دولت ایالات متحده، روز جمعه گزارش سالانه مربوط به قاچاق بین‌المللی مواد مخدر و پولشویی را منتشر کرد که در آن ایران به عنوان یکی از گذرگاه‌های مهم قاچاق مواد مخدر توصیف شده با اشاره به «اقتصاد زیرزمینی» و «فساد دستگاه حاکمه» در زمنیه پولشویی، باید به اصلاحات عمیقی دست بزند.
این گزارش راهبردی روز جمعه ۱۳ اسفند در دو بخش جداگانه توسط معاون بین‌المللی وزارت خارجه آمریکا در امور مواد مخدر و اعمال قانون، منتشر شده و در هر یک از این دو بخش وضعیت کشورهای مختلف از جمله ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
در گزارش مربوط به پولشویی و تبهکاری مالی تأکید شده ایران اقتصاد زیرزمینی و غیرقانونی گسترده‌ای دارد که تحت تأثیر عواملی مثل فرار مالیاتی، قاچاق گسترده کالا، فرار از تحریم‌های خارجی و کنترل نرخ ارز گسترش یافته است.
این گزارش همچنین به فساد مالی و اداری گسترده بین مقام‌ها و روحانیت حاکم، وزیران و نهادهای صاحب قدرت، و مؤسسات اقتصادی تحت کنترل حکومت اشاره می‌شد.
وزارت خارجه آمریکا در گزارش خود با یادآوری این موضوع که این کشور از سال ۱۹۸۴ ایران را به عنوان «حکومتی حامی تروریسم» معرفی کرده، تصریح می‌کند که ایران به کمک مالی، تأمین منابع و راهنمایی به چندین گروه تروریستی و گروه‌هایی که ثبات در خاورمیانه و آسیای مرکزی را تهدید می‌کنند، ادامه می‌دهد.
در این گزارش سیستم مالی ایران «به شدت غیرشفاف و غیرقانمند» توصیف شده و تأکید شده ایران باید برای تقویت موقعیت اقتصادی‌اش، در سیستم مالی خود تغییرات عمیقی ایجاد کند.
این گزارش تصریح می‌کند که دولت ایالات متحده در نوامبر ۲۰۱۱، ایران را به عنوان یکی از کشورهایی که منبع اصلی نگرانی در زمینه پولشویی هستند، شناسایی کرده است.
در ادامه همین گزارش به هشدارهای گروه ویژه اقدام مالی، در مورد خطر بهره‌برداری شبکه‌های تروریستی از امکانات پولشویی در ایران، و نیز درخواست این گروه ویژه مبارزه با پولشویی برای محافظت از شبکه‌های مالی و بانکی خود در برابر پول‌های غیرقانونی منتقل شده به ایران اشاره شده است.
در عین حال این گزارش یادآوری می‌کند که ایران در بهار سال ۹۵، تعهدهایی در زمینه برطرف کردن نقاط ضعف خود در زمینه مبارزه با پولشویی و مبارزه با شبکه مالی تروریسم ارائه کرده و از این رو گروه ویژه اقدام مالی با وجود آوردن نام ایران در بیانیه رسمی خود، اقدامات در برابر ایران را به مدت ۱۲ ماه معلق کرده است.
گزارش وزارت خارجه آمریکا در عین حال خاطر نشان کرده که در ایران پولشویی جرم اعلام شده و علاوه بر آن سیستمی به اجرا گذاشته شده که بر پایه آن ثبت ورود و خروج مبالغی بالاتر از ۱۰ هزار دلار در مبادی مرزی الزامی است. گرچه در همین گزارش ذکر شده که ایران در گروه‌های منطقه‌ای برای مقابله با پولشویی عضویت ندارد.
این گزارش به «اقدامات مالی هدفمند و مشخص» ایالات متحده، علیه مؤسسات مالی، نهادها و اشخاص ایرانی در دو دهه اشاره می‌کند، و با یادآوری لغو بخش از تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران در سایه توافق هسته‌ای تهران، تأکید می‌کند که همچنان بیش از ۲۰۰ شخص حقیقی و حقوقی مرتبط با ایران، به دلایلی چون حمایت از تروریسم، بی‌ثبات کردن منطقه، فعالیت در زمینه موشک بالستیک، و نقض حقوق بشر، در فهرسن تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا هستند.
مسیری عمده برای انتقال مواد مخدر
در گزارش وزارت خارجه آمریکا ایران یکی از مسیرهای عمده انتقال مواد مخدر به کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه، روسیه و اروپا توصیف شده و یادآوری شده که دست کم ۴۰ درصد از تریاکی که از افغانستان خارج می‌شود، پس از انتقال به ایران، به مصرف داخلی می‌رسد یا به روسیه و اروپا منتقل می‌شود.
در این زمینه گزارش وزارت خارجه آمریکا، به تخمین وزارت کشور ایران در سال ۲۰۱۶ اشاره می‌کند که در آن ارزش سالانه فروش و قاچاق مواد مخدر در ایران ۶ میلیارد دلار تخمین زده شده است.
در عین حال در بخش مفصل‌تری از این گزارش، زیر عنوان کنترل مواد مخدر و شیمیایی، از ایران به محل عبور و مقصد مهم مشتقات تریاک، حشیش و منبع متامفتامین برای مصرف داخلی و بین‌المللی یاد شده است.
این گزارش می‌گوید بخش اعظم حشیش و تریاک، از مرزهای زمینی و از طریق پاکستان و افغانستان وارد ایران می‌شود و همزمان تلاش قاچاقچیان برای گریز از مرزبان‌های ایرانی به افزایش قاچاق از طریق مسیرهای دریایی منجر شده است.
در ادامه به گزارش‌ها و آمار مقام‌ها و نهادهایی ایرانی در زمینه بودجه سالانه امنیت مرزها و میزان کشفیات مخدر اشاره شده و علاوه بر آن ذکر شده که طبق بررسی‌های بخش مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل، در سال ۲۰۱۴، ۷۵ درصد از کل تریاک، ۶۱ درصد از کل مورفین، و ۱۷ درصد از کل هروئین کشف شده در جهان، در این ضبط شده است.
این گزارش اضافه می‌کند که به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران در مسیر انتقال تریاک، این ماده مخدر به وفور در ایران در دسترس است و ایران یکی از بالاترین میزان مصرف اعتیاد به تریاک را دارد.
گزارش وزارت خارجه آمریکا در مورد کنترل مواد مخدر و شیمیایی، در ادامه به اجرای برنامه‌های کاهش مصرف مواد مخدر و ترک اعتیاد در ایران توسط نهادهای غیردولتی، از جمله مشاوره‌های داوطلبانه، درمان در زندان، و آموزش‌های پیشگیرانه در مدارس اشاره می‌کند.
این با ذکر ادعای ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران در مورد اعتیاد ۹ درصد از زنان و دختران ایرانی به نوعی ماده مخدر، یادآور می‌شود که دولت ایران منابع دیگری را به مبارزه با اعتیاد در میان زنان و نوجوان اختصاص داده که از نمونه‌های آن افتتاح نخستین بیمارستان مخصوص ترک اعتیاد دانش‌آموزان دبیرستانی در تابستان امسال است.
بخش پایانی این گزارش در مورد ایران اشاره کرده است که مجازات قاچاق مواد مخدر در ایران بسیار سنگین است، و معمولاً حبس‌های طولانی مدت یا اعدام را شامل می‌شود، و رئیس ستاد حقوق بشر ایران مدعی است که ۹۲ درصد از اعدام‌های ایران مربوط به مواد مخدر است.
این گزارش یادآور شده که ایران و ایالات متحده توافقنامه‌ای برای استرداد مجرمان و یا ارائه کمک‌های حقوقی به متهمان ندارند.