جنبش‌های به پا خاسته در کشورهای عربی و شباهت آن با جنبشی که در ایران منجر به وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری شد توجه صاحب نظران سیاسی را به خود جلب کرده است.
در این میان پرسش‌هایی مطرح می‌شود که وقایع جهان عرب چه تأثیری بر روند صلح خاورمیانه خواهد داشت؟
علیرضا نوری‌زاده، کارشناس مسائل دنیای عرب و تحلیلگر سیاسی مقیم لندن، به پرسش‌های رادیو فردا در این زمینه پاسخ داده است.
این نکته جالب است که ایران همواره بر رویدادهای جهان عرب تأثیرگذار بوده است. صد و هفت سال پیش از این و بعد از انقلاب مشروطه، بسیاری از کشورهای منطقه از جمله مصر، چشم به ایران دوخته بودند.
تحولات این کشورها در پرتو تحولات ایران رخ می‌داد. دوران مدرنیسم در ایران مقارن شد با برخی از تحولات در کشورهای عربی مانند سوریه، مصر و لبنان.
در انقلاب بعدی و در جریان ملی شدن نفت، باز عرب‌ها به دنبال ایران آمدند و بعد از ملی شدن نفت ایران بود که جمال عبدالناصر، کانال سوئز را ملی اعلام کرد. به قول آل آحمد، گوشه قالی را که ما در آبادان تکان دادیم، عبدالناصر در سوئز تکان داد.
از آن پس بود که می‌دیدیم انقلاب اسلامی ایران یکباره جنبش‌های اسلامی در منطقه را شعله‌ور کرد و بعد می‌بینیم که انعکاس و بازتاب جنبش سبز اصلاح‌طلبی در ایران، به کشورهای عربی سرایت کرد و بعد از جنبش ایران بود که ما در آنجا هم جنبش‌های امروز را می‌بینیم.
بنابر این وقتی ایران تا این بر روند حوادث تأثیر می‌گذارد، اگر این حوادث و رویدادها باعث توفیق ملت‌های دیگر می‌شود، خیلی آشکار است که وقتی در ایران مردم می‌بینند نسخه‌ای را که پیچیده‌اند و خودشان نتوانسته‌اند آن را مصرف کنند، حالا که می‌بینند دیگران با استفاده از این نسخه به پیروزی رسیده‌اند، با جدیت و اراده بیشتری در پی تحقق مطالبات و آرزوهایشان خواهند رفت.
من معتقدم که بدون تردید پیروزی جنبش اصلاح‌طلبان در جهان عرب، بازتاب بسیار مثبتی در ایران خواهد داشت و جنبش و انقلاب سبز در ایران را در مسیری قرار خواهد داد که در مصر و تونس و سایر کشورهای عربی، شاهد آن بودیم.
بدون تردید. یک نکته جالبی را من به شما بگویم. در جریان انقلاب یاس در تونس و تحولات روزهای اخیر در مصر، حتی یک شعار ضد آمریکایی و ضد غربی و یا شعار ضد اسرائیلی شنیده نشد.
حتی آنهایی را که اخوان‌المسلمین تحریک کننده و هدایت‌گرشان بودند، از دادن هر گونه شعار ایدئولوژیکی پرهیز کردند. هر گونه شعار سیاسی که بوی ستیز و مجادله با غرب و اسرائیل را بدهد داده نشد. به همین دلیل است که می‌بینیم همدلی بسیار گسترده‌ای در جهان غرب نسبت به تحولات اخیر جهان عرب مشاهده می‌شود.
من اعتقاد دارم که دولت‌های دموکراتیکی که در نتیجه این جنبش‌ها بر سر کار بیایند، گام‌های بزرگی را در مسیر صلح برخواهند داشت و طبیعتاً طرف دیگر صلح هم اسرائیل خواهد بود. اسرائیل اگر ببیند که کشورهایی مثل مصر دارند یک تجربه دموکراتیک را از سر می‌گذرانند که در آن احزاب اسلامی همان قدر در آن وزن و اعتبار دارند که بقیه احزاب و گروه‌های سیاسی، در آن صورت تصور می‌کنم که زبان صلح خریداران بیشتری چه در جهان عرب و چه در اسرائیل خواهد داشت.
در این میان پرسش‌هایی مطرح می‌شود که وقایع جهان عرب چه تأثیری بر روند صلح خاورمیانه خواهد داشت؟
علیرضا نوری‌زاده، کارشناس مسائل دنیای عرب و تحلیلگر سیاسی مقیم لندن، به پرسش‌های رادیو فردا در این زمینه پاسخ داده است.
- آقای نوری‌زاده، ارزیابی شما از تأثیر متقابل وقایع ایران و جنبش‌های کشورهای عربی چیست؟
این نکته جالب است که ایران همواره بر رویدادهای جهان عرب تأثیرگذار بوده است. صد و هفت سال پیش از این و بعد از انقلاب مشروطه، بسیاری از کشورهای منطقه از جمله مصر، چشم به ایران دوخته بودند.
تحولات این کشورها در پرتو تحولات ایران رخ می‌داد. دوران مدرنیسم در ایران مقارن شد با برخی از تحولات در کشورهای عربی مانند سوریه، مصر و لبنان.
در انقلاب بعدی و در جریان ملی شدن نفت، باز عرب‌ها به دنبال ایران آمدند و بعد از ملی شدن نفت ایران بود که جمال عبدالناصر، کانال سوئز را ملی اعلام کرد. به قول آل آحمد، گوشه قالی را که ما در آبادان تکان دادیم، عبدالناصر در سوئز تکان داد.
از آن پس بود که می‌دیدیم انقلاب اسلامی ایران یکباره جنبش‌های اسلامی در منطقه را شعله‌ور کرد و بعد می‌بینیم که انعکاس و بازتاب جنبش سبز اصلاح‌طلبی در ایران، به کشورهای عربی سرایت کرد و بعد از جنبش ایران بود که ما در آنجا هم جنبش‌های امروز را می‌بینیم.
بنابر این وقتی ایران تا این بر روند حوادث تأثیر می‌گذارد، اگر این حوادث و رویدادها باعث توفیق ملت‌های دیگر می‌شود، خیلی آشکار است که وقتی در ایران مردم می‌بینند نسخه‌ای را که پیچیده‌اند و خودشان نتوانسته‌اند آن را مصرف کنند، حالا که می‌بینند دیگران با استفاده از این نسخه به پیروزی رسیده‌اند، با جدیت و اراده بیشتری در پی تحقق مطالبات و آرزوهایشان خواهند رفت.
من معتقدم که بدون تردید پیروزی جنبش اصلاح‌طلبان در جهان عرب، بازتاب بسیار مثبتی در ایران خواهد داشت و جنبش و انقلاب سبز در ایران را در مسیری قرار خواهد داد که در مصر و تونس و سایر کشورهای عربی، شاهد آن بودیم.
- تحولات جهان عرب و اعتراض‌های برخی از این کشورها آیا تأثیری بر روابط جهان عرب با اسرائیل هم خواهد داشت؟
بدون تردید. یک نکته جالبی را من به شما بگویم. در جریان انقلاب یاس در تونس و تحولات روزهای اخیر در مصر، حتی یک شعار ضد آمریکایی و ضد غربی و یا شعار ضد اسرائیلی شنیده نشد.
حتی آنهایی را که اخوان‌المسلمین تحریک کننده و هدایت‌گرشان بودند، از دادن هر گونه شعار ایدئولوژیکی پرهیز کردند. هر گونه شعار سیاسی که بوی ستیز و مجادله با غرب و اسرائیل را بدهد داده نشد. به همین دلیل است که می‌بینیم همدلی بسیار گسترده‌ای در جهان غرب نسبت به تحولات اخیر جهان عرب مشاهده می‌شود.
من اعتقاد دارم که دولت‌های دموکراتیکی که در نتیجه این جنبش‌ها بر سر کار بیایند، گام‌های بزرگی را در مسیر صلح برخواهند داشت و طبیعتاً طرف دیگر صلح هم اسرائیل خواهد بود. اسرائیل اگر ببیند که کشورهایی مثل مصر دارند یک تجربه دموکراتیک را از سر می‌گذرانند که در آن احزاب اسلامی همان قدر در آن وزن و اعتبار دارند که بقیه احزاب و گروه‌های سیاسی، در آن صورت تصور می‌کنم که زبان صلح خریداران بیشتری چه در جهان عرب و چه در اسرائیل خواهد داشت.