پسته ایران قربانی دیگر بی‌آبی

باغ پسته خشک‌شده در سیرجان

در روستایی در کرمان درختان پسته مدت‌هاست که از بین رفته‌اند و منابع آبی زیرزمینی بر اثر استفاده بی‌رویه خشک شده‌اند.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی از ایران نوشته است، آخرین کشاورزان به همراه خانواده خود ۱۰ سال پیش این روستا در استان کرمان را ترک کردند. دیوارها و سقف‌های خانه‌های گلی در حال ریزش هستند و تنها نشانه حیات در این روستا تعدادی از افراد هستند که در یک خانه سنگی قدیمی سکنی گزیده‌اند.

پسته، پس از نفت خام، مهمترین کالای صادراتی ایران محسوب می‌شود. سال گذشته حدود ۲۵۰ هزار تن پسته در ایران تولید شد.

استان کرمان مملو از باغات پسته است، اما کشاورزی کنترل نشده و تغییرات آب و هوایی صدمات شدیدی به این صنعت وارد کرده‌ است.

خبرگزاری فرانسه می‌نویسد در نزدیکی شهر سیرجان، در یک مسیر طولانی حفره‌‌هایی مانند جای انفجار بمب در زمین پدیدار شده است. این پدیده به خاطر خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی و در نتیجه نشست زمین روی داده است.

یکی از اهالی محل که حدود نیم قرن در این منطقه زندگی کرده، می‌گوید «کشاورزی در حال نابودی است».

کسب و کار او به ندرت رونق می‌گیرد. قدمت بعضی از درختان پسته او به دوران شاه عباس در قرن ۱۷ میلادی باز می‌گردد. اما برگ‌های این درختان بر اثر آبیاری با آب شور منطقه به رنگ زرد متمایل شده‌اند.

او می‌گوید: «عمق این چاه زمانی که من کودک بودم حدود ۱۰ متر بود، اما اکنون حدود ۱۵۰ متر است و آب آن مزه شور و تلخ دارد. این روستا زمانی پر از سکنه بود. اکثر آنها اینجا را ترک کرده‌اند و به کارگری و رانندگی روی آورده‌اند. ده سال دیگر چیزی اینجا وجود نخواهد داشت».

خبرگزرای فرانسه می‌افزاید که ایران با دو چالش بزرگ روبه‌روست. یکی مبارزه با خشکسالی سراسری که سالهاست با آن دست به گریبان است و دیگری متقاعد کردن کشاورزان به توقف استفاده بی‌رویه از منابع آبی زیر زمینی.

تقریبا ۳۰۰ هزار پمپ آب از مجموع ۷۵۰ هزار پمپی که در ایران استفاده می‌شود غیرقانونی هستند. این دلیل بزرگی است برای اینکه سازمان ملل هشدار دهد که ایران درحال تغییر از وضعیت «تنش آبی» به «کمبود آب» است.

نتایج یک بررسی در سال ۲۰۱۳ به وسیله اتاق بازرگانی ایران نشان داد که سالانه حدود ۲۰ هزار هکتار از مزارع پسته در استان کرمان به بیابان تبدیل می‌شود.

سیستم آبیاری در ایران قرن‌ها بر مبنای استفاده از آب قنات‌ها اداره می‌شدکه آب را از کوهپایه‌ها به دشت‌های خشک هدایت می‌کرد.

اما از زمانی که پمپ‌های برقی در قرن گذشته به ایران آمدند دیگر نیاز به صرفه‌جویی در مصرف آب به فراموشی سپرده شد و خودکفایی در تولید مواد غذایی، که در دوران تحریم نیز بر آن تاکید می‌شد، جای آن را گرفت.

محسن ناصری، یکی از مدیران مرکز ملی تغییر آب و هوا در تهران، می‌گوید «ما به آرامی در حال عبور از این توهم طولانی‌مدت هستیم که منابع آبی نامتناهی در اختیار داریم».

او می‌گوید دولت در نهایت در حال بررسی اعطای مشوق‌های مالی به کشاورزان برای حفظ منابع آبی است. یکی از طرح‌ها پرداخت تسهیلات مالی به کشاورزان برای خرید ماشین‌آلات مدرن آبیاری است، اما تغییر دادن عادات نهادینه شده آنان نیاز به زمان دارد.

بعضی از کشاورزان نیز خود دست به کار شده و سیستم‌های آبیاری قطره‌ای راه‌اندازی کرده‌اند تا مقدار و کیفیت آب هر بخش را به دقت کنترل کنند.

یکی از این افراد می‌گوید استفاده از این سیستم‌ها تا ۷۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی بهمراه داشته است.

آنها اندازه باغات را محدود می‌کنند تا از دوباره پر شدن منابع آبی زیرزمینی دوباره احیا شوند.