به گزارش خبرگزاری فارس، ناو گروهی از پاکستان متشکل از ناو آموزشی «رهنورد» و ناو «نصرت» صبح شنبه ۲۸ فروردین در بندر عباس پهلو گرفت و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به مدت چهار روز میزبان این ناو گروه خواهد بود. در پایان این مدت، ناو‌های پاکستانی یک رزمایش مشترک یک روزه با یکان‌های شناور ایران در شرق تنگه هرمز اجرا خواهند کرد.
بنا به اعلام سفارت پاکستان در تهران، دیدار این ناوگروه از بندرعباس نشان‌دهنده روابط نزدیک و بردارانه دو کشور است و راه را برای همکاری و تماس‌های بیشتر دو ملت فراهم خواهد کرد. سفر ناو‌های پاکستان به بنادر ایران و بالعکس و اجرای رزمایش‌های مشترک مسبوق به سابقه است و در دوران قبل از انقلاب ۱۳۵۷ نیز همکاری نیرو‌های دریایی دو کشور در قالب «سازمان پیمان مرکزی» یا «سنتو» ادامه داشت.
پاکستان، همسایه بلافصل ایران، که طول سواحل آن در امتداد دریای عمان به ۱۰۴۶ کیلومتر (۵۶۴ میل دریایی) می‌رسد، در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی را به خرج داده است تا توان نیروی دریایی‌اش را افزایش دهد و در مقابل توان فزاینده نیروی دریایی دشمن دیرینه‌اش یعنی هند نوعی موازنه برقرار کند. به‌رغم این، پاکستان روابط بسیار نزدیکی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی دارد و فرماندهان نظامی پاکستان بار‌ها تعهد خود را به دفاع از عربستان اعلام کرده و گفته‌اند هر نوع تهدید علیه این کشور پاسخ شدید پاکستان را به‌دنبال خواهد داشت.
این نوشته، به بهانه سفر ناو‌های پاکستانی به بندرعباس و روابط به ظاهر دوستانه پاکستان با ایران که در واقع هیچگاه گرم نبوده و همچنین موضع سیاستمداران پاکستانی در قبال کشورهای عرب منطقه و روابط تیره ایران با عربستان، نگاهی اجمالی دارد به قابلیت نیروی دریایی پاکستان و برنامه‌های این کشور برای تقویت توان آن.
استعداد و جایگاه نیروی دریایی
نیروی دریایی پاکستان با استعداد ۲۲۰۰۰ نفر و نزدیک به ۵۰۰۰ نفر پرسنل «آژانس امنیت دریایی پاکستان»، کوچک‌ترین نیروی مسلح این کشور است و فقط ۱۰ درصد از بودجه دفاعی سال ۲۰۱۵ میلادی آنکه معادل ۶.۶ میلیارد دلار بود، به این نیرو اختصاص داده شد. «آژانس امنیت دریایی پاکستان» که سلسله مراتب و درجات آن مانند نیروی دریایی پاکستان است و جزیی از این نیرو محسوب می‌شود، مسئولیت‌هایی شبیه گارد ساحلی دارد.
در مجموع نیروی دریایی پاکستان و اجزا وابسته به آن در سایه نیروی مادر این کشور یعنی نیروی زمینی قرار دارند که به گزارش «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» در لندن، پرسنل فعال آن حدود ۵۵۰۰۰۰ نفر است. در مقابل، نیروی هوایی پاکستان ۴۵۰۰۰ نفر پرسنل حاضر به خدمت دارد.
ارتش پاکستان، بر پایه بررسی‌هایی انجام شده از سوی «موسسه تحقیقاتی کردیت سوئیس» در سال گذشته و رتبه‌بندی ارتش‌های جهان، جایگاه یازدهم را دارد. به این همه، نقش ثانوی نیروی دریایی پاکستان که از بدو تاسیس این کشور در سال ۱۹۴۷ ادامه داشته است با روند رویداد‌ها و تحولات امنیتی و اقتصادی چند دهه اخیر پاکستان ناهمخوانی دارد.
اقتصاد پاکستان بیش از پیش به دریا وابسته است و بندر کراچی، بزرگ‌ترین مرکز مالی و بازرگانی این کشور، با جمعیتی بیش از ۱۲ میلیون نفر، ۲۵ درصد درآمد ناخالص داخلی این کشور را تامین می‌کند. علاوه بر این، توسعه چشمگیر بندر گوادر با سرمایه گذاری چین و ایجاد «کریدور اقتصادی چین و پاکستان» می‌رود که این بندر را به شهر کاشغر در منطقه خود مختارسین کیانگ چین (ترکستان شرقی سابق) اتصال دهد و اهمیت دریا و امنیت خطوط مواصلات دریایی را برای پاکستان آشکار‌تر کند.
یکان‌های سطحی
چهار فروند فریگیت کلاس ذوالفقار (ساخت چین، سال ۲۰۰۹)، یک فروند فریگیت به نام عالمگیر (ساخت آمریکا، سال ۲۰۱۰)، و چهار فروند فریگیت کلاس طارق (ساخت بریتانیا، دهه ۹۰ میلادی)، سه فروند ناو مین‌روب کلاس منصف (ساخت فرانسه و پاکستان، بین سال‌های ۱۹۸۸ – ۱۹۹۷)، چهارده فروند ناوچه‌های تندرو با تناژهای مختلف (۶ فروند ناوچه موشک‌انداز ساخت پاکستان، ۲ فروند ناوچه موشک‌انداز ساخت چین و پاکستان، ۲ فروند ناوچه توپدار ساخت پاکستان، ۴ فروند ناوچه تندرو تهاجمی ساخت ترکیه)، دو فروند ناو تدارکاتی (ساخت چین و هلند)، ۲ فروند ناو تدارکاتی ویژه آب‌های ساحلی، یک فروند ناو آب‌نگار (هیدروگرافی)، یک فروند ناو آموزشی (ساخت بریتانیا)، ۱۲ هوا ناو کلاس گریفون (ساخت بریتانیا) و ۱۰۴ قایق از گونه‌های گشتی، تندرو، پلیس و خدماتی.
یکان‌های زیر سطحی
سه زیر دریایی کلاس خالد (یا آگوستا ۹۰ بی) با سیستم رانش مستقل از هوا (ساخت فرانسه و پاکستان)، ۲ زیردریایی کلاس حشمت (یا کلاس آگوستا ۷۰) با سیستم رانش دیزل-الکتریک (ساخت فرانسه)، ۳ زیر دریایی کلاس کوسموس (ساخت ایتالیا و پاکستان) برای آب‌های کم‌عمق، و یک زیر دریایی اتمی در دست ساخت پاکستان که قرار است در چهار سال آینده یعنی تا سال ۲۰۲۰ میلادی عملیاتی شود.
هوادریا (بازوی هوایی نیروی دریایی)
شش فروند هلی‌کوپتر ضد زیر دریایی و ضد کشتی «وستلند سی کینگ»، ۸ هلی‌کوپتر ترابری و ضد کشتی «آئرو اسپاسیال»، ۷ هواپیمای گشت دریایی «لاکهید پی ۳، اوریون»، ۷ هواپیمای ویژه تجسس دریایی «فوکر اف ۲۷-۲۰۰ فرند شیپ»، ۴ هواپیمای ویژه جنگ‌های الکترونیک «هوکر ۸۵۰»، ۳۲ هواپیمای ضدکشتی «داسو میراژ ۵»، ۱۲ هلی‌کوپتر ضد زیردریایی «هاربین زد-۹ ئی سی»، و تعدادی پهپاد.
آژانس امنیت دریایی
چهار ناو گشتی یا کُروِت (به نام‌های نصرت، رحمت، برکت و وحدت ساخت چین)، ۹ قایق تندرو گشتی و یک اسکادران هواپیمای فوکر اف -۲۷ فرند شیپ. وظایف این آژانس عبارتند از تامین امنیت در آب‌های ساحلی، نظارت بر اجرای مقررات بین‌المللی دریانوردی، تعمیر و نگهداری چراغ‌ها و علایم دریایی، حفاظت از قایق‌های ماهیگیری، کمک به شرکت‌های حفاری و اکتشاف نفت در آب‌های ساحلی و فعالیت‌های آب‌نگاری (هیدروگرافی).
خرید‌های تسلیحاتی، توسعه زیر ساخت‌ها
در رابطه با یکان‌های سطحی، پاکستان در نظر دارد که چهار فریگیت دیگر از نوع ذوالفقار (یا اف-۲۲ پی) با موشک‌های سطح به هوای بهتر و همچنین شش فروند کاتاماران موشک‌انداز «هوبه» (نوع ۰۲۲) از چین دریافت کند. این کاتاماران‌های رادار گریز (استلت) با وزن جابه‌جایی ۲۲۵ تن، ۴۳ متر طول دارند و حداکثر سرعت آنها ۳۸ گره (۷۰ کیلومتر) است.
همزمان با این خرید‌های تسلیحاتی، «کشتی‌سازی و کارخانجات مهندسی کراچی» که یک سازمان دولتی است بر آن است که ظرفیت کارگاه‌های ریخته‌گری و تولیدی خود را افزایش دهد و دو حوض خشک برای پذیرش کشتی‌های تا ۱۸۰۰۰ و ۲۶۰۰۰ تن در منطقه‌ای به وسعت ۷۱ هکتار احداث کند.
علاوه بر این دولت پاکستان تلاش دارد که شش فریگیت موشک‌انداز کلاس «پِری» با شرایط آسان از آمریکا خریداری کند که تاکنون به خاطر مخالفت‌های کنگره نتیجه‌ای به‌بار نیاورده است. این ناو با وزن جابه‌جایی ۴۱۰۰ تن و طول ۱۳۶ متر، ۲۹ گره (۵۳ کیلومتر) سرعت دارند.
بندر کراچی به طور سنتی و همچون گذشته مهم‌ترین پایگاه نیروی دریایی پاکستان است گو اینکه این کشور پایگاه‌های تازه‌ای را ایجاد کرده است، از جمله پایگاه دریایی جناح (در ۲۴۰ کیلومتری غرب کراچی در اورمارا)، پایگاه هوادریای پَسنی (در ۴۵۰ کیلومتری غرب کراچی)، و پایگاه هوادریای صدیق (در تربت، در حوالی بندر گوادر نزدیک به مرز ایران). پاکستان با ایجاد این پایگاه‌ها با توسعه زیر ساخت‌ها و مراکز آموزشی، دایره عملیات عملیات خود را در دریای عمان گسترش می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین مهره‌های نیروی دریایی پاکستان زیر دریایی‌های آن است که در حال حاضر وضع مطلوبی ندارند. سه فروند زیر دریایی کلاس خالد، دو فروند زیردریایی کلاس حشمت و سه فروند زیر دریایی «کوسموس» که به ترتیب در دهه‌های ۹۰ و ۷۰ و ۸۰ میلادی عملیاتی شدند به پایان عمر قانونیشان رسیده‌اند و به زودی از رده خارج خواهند شد. از این رو نیروی دریایی پاکستان تلاش دارد که با خرید و یا ساخت زیر دریایی‌ها و یکان‌های سطحی جدید توان خود را حفظ کند و کارایی کارخانجات کشتی‌سازی خود را با کمک چین توسعه دهد.
از این رو پاکستان بر پایه قراردادی که در ژوئیه سال گذشته به مبلغ ۵ میلیارد دلار با چین بست قرار است به هشت فروند زیردریایی کلاس اس-۲۰ (ویژه شکار و انهدام زیر دریایی‌های دشمن) مجهز شود. این زیر دریایی‌ها با سامانه رانش مستقل از هوا با وزن جا بجایی ۲۳۰۰ تن می‌توانند موشک‌های کروز و اژدر پرتاب کنند و در صورت لزوم مین‌گذاری کنند.
آنگونه که رسانه‌های پاکستانی گزارش کرده‌اند چهار فروند از این زیر دریایی‌ها در چین و چهار فروند دیگر در پاکستان با نظارت چین ساخته خواهد شد. علاوه بر این، چین یک مرکز آموزش برای این زیر دریایی‌ها در کراچی دایر خواهد کرد و پاکستان به شبکه ناوبری ماهواره‌ای چین موسوم به «بایدو -۲ یا بی‌دی اِس ۲) دسترسی خواهد داشت. همگام با این، زیر دریایی‌های چین هم با استفاده از تسهیلات این شبکه در پاکستان با کارایی بهتری در اقیانوس هند حضور داشته باشند، مکانی که برخی از مهم‌ترین خطوط مواصلات دریایی چین در آن قرار دارد.
توان ضربت دوم؟
پاکستان سرگرم ساختن گونه‌ای از موشک کروز «بابر» یا «هاتف ۷» (برد ۷۰۰ کیلومتر با کلاهک متعارفی یا هسته‌ای) است که قابل پرتاب از زیردریایی‌های کلاس خالد باشد. بنا براین از دید پاکستان، زیر دریایی‌های چینی کلاس اس -۲۰ می‌توانند کاربردی فرا‌تر از زیر دریایی‌های متعارفی داشته باشند. بدین معنی که این زیردریایی‌ها ضمن جلوگیری از محاصره دریایی پاکستان در صورت جنگ با هند، یک عامل بازدارنده دریا-پایه‌اند و می‌توان از آنها برای حمله تلافی‌جویانه یا ضربت دوم علیه حملات اتمی هند استفاده کرد.
برخی از کار‌شناسان بر این باورند که ایجاد یک بازدارندگی دریا-پایه در مقابل حملات اتمی احتمالی هند رابطه تنگاتنگی با جایگاه نیروی دریایی پاکستان در بین نیرو‌های مسلح این کشور دارد. نیروی دریایی پاکستان بدون برپایی این بازدارندگی اتمی دریا-پایه، نمی‌تواند نقش ثانوی خود را در میان نیرو‌های مسلح این کشور تغییر دهد و انگیزه بالایی برای پیگیری این کار دارد اما در عین حال هیچ ضمانتی وجود ندارد که حتی با دستیابی به این بازدارندگی، به رتبه بالاتری در میان نیرو‌های مسلح صعود کند.