سفر چهار روزه عبدالله گل، رئیس‌جمهور ترکیه، که با هیئتی ۱۰۰ نفره به ایران رفته بود، در حالی به پایان رسید که به گفته مقام‌های جمهوری اسلامی، ده‌ها قرارداد تجاری بین دوطرف به امضا رسید.
بر پایه گزارش‌ها قرار است طی چهارسال آینده، حجم مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
این در حالی است که دولت آمریکا تلاش می‌کند تا متحدانش از جمله ترکیه را به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران تشویق کند.
حسن منصور، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با رادیو فردا به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است.
سهم ایران از نظر مبادلات جهانی، به نسبت تولید ملی‌اش، در بازار جهانی سهمی بسیار ناچیز است. اگر نفت را از لیست مبادلات ایران کنار بگذاریم، سهم ایران فوق‌العاده ناچیز است و به جرئت می‌توان گفت که ایران یکی از ضعیف‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود.
در نتیجه این بدان معناست که ایران در عرصه مبادلات بین‌المللی نقش مهمی ندارد. به همین نسبت هم از مزایای بازار بین‌المللی بهره‌مند نمی‌شود.
در مقابل ایران، کشور ترکیه در طول ۳۰ سال گذشته به مراتب از ایران پیشی گرفته است، به شکلی که تولید ناخالص ملی ترکیه که در گذشته در مقیاسه با ایران، به دو سوم تولید ناخالص ملی ایران می رسید، امروز یک و نیم برابر از ایران بالاتر رفته است.
در نتیجه ترک‌ها با یک سیاست خارجی سنجیده و یک بازرگانی بین‌المللی طراحی شده و هدفمند، جلو می‌روند و منافع ملی خودشان را تأمین می‌کنند.
ایران هم اکنون در شرایط انزوای جهانی ناگزیر است به ترک‌ها پناه ببرد و فعلاً با ترک‌ها درحدود ۱۰ میلیارد دلار مبادلات دارد که البته اعلام شده است که این رقم در طول چهار سال آینده به ۳۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
ایران منهای نفت خودش، در حدود ۲۰ میلیارد دلار صادرات غیر نفتی دارد. بیش از نیمی از این صادرات غیر نفتی، صادرات کالاهای مبتنی برنفتند. طبیعتا شما نمی‌توانید پتروشیمی را صادرات غیرنفتی محسوب کنید.
به این ترتیب ایران همان طور که عرض کردم کالا برای مبادله، بسیار بسیار کم دارد.ترکیه به منابع انرژی نیازمند است. پس می‌تواند گاز ایران و مشتقات نفتی ایران را بگیرد. این در حالی است که امروز ترکیه صادرکننده بنزین به ایران است.
در مقابل دریافت این انرژی، کالاهای خودش را که نیازمند بازار است به ایران صادر می‌کند. به این ترتیب این امکان برای ایران تا زمانی که ایران در ساختارهای تولید و تجارت راه نیافتاده است، حرف‌های غیر قابل تحققی است.
برای ترک‌ها این مجالی است که بتوانند بازار خودشان را گسترش بدهند. مسائل مربوط به قتل عام ارامنه و نظایر این مسائل از سوی ترکیه در مقابله با اروپا و سایر کشورهای دیگر جهان، از جمله مسائلی است که در مورد ترکیه از این دست مسائل زیاد دیده می‌شود.
از جمله این مسائل، ساختار عقب‌افتاده ترکیه، موازین حقوق بشر در ترکیه وعقب‌مانده بودن این کشور در بسیاری از نظرگاه‌های فرهنگی، مسائلی هستند که اروپا را می‌ترسانند و اروپا به همین دلایل هم حاضر نشده تا به حال گامی جدی برای ادغام کردن ترکیه بردارد.
طبیعی است که منعی برای بازرگانی میان ایران و ترکیه وجود ندارد. مگر در موارد ممنوعه، مثلاً این مبادلات بخواهد در زمینه تسلیحات اتمی و یا در زمینه تحریم‌شکنی‌های بانکی، یعنی آنجایی که نظام بانکی محصور تحریم‌های بین‌المللی است، انجام شود.
در سایر موارد منعی برای تجارت بین ترکیه و ایران وجود ندارد. به این ترتیب ترک‌ها می‌توانند در ایران به عنوان یک بازار ۷۰ میلیونی برای اقتصاد خودشان جا باز کنند و این به سود آنها خواهد بود. ولی در این زمینه سؤال این است که ایران چه چیزی را می‌خواهد به ترکیه صادر کند؟ ایران به جز انرژی، چیز زیادی برای صادرات به ترکیه ندارد.
بر پایه گزارش‌ها قرار است طی چهارسال آینده، حجم مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
این در حالی است که دولت آمریکا تلاش می‌کند تا متحدانش از جمله ترکیه را به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران تشویق کند.
حسن منصور، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با رادیو فردا به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است.
- آقای منصور، ارزیابی شما از افزایش حجم مبادلات اقتصادی بین ایران و ترکیه در شرایط کنونی چیست؟
سهم ایران از نظر مبادلات جهانی، به نسبت تولید ملی‌اش، در بازار جهانی سهمی بسیار ناچیز است. اگر نفت را از لیست مبادلات ایران کنار بگذاریم، سهم ایران فوق‌العاده ناچیز است و به جرئت می‌توان گفت که ایران یکی از ضعیف‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود.
در نتیجه این بدان معناست که ایران در عرصه مبادلات بین‌المللی نقش مهمی ندارد. به همین نسبت هم از مزایای بازار بین‌المللی بهره‌مند نمی‌شود.
در مقابل ایران، کشور ترکیه در طول ۳۰ سال گذشته به مراتب از ایران پیشی گرفته است، به شکلی که تولید ناخالص ملی ترکیه که در گذشته در مقیاسه با ایران، به دو سوم تولید ناخالص ملی ایران می رسید، امروز یک و نیم برابر از ایران بالاتر رفته است.
در نتیجه ترک‌ها با یک سیاست خارجی سنجیده و یک بازرگانی بین‌المللی طراحی شده و هدفمند، جلو می‌روند و منافع ملی خودشان را تأمین می‌کنند.
ایران هم اکنون در شرایط انزوای جهانی ناگزیر است به ترک‌ها پناه ببرد و فعلاً با ترک‌ها درحدود ۱۰ میلیارد دلار مبادلات دارد که البته اعلام شده است که این رقم در طول چهار سال آینده به ۳۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
- با وجود فشارهای آمریکا بر ترکیه برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران، گسترش حجم مبادلات تجاری با ترکیه تا چه اندازه می‌تواند به حقیقت به پیوندد؟
ایران منهای نفت خودش، در حدود ۲۰ میلیارد دلار صادرات غیر نفتی دارد. بیش از نیمی از این صادرات غیر نفتی، صادرات کالاهای مبتنی برنفتند. طبیعتا شما نمی‌توانید پتروشیمی را صادرات غیرنفتی محسوب کنید.
به این ترتیب ایران همان طور که عرض کردم کالا برای مبادله، بسیار بسیار کم دارد.ترکیه به منابع انرژی نیازمند است. پس می‌تواند گاز ایران و مشتقات نفتی ایران را بگیرد. این در حالی است که امروز ترکیه صادرکننده بنزین به ایران است.
در مقابل دریافت این انرژی، کالاهای خودش را که نیازمند بازار است به ایران صادر می‌کند. به این ترتیب این امکان برای ایران تا زمانی که ایران در ساختارهای تولید و تجارت راه نیافتاده است، حرف‌های غیر قابل تحققی است.
- از سوی دیگر مسئله قتل عام ارامنه توسط دولت عثمانی در جنگ جهانی اول و همچنین علاقه ترکیه به عضویت در اتحادیه اروپا، یک عامل اساسی یا برگ برنده در دست اتحادیه اروپا برای اعمال فشار بر ترکیه است برای اینکه دولت آنکارا خواسته‌هایشان را بپذیرد. آیا دولت آنکارا در چنین شرایطی می‌تواند در مقابل اروپا و آمریکا ایستادگی کند و مبادلاتش را با تهران بیشتر نماید؟
برای ترک‌ها این مجالی است که بتوانند بازار خودشان را گسترش بدهند. مسائل مربوط به قتل عام ارامنه و نظایر این مسائل از سوی ترکیه در مقابله با اروپا و سایر کشورهای دیگر جهان، از جمله مسائلی است که در مورد ترکیه از این دست مسائل زیاد دیده می‌شود.
از جمله این مسائل، ساختار عقب‌افتاده ترکیه، موازین حقوق بشر در ترکیه وعقب‌مانده بودن این کشور در بسیاری از نظرگاه‌های فرهنگی، مسائلی هستند که اروپا را می‌ترسانند و اروپا به همین دلایل هم حاضر نشده تا به حال گامی جدی برای ادغام کردن ترکیه بردارد.
- منظور من این بود که با اعمال این فشارها از طرف اروپا و آمریکا، آیا اصلاً می‌شود آنکارا تا این اندازه با ایران وارد معامله شود؟
طبیعی است که منعی برای بازرگانی میان ایران و ترکیه وجود ندارد. مگر در موارد ممنوعه، مثلاً این مبادلات بخواهد در زمینه تسلیحات اتمی و یا در زمینه تحریم‌شکنی‌های بانکی، یعنی آنجایی که نظام بانکی محصور تحریم‌های بین‌المللی است، انجام شود.
در سایر موارد منعی برای تجارت بین ترکیه و ایران وجود ندارد. به این ترتیب ترک‌ها می‌توانند در ایران به عنوان یک بازار ۷۰ میلیونی برای اقتصاد خودشان جا باز کنند و این به سود آنها خواهد بود. ولی در این زمینه سؤال این است که ایران چه چیزی را می‌خواهد به ترکیه صادر کند؟ ایران به جز انرژی، چیز زیادی برای صادرات به ترکیه ندارد.