سوئیس اعلام کرد که سازوکار بشردوستانه برای صادرات مواد غذایی و دارو به ایران از روز هفتم بهمن فعال شده است.
دولت سوئیس روز ۱۰ بهمن در بیانیه‌ای اعلام کرد که روز ۲۷ ژانویه (هفتم بهمن) مجوز نخستین پرداخت برای ارسال دارو به ایران به ارزش دو میلیون و ۵۵۰ هزار دلار از سوی یک شرکت داروسازی این کشور صادر شد.
این محموله شامل داروهای ضدسرطان و داروهای مورد نیاز برای پیوند اعضای بدن است.
بر اساس بیانیه دولت سوئیس، وزارت خزانه‌داری آمریکا تضمین‌های لازم را به بانک سوئیسی برای انجام معاملات خاص داده است.
هدف سازوکار تجاری بشردوستانه سوئیس ایجاد یک کانال امن پرداخت برای صادرکنندگان و تولید کنندگان مواد غذایی و دارو در سوئیس از طریق یک بانک سوئیسی است تا دریافت پول صادرات آنها به ایران تضمین شود.
دولت سوئیس از این طریق به انتقال محصولات کشاورزی، مواد غذایی، دارو و وسایل پزشکی برای مردم ایران کمک می کند. این اقدام در راستای «سنت‌های بشردوستانه» سوئیس توصیف شده است.
بیانیه دولت سوئیس می‌گوید که این سازوکار توسط سوئیس و در همکاری نزدیک با نهادهای مسئول در آمریکا و ایران و همین‌طور تعدادی از بانک‌ها و شرکت‌های سوئیسی راه‌اندازی شده است. بر اساس این سازوکار، وزارت خزانه‌داری آمریکا به بانک‌های دخیل تضمین‌های لازم را می‌دهد که معاملات مالی آنها براساس مقررات ایالات متحده انجام خواهد شد.
در مقابل، بانک‌ها و صادرکنندگانی که در این سازوکار مشارکت می‌کنند اطلاعات دقیق فعالیت‌های تجاری و شرکای تجاری خود در ایران و نقل‌وانتقال پول را در اختیار وزارت امور اقتصادی سوئيس قرار می‌دهند.
در حال حاضر برخی از شرکت‌های بزرگ سوئیسی مثل «نستله» و شرکت‌های داروسازی «هوفمان لا روش» و «نووارتیس» در ایران مشغول تولید هستند. این سازوکار جدید تولیدکنندگان کوچکتر سوئيسی را به صدور مواد غذایی و دارو به ایران تشویق خواهد کرد.
بر اساس این بیانیه، وزارت امور اقتصادی سوئيس این اطلاعات را در همکاری با وزارت خزانه‌داری آمریکا راستی‌آزمایی کرده و تضمین می‌کند که کنترل لازم در رابطه با معاملات و انتقال ارز رعایت شده باشد. به همین منظور، وزارت امور اقتصادی سوئيس اطلاعات دریافت شده از بانک‌ها و صادرکنندگان را در اختیار وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار می‌دهد.
تحریم‌های آمریکا علیه ایران که پس از خروج واشینگتن از برجام در ۱۸ اردیبهشت پارسال به اجرا در آمد مواد غذایی، دارو و سایر اقلام بشردوستانه را شامل نمی‌شود.
اما این تحریم‌های شدید که تمامی عرصه‌های مهم اقتصاد ایران از جمله صادرات نفت، شبکه بانکی و کشتیرانی را در بر می‌گیرد باعث شده که به دلیل ریسک‌های حقوقی مربوط به تحریم‌های آمریکا تقریبا هیچ موسسه مالی حاضر نباشد در مبادلات ارزی با ایران مشارکت کند. کانال‌های محدودی که باقی مانده نیز بسیار پرهزینه و پیچیده بوده و چندان قابل اعتماد نیستند.
آذرماه امسال مقام‌های آمریکایی و سوئیسی اعلام کردند که در حال مذاکره برای راه‌اندازی مکانیسمی به منظور صادرات کالاهای سوئیسی در حوزه غذایی و دارویی به ایران بدون نقض تحریم‌های ایالات متحده هستند.
دولت سوئیس در بیانیه خود گفته که وزارت امور اقتصادی این کشور همراه با وزارت خارجه و اداره امور مالی بین‌المللی سوئیس از اواخر سال ۲۰۱۸ سخت کوشیده‌اند این سازوکار پرداخت‌های بشردوستانه را تنظیم و اجرا کنند.
شورای فدرال سوئیس روز ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰ در اصول اجرای این سازوکار را تایید کرد.
آمریکا ماه اکتبر اعلام کرد که این نوع معاملات نباید از طریق بانک مرکزی ایران انجام شوند و هیچ پولی به حساب ایران واریز نخواهد شد تا امنیت مالی صادرکنندگان سوئیسی تضمین شود.
در حال حاضر برخی از شرکت‌های بزرگ سوئیسی مثل «نستله» و شرکت‌های داروسازی «هوفمان لا روش» و «نووارتیس» در ایران مشغول تولید هستند. این سازوکار جدید تولیدکنندگان کوچکتر سوئيسی را به صدور مواد غذایی و دارو به ایران تشویق خواهد کرد.
مقام‌های دولت ایران در طول دو سال گذشته درباره وضعیت دارو و تجهیزات پزشکی اظهارات متناقضی را مطرح کرده‌اند.
آنها از یک‌سو بر وضعیت خوب دارو در کشور و توان تولید ۹۷ درصد داروها در داخل ایران تاکید دارند و از سوی دیگر از مشکلات تامین دارو و تجهیزات پزشکی به خاطر تحریم‌های آمریکا سخن می‌گویند.
با این حال، سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران هفتم بهمن اعلام کرد که «بهترین وضعیت» را در زمینه دارو و تجهیزات پزشکی داریم و «برای شش ماه آینده دارو و تجهیزات پزشکی در تمام نقاط کشور در اختیار داریم».
همزمان با تلاش‌های طرفین برجام برای تخفیف تحریم‌های آمریکا علیه تهران، کشورهای اروپایی عضو برجام اعلام کردند که قصد دارند با راه‌اندازی یک کانال مالی مستقل با عنوان «اینس‌تکس» و برقراری مبادلات بانکی ایران از طریق این کانال، به تداوم توافق هسته‌ای کمک کنند، اما این تلاش هنوز به نتیجه نرسیده است.