاف بطور رسمی در محيط نمايشگاه بين المللی کتاب تهران از سوی نيروی انتظامی به اجرا گذاشته شود.
در همين رابطه سرهنگ سيد مجتبی پيمبری، يکی از فرماندهان اين طرح در محيط نمايشگاه بين المللی کتاب تهران به خبرگزاری ميراث فرهنگی گفت: «اين طرح در راستای طرح حجاب و عفاف به اجرا گذاشته شده است. البته امروز اولين روز کاری ما در نمايشگاه نيست و در روزهای گذشته نيز اين طرح در نمايشگاه رعايت می شده است.»
تناقض در آمار بازديد کنندگان
خبرگزاری ايرنا در گزارشی از چگونگی برگزاری نمايشگاه امسال تعداد بازديد کنندگان روزانه بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب تهران را بين ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار نفر عنوان کرد.
درهمين حال اما در ششمين روز برپايی نمايشگاه ، محمد حسين صفار هرندی گفت: در يک مرحله از شمارشی که انجام شد دريافتيم که در هر دقيقه ۴۰۰ نفر به نمايشگاه وارد مي شوند. بنابراين به طور تقريبی در هر ساعت ۲۴ هزار نفر و در هر روز کاری نمايشگاه شاهد حضور ۳۰۰ هزار نفر هستيم.
وزير فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی همچنين گفت: روزانه نزديک به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر از نمايشگاه بين المللی کتاب تهران بازديد مي کنند که پيش بينی مي کنيم حضور مردم در نمايشگاه کتاب نسبت به روزهای آغازين افزايش يابد و در نهايت شاهد حضور يک ميليون بازديد کننده در روزهای آتی باشيم.
تناقض ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار نفری بين آمار خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی و وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی درحالی وجود دارد که ساير رسانه های داخلی نيز از عدم استقبال عمومی از بيستمين نمايشگاه کتاب تهران خبر داده اند.