ایران در آستانه «پساتحریم»: امید‌ها و نگرانی‌ها

رادیو فردا - حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، روز چهارشنبه ضمن اعلام آغاز قریب‌الوقوع فرآیند رفع تحریم‌ها گفت «باید خود را برای تحرک اقتصادی آماده کنیم». رضا ولی‌زاده از فریدون خاوند، اقتصاددان ساکن پاریس می‌پرسد با شروع این فرآیند، چه تحولاتی را می‌توان در صحنه اقتصادی ایران انتظار داشت؟

ایران در آستانه «پساتحریم»: امیدها و نگرانی‌ها؛ گفت‌وگوی رضاولی‌زاده با فریدون خاوند

فریدون خاوند: حدود پنج ماه پیش، بعد از امضای «برنامه جامع اقدام مشترک» یا «برجام» در پایتخت اتریش، ایرانی‌ها انتظار داشتند فضای روانی لازمبرای رونق اقتصادی فراهم بشود . این انتظار تحقق پیدا نکرد، و حتی، به دلایل داخلی و بین‌المللی، رکود شدت گرفت.

این بار زمان اجرای «برجام» فرارسیده، که به گفته آقای روحانی دی‌ ماه آینده شروع می‌شود. آیا ایرانی‌ها که بی‌صبرانه منتظر این رویداد بودند، دوباره مایوس نخواهند شد؟ تردیدی نیست که لغو تحریم می‌تواند شوک مثبتی باشد برای اقتصاد ایران با توجه به عواملی که بار‌ها و بار‌ها از آن‌ها صحبت شده: افزایش صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی، دستیابی به دارایی‌های ارزی بلوکه شده، بر طرف شدن موانع موجود بر سر استفاده از خدمات مالی و بانکی از جمله نظام پرداخت بین‌المللی «سوییفت»، کاهش هزینه واردات و صادرات، دستیابی به سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ارتقای توریسم و غیره.
با این حال در راه تحقق این هدف‌ها، عوامل بازدارنده‌ای هم وجود دارد که اگر دستکم گرفته بشوند، ممکن است تاثیر مثبت رفع تحریم‌ها را به حداقل برسانند.

چه عواملی می‌توانند به فرایند رفع تحریم‌ها لطمه بزنند؟
دراینجا می‌شود دستکم بر سه عامل انگشت گذاشت:

اول اینکه اگر فرایند رفع تحریم با اصلاحات اقتصادی همراه نباشد، خیلی زود از نفس می‌افتد.

عامل دوم پیدایش تنش‌های تازه در سیاست خارجی ایران است، از جمله در پیوند با آنچه در خاورمیانه می‌گذرد.

و بالاخره عامل سوم موانعی است که مخالفان خارجی «برجام»، به ویژه در کنگره آمریکا، می‌توانند در راه اجرای بهینه این قرار داد ایجاد کنند، مثلا مصوبه اخیر مجلس نمایندگان ایالات متحده در مورد محدود کردن سفر بدون ویزا به آمریکا در ارتباط با چند کشور از جمله ایران.

اگر این مصوبه از دیگر مراحل قانونگذاری آمریکا بگذرد و به قانون بدل بشود، یک آلمانی یا فرانسوی که به ایران سفر کنند، تا پنجسال بعد از این سفر برای رفتن به آمریکا نیاز به ویزا خواهند داشت.

این طبعا مانع بزرگی خواهد بود برای مسافرت یک سرمایه‌گذار یا بانکدار و یا حتی توریست اروپایی به ایران.

به نظر می‌رسد که فعالان اقتصادی و دانشگاهیان ایرانی کمپین گسترده‌ای را سازمان داده‌اند علیه این مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا...

این بسیج تازه‌ای است از سوی جامعه مدنی ایران برای مقابله با اقدامی که می‌تواند ضربه بزند به ادغام کشور در اقتصاد بین‌المللی.