در حالی که اعمال منطقه ممنوع پرواز بر فراز لیبی و آغاز عملیات منظم نظامی خارجی علیه نیروهای وفادار به قذافی ظاهراً همچنان در انتظار مصوبه شورای امنیت است، نیروهای مخصوص نظامی و اعضا واحدهای ضد جاسوسی کشورهای ذی نفع، از مدتی قبل عملیات پنهانی گسترده‌ای را در آن کشور آغاز کرده‌اند.
هدف اولیه عملیات نظامی محرمانه نیروهای مخصوص در لیبی، نجات اتباع خارجی به خصوص از مناطق دور افتاده نفتی در صحاری آن کشور وسیع بود.
بعد از تکمیل عملیات نجات اتباع خارجی، اینک توجه نیروهای مخصوص و کادرهای ضد جاسوسی اعزامی به لیبی، بخصوص در مناطق شرقی و شهر بنغازی، متوجه تجهیز و تعلیم نیروهای مخالف قذافی، شناسایی چهره‌های شاخص مابین رهبران نیروهای شورشی و آماده ساختن آنها برای تشکیل یک دولت انتقالی در آن کشور شده است.
به جز نیروهای مخصوص مصری معروف به «واحد ۷۷۷»، تاکنون گزارش‌هایی پیرامون حضور نیروهای مخصوص فرانسوی جی–ای-جی-ان و کماندوهای جی-اس-جی-۹ آلمان و نیروهای مخصوص هوابرد اس-آ-اس بریتانیا و شرکت آنها در عملیات پنهانی در لیبی انتشار یافته است.
کماندوهای انگلیسی
انتشار خبر دستگیری یک گروه هفت نفره از نیروهای ویژه هوابرد بریتانیا معروف به اس-آ-اس در بنغازی، همراه با یک دیپلمات، بخشی از عملیات گسترده سری واحدهای ویژه خارجی در آن کشور را آشکار ساخت.
بعد از انتشار خبر دستگیری نفرات نیروهای مخصوص بریتانیایی در شرق لیبی که در رسانه‌های انگلیسی و پارلمان بریتانیا انعکاس فوق‌العاده‌ای یافت و حتی موقعیت شغلی ویلیام هیگ وزیر خارجه را در خطر جدی قرار داد، گزارش‌های دیگری نیز حاکی از حضور نیروهای مخصوص سایر کشور های خارجی در لیبی بود.
بنا بر پاره‌ای از گزارش‌های تازه انتشار یافته، نفرات واحد ضد جاسوسی بریتانیا ( ام-آی-۶) نیز با هدف‌هایی متفاوت، نیروهای عملیات مخصوص اس-آ-اس را در لیبی همراهی کرده‌اند.
این گروه در اولین بخش از عملیات محرمانه نظامی در لیبی ۱۳۰ تبعه خارجی (عموماً بریتانیایی) را که در مناطق نفتی به کار اشتغال داشته و جان آنها در خطر بود با تدارک سه پرواز نظامی از لیبی خارج ساختند.
بعضی ناظران نزدیک به عملیات یاد شده، آن را با عملیات نیروهای مخصوص اسرائیل در چهارم ژوئیه سال ۱۹۷۶ عنتیبی (نزدیک پایتخت اوگاندا) و نجات اتباع اسرائیلی از آن کشور مقایسه کرده‌اند.
تصادفآ نیروهای هوابرد مخصوص بریتانیا، که در جریان جنگ دوم جهانی در قالب یک گردان نظامی با قابلیت‌های خاص، توسط دیوید استرلینگ تشکیل شد، خود را در ابتدا «خدمات تاکسیرانی لیبی» می‌خواندند. از این لحاظ حضور مجدد آنها در لیبی تکرار یک تجربه تاریخی است!
نیروهای اس-آ-اس که در داخل و خارج از بریتانیا شهرت فراوانی یافته‌اند، به تدریج الگوی تشکیل نیروهای مشابه در سایر کشور های شد. گروه کماندویی «خوک‌های دریایی» آمریکا و همچنین تشکیل «گروه دلتا» در آن کشور، مدیون تجارب موفق نیروهای هوابرد مخصوص بریتانیا در طول جنگ دوم جهانی و نتایج عملیات آنها در پشت خطوط و جبهه‌های جنگ (از جمله در لیبی) علیه ارتش نازی آلمان است.
پس از اجرای عملیات موفق اشغال سفارت ایران در لندن در سال ۱۹۸۰ که توسط گروه اس-آ-اس صورت گرفت، این گروه سری، رسماً معرفی شد و بعد شهرت فراوانی یافت.
کماندوهای مصری
با وجود آنکه دخالت نیروهای خارجی در لیبی تاکنون مورد تأیید هیچ کشوری قرار نگرفته، ولی حضور و ادامه عملیات این نیروها در لیبی، تا تغییر کامل وضعیت سیاسی در آن کشور هم غیرقابل اجتناب و هم غیرقابل انکار است.
اکثر این نیروهای در لباس عادی و تحت پوشش و از مجاری پنهانی به آن کشور وارد می‌شوند. نیروهای انگلیسی دستگیر شده در بنغازی، همراه با پاسپورت‌های مختلف، تجهیزات جاسوسی، پول نقد و اسلحه، با هلیکوپتر از یک پایگاه هوایی در مالتا پرواز و در نقطه نامعلومی در شرق لیبی پیاده شده بودند.
ظاهراً بزرگترین نیروی خارجی حاضر در لیبی، «واحد ۷۷۷» نیروهای مخصوص ارتش مصر است. این گردان از نیروهای مخصوص در اواخر دهه هفتاد تشکیل شده است. واحد یاد شده مرکب از حدود ۳۰۰ کماندوی تعلیم دیده مسلط به عملیات هوابرد است که توسط نیروهای مخصوص دلتای آمریکا، اس-آ-اس بریتانیا و نیروهای مخصوص آلمان تعلیم دیده‌اند.
مصری‌های، در وضعیت کنونی داخلی کشور خود و با دولتی تا حدودی متفاوت با رژیم مبارک، مداخله مستقیم و «غیر مجاز» در کشور همسایه لیبی را بسیار دشوار می‌بینند. در عین حال، منافع مستقیم آنها، و همچنین انتظارات قدرت‌های بزرگتر برای همکاری، مداخله اعلام نشده آنها در لیبی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.
مصر و لیبی در یک جنگ سه روزه در سال ۱۹۷۷ درگیر بوده‌اند. پیش از تشکیل کشور لیبی و تا هزاران سال، بخش بزرگی از لیبی امروزه، جزوی از سرزمین مصر بود. اینک لیبی، با جمعیتی کمتر از هشت درصد جمعیت مصر، نهمین ذخیره بزرگ نفت جهان را صاحب است. به علاوه، مصر در صورت تجربه حکومت آزاد، حضور دیکتاتوری قذافی را در لیبی بر نخواهد تافت.
هدف‌های متفاوت
بی‌تردید عملیات نیروهای مخصوص خارجی در تعیین وضعیت آینده لیبی دارای تأثیر چشم‌گیر است. به جز هماهنگی نسبی مابین عملیات نیروهای مخصوص کشورهای متحد خارجی، از جمله همکاری نیروهای بریتانیا و آلمان در جهت نجات کارکنان صنایع نفت و انتقال آنها به خارج، هر واحد نظامی و جاسوسی خارجی اعزامی به لیبی، هدف‌های منطبق بر منافع خاص کشور متبوع را تعقیب می‌کند.
از جمله نیروهای مخصوص فرانسه، پس از حضور در بنغازی و ایجاد ارتباط با رهبران «شورای دولت موقت» ایجاد تماس دیپلمات‌های فرانسوی با آنها را ممکن ساختند. رهبران دولت موقت لیبی متعاقباً از بنغازی به پاریس رفته و با سرکوزی رئیس‌جمهور فرانسه ملاقات کردند. فرانسه نخستین کشور بزرگی است که مخالفان قذافی را به عنوان یک دولت به رسمیت شناخته است.
نیروهای ویژه مصری به جز ایجاد ارتباط با رهبران شورشیان آزادی‌طلب لیبی، احتمالاً به آموزش نظامی و تجهیز آنها نیز می‌پردازند.
پس از اعمال منطقه ممنوعه پرواز بر فراز لیبی که، متعاقب در خواست شورای همکاری خلیج فارس اینک مورد درخواست اتحادیه عرب نیز قرار گرفته است، نیروهای هوابرد ویژه وظایف دشوارتری خواهند داشت.
بخشی از این وظایف متوجه خرابکاری در داخل طرابلس و همچنین شناسایی محل‌های استقرار سلاح‌های حساس نیروهای قذافی، و کمک به نیروی هوایی آمریکا برای منهدم کردن سلاح‌های ضد هوایی و رادارهای باقیمانده در درست نیروهای قذافی خواهد شد.
در این مرحله، و در صورت اجرای طرح منطقه ممنوع پرواز بر فراز لیبی، با توجه به نقش عمده آمریکا در اجرای طرح یاد شده، باید انتظار داشت که نیروهای دلتا و خوک‌های دریایی آمریکا نیز در لیبی اجرای عملیات تازه‌ای را عهده‌دار شوند.
نیروهای مخصوص نظامی، گروه‌های هوابرد و کماندوها که در داخل کشورهای خودی تنها به مقابله با گروگان‌گیری و هواپیماربایی می‌پردازند، در خارج از کشور خودی حمایت از اجرای عملیات جاسوسی، تعلیم نیروهای شورشی، تخریب در پشت خطوط دشمن، و شناسایی هدف‌های نظامی را بر عهده می‌گیرند.
با توجه به پیچیدگی وضعیت جاری در لیبی، و اهمیتی که به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده بزرگ نفت دارا است، عملیات نیروهای مخصوص در آن کشور در جهت ایجاد بستر سیاسی برای انتقال قدرت از قذافی به چهره‌های تازه و ناشناخته، و همچنین کاستن از هزینه‌های تغییر رژیم، از حساسیت فوق‌العاده برخوردار است.
هدف اولیه عملیات نظامی محرمانه نیروهای مخصوص در لیبی، نجات اتباع خارجی به خصوص از مناطق دور افتاده نفتی در صحاری آن کشور وسیع بود.
بعد از تکمیل عملیات نجات اتباع خارجی، اینک توجه نیروهای مخصوص و کادرهای ضد جاسوسی اعزامی به لیبی، بخصوص در مناطق شرقی و شهر بنغازی، متوجه تجهیز و تعلیم نیروهای مخالف قذافی، شناسایی چهره‌های شاخص مابین رهبران نیروهای شورشی و آماده ساختن آنها برای تشکیل یک دولت انتقالی در آن کشور شده است.
به جز نیروهای مخصوص مصری معروف به «واحد ۷۷۷»، تاکنون گزارش‌هایی پیرامون حضور نیروهای مخصوص فرانسوی جی–ای-جی-ان و کماندوهای جی-اس-جی-۹ آلمان و نیروهای مخصوص هوابرد اس-آ-اس بریتانیا و شرکت آنها در عملیات پنهانی در لیبی انتشار یافته است.
کماندوهای انگلیسی
انتشار خبر دستگیری یک گروه هفت نفره از نیروهای ویژه هوابرد بریتانیا معروف به اس-آ-اس در بنغازی، همراه با یک دیپلمات، بخشی از عملیات گسترده سری واحدهای ویژه خارجی در آن کشور را آشکار ساخت.
بعد از انتشار خبر دستگیری نفرات نیروهای مخصوص بریتانیایی در شرق لیبی که در رسانه‌های انگلیسی و پارلمان بریتانیا انعکاس فوق‌العاده‌ای یافت و حتی موقعیت شغلی ویلیام هیگ وزیر خارجه را در خطر جدی قرار داد، گزارش‌های دیگری نیز حاکی از حضور نیروهای مخصوص سایر کشور های خارجی در لیبی بود.
بنا بر پاره‌ای از گزارش‌های تازه انتشار یافته، نفرات واحد ضد جاسوسی بریتانیا ( ام-آی-۶) نیز با هدف‌هایی متفاوت، نیروهای عملیات مخصوص اس-آ-اس را در لیبی همراهی کرده‌اند.
این گروه در اولین بخش از عملیات محرمانه نظامی در لیبی ۱۳۰ تبعه خارجی (عموماً بریتانیایی) را که در مناطق نفتی به کار اشتغال داشته و جان آنها در خطر بود با تدارک سه پرواز نظامی از لیبی خارج ساختند.
بعضی ناظران نزدیک به عملیات یاد شده، آن را با عملیات نیروهای مخصوص اسرائیل در چهارم ژوئیه سال ۱۹۷۶ عنتیبی (نزدیک پایتخت اوگاندا) و نجات اتباع اسرائیلی از آن کشور مقایسه کرده‌اند.
تصادفآ نیروهای هوابرد مخصوص بریتانیا، که در جریان جنگ دوم جهانی در قالب یک گردان نظامی با قابلیت‌های خاص، توسط دیوید استرلینگ تشکیل شد، خود را در ابتدا «خدمات تاکسیرانی لیبی» می‌خواندند. از این لحاظ حضور مجدد آنها در لیبی تکرار یک تجربه تاریخی است!
نیروهای اس-آ-اس که در داخل و خارج از بریتانیا شهرت فراوانی یافته‌اند، به تدریج الگوی تشکیل نیروهای مشابه در سایر کشور های شد. گروه کماندویی «خوک‌های دریایی» آمریکا و همچنین تشکیل «گروه دلتا» در آن کشور، مدیون تجارب موفق نیروهای هوابرد مخصوص بریتانیا در طول جنگ دوم جهانی و نتایج عملیات آنها در پشت خطوط و جبهه‌های جنگ (از جمله در لیبی) علیه ارتش نازی آلمان است.
پس از اجرای عملیات موفق اشغال سفارت ایران در لندن در سال ۱۹۸۰ که توسط گروه اس-آ-اس صورت گرفت، این گروه سری، رسماً معرفی شد و بعد شهرت فراوانی یافت.
کماندوهای مصری
با وجود آنکه دخالت نیروهای خارجی در لیبی تاکنون مورد تأیید هیچ کشوری قرار نگرفته، ولی حضور و ادامه عملیات این نیروها در لیبی، تا تغییر کامل وضعیت سیاسی در آن کشور هم غیرقابل اجتناب و هم غیرقابل انکار است.
اکثر این نیروهای در لباس عادی و تحت پوشش و از مجاری پنهانی به آن کشور وارد می‌شوند. نیروهای انگلیسی دستگیر شده در بنغازی، همراه با پاسپورت‌های مختلف، تجهیزات جاسوسی، پول نقد و اسلحه، با هلیکوپتر از یک پایگاه هوایی در مالتا پرواز و در نقطه نامعلومی در شرق لیبی پیاده شده بودند.
ظاهراً بزرگترین نیروی خارجی حاضر در لیبی، «واحد ۷۷۷» نیروهای مخصوص ارتش مصر است. این گردان از نیروهای مخصوص در اواخر دهه هفتاد تشکیل شده است. واحد یاد شده مرکب از حدود ۳۰۰ کماندوی تعلیم دیده مسلط به عملیات هوابرد است که توسط نیروهای مخصوص دلتای آمریکا، اس-آ-اس بریتانیا و نیروهای مخصوص آلمان تعلیم دیده‌اند.
مصری‌های، در وضعیت کنونی داخلی کشور خود و با دولتی تا حدودی متفاوت با رژیم مبارک، مداخله مستقیم و «غیر مجاز» در کشور همسایه لیبی را بسیار دشوار می‌بینند. در عین حال، منافع مستقیم آنها، و همچنین انتظارات قدرت‌های بزرگتر برای همکاری، مداخله اعلام نشده آنها در لیبی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.
مصر و لیبی در یک جنگ سه روزه در سال ۱۹۷۷ درگیر بوده‌اند. پیش از تشکیل کشور لیبی و تا هزاران سال، بخش بزرگی از لیبی امروزه، جزوی از سرزمین مصر بود. اینک لیبی، با جمعیتی کمتر از هشت درصد جمعیت مصر، نهمین ذخیره بزرگ نفت جهان را صاحب است. به علاوه، مصر در صورت تجربه حکومت آزاد، حضور دیکتاتوری قذافی را در لیبی بر نخواهد تافت.
هدف‌های متفاوت
بی‌تردید عملیات نیروهای مخصوص خارجی در تعیین وضعیت آینده لیبی دارای تأثیر چشم‌گیر است. به جز هماهنگی نسبی مابین عملیات نیروهای مخصوص کشورهای متحد خارجی، از جمله همکاری نیروهای بریتانیا و آلمان در جهت نجات کارکنان صنایع نفت و انتقال آنها به خارج، هر واحد نظامی و جاسوسی خارجی اعزامی به لیبی، هدف‌های منطبق بر منافع خاص کشور متبوع را تعقیب می‌کند.
از جمله نیروهای مخصوص فرانسه، پس از حضور در بنغازی و ایجاد ارتباط با رهبران «شورای دولت موقت» ایجاد تماس دیپلمات‌های فرانسوی با آنها را ممکن ساختند. رهبران دولت موقت لیبی متعاقباً از بنغازی به پاریس رفته و با سرکوزی رئیس‌جمهور فرانسه ملاقات کردند. فرانسه نخستین کشور بزرگی است که مخالفان قذافی را به عنوان یک دولت به رسمیت شناخته است.
نیروهای ویژه مصری به جز ایجاد ارتباط با رهبران شورشیان آزادی‌طلب لیبی، احتمالاً به آموزش نظامی و تجهیز آنها نیز می‌پردازند.
پس از اعمال منطقه ممنوعه پرواز بر فراز لیبی که، متعاقب در خواست شورای همکاری خلیج فارس اینک مورد درخواست اتحادیه عرب نیز قرار گرفته است، نیروهای هوابرد ویژه وظایف دشوارتری خواهند داشت.
بخشی از این وظایف متوجه خرابکاری در داخل طرابلس و همچنین شناسایی محل‌های استقرار سلاح‌های حساس نیروهای قذافی، و کمک به نیروی هوایی آمریکا برای منهدم کردن سلاح‌های ضد هوایی و رادارهای باقیمانده در درست نیروهای قذافی خواهد شد.
در این مرحله، و در صورت اجرای طرح منطقه ممنوع پرواز بر فراز لیبی، با توجه به نقش عمده آمریکا در اجرای طرح یاد شده، باید انتظار داشت که نیروهای دلتا و خوک‌های دریایی آمریکا نیز در لیبی اجرای عملیات تازه‌ای را عهده‌دار شوند.
نیروهای مخصوص نظامی، گروه‌های هوابرد و کماندوها که در داخل کشورهای خودی تنها به مقابله با گروگان‌گیری و هواپیماربایی می‌پردازند، در خارج از کشور خودی حمایت از اجرای عملیات جاسوسی، تعلیم نیروهای شورشی، تخریب در پشت خطوط دشمن، و شناسایی هدف‌های نظامی را بر عهده می‌گیرند.
با توجه به پیچیدگی وضعیت جاری در لیبی، و اهمیتی که به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده بزرگ نفت دارا است، عملیات نیروهای مخصوص در آن کشور در جهت ایجاد بستر سیاسی برای انتقال قدرت از قذافی به چهره‌های تازه و ناشناخته، و همچنین کاستن از هزینه‌های تغییر رژیم، از حساسیت فوق‌العاده برخوردار است.