ترکیه در این روزها با تندبادهای سیاسی توامانی روبروست. از یک طرف با پایان یافتن نتیجه انتخابات و تصوراتی که در پی این انتخابات در جریان تشکیل دولت‌های ائتلافی در ذهن صاحبنظران داخلی و خارجی بود، چندان قریب به تحقق نبوده و از سوی دیگر جناح‌بندی‌های حزبی و عدم گفتمان منطقی در رفع معضل سیاسی و تثبیت استقرار اقتصادی و سیاسی در کشور منجر به تب و تاب و سردرگمی حاصل از این وضعیت در اقتصاد ترکیه و بالاخص صاحبان صنایع و تولید شده است.
هر روز که می‌گذرد، نمایه تشکیل دولت ائتلافی به سرابی می‌ماند و مردم از نتیجه انتخابات انجام پذیرفته احساس یأس و ناامیدی می‌کنند. به طوری که در جریان نظرسنجی انجام گرفته از سوی موسسه تحقیقاتی ماک مابین ۱۴-۱۱ ژوئن در ۳۰ کلان‌شهر و بیش از ۱۹۰ شهرستان و با گذشت ایام این تصور و گمانه‌زنی‌ها رنگ خود را می‌بازند. بر حسب اعلام نظر این موسسه بیش از ۶۰% مردم از داشتن دولت مطلق و تک‌حزبی اظهار رضایت کرده و در پاسخ به سئوالی که «اگر بار دیگر انتخاباتی صورت پذیرد و یا انتخابات زود هنگام انجام شود، به چه حزبی رأی می‌دهید؟» بیش از ۴۲% مردم به حزب عدالت و توسعه پاسخ مثبت داده‌اند.
اکنون ترکیه با چنین تابلوی کم‌رنگی با بحران دیگری نیز روبرو شده است. آنکارا در حالیکه درگیر تشکیل دولت است، تحولاتی در مرزهای سوریه در حال شکل‌گیری و تأثیر گذاری بر سیاست داخلی و خارجی ترکیه است.
بر اساس اخبار منتشره گروه نظامی YPG وابسته به حزب کردهای سوریه با همکاری نیروهای سوریه آزاد توانسته‌اند منطقه تل ابیض را که در موازات شهر مرزی آقچه قلعه ترکیه قرار دارد به دست تصرف خود در آورند. حاکمیت کردهای شمال سوریه در منطقه کوبانی و جیزره در دو سوی تل ابیض اکنون با تصرف این منطقه به هم پیوسته شده و کمانه‌ای از شمال سوریه را تحت حاکمیت کردها در آورده و نیروهای تروریست داعش نیز از آنجا دور شده‌اند.
این موضوع از چند دیدگاه قابل نظر و بررسی است. نخست اینکه با تصرف تل ابیض به توسط نیروهای کرد، دیگر امکان ارتباط نیروهای مخالف دولت بشار اسد از طریق ترکیه قطع شده است و گذرگاه لجستیکی یاد شده امکان تردد و انتقال نیروهای انسانی از طریق مرز ترکیه به نیروهای النصره و داعش و همچنین رساندن سلاح مقدور نخواهد شد.
از سوی دیگر دولت ترکیه که بارها از نیروهای ائتلافی بر علیه داعش و همچنین آمریکا درخواست ایجاد نقطه حائل مرزی کرده بود تا بدین وسیله هم تکمیل خط ارتباطی کردها را از بین برده و همچنین راه انتقال نیرو و سلاح حمایتی به نیروهای مخالف اسد را فراهم آورد، از پلان نظامی ترکیه پاک شده است.
ترکیه در سال‌های اخیر با بروز تحولات سیاسی در منطقه، بارها دنبال اهداف یکصد سال پیش در خصوص رسیدن به شمال عراق و همچنین شمال سوریه بوده است. اراضی که در معاهده لوزان از دست رفته بود، با بروز جنگ‌های داخلی در عراق و سوریه باعث گردید که دولت ترکیه نگاهی نو به این دو منطقه ویژه و استراتژیک داشته باشد.
شاید به همین دلیل است که با تحقق حاکمیت کردها در منطقه تل ابیض و نگرانی آنکارا باعث شده است که نجدت اوزل، رئیس ستاد نیروهای مسلح ترکیه، با سایر فرماندهان عالی‌رتبه جلسه‌ای را با هیئت دولت برگزار بنماید.
ناگفته پیداست که موضوع حمایت آمریکا از سازمان کردهای سوریه موسوم به PYD که آنها را متفق خود می‌داند، آنکارا را سخت به اندیشه واداشته است. امروز ترکیه به دلیل بحران داخلی سوریه میزبان بیش از دو میلیون آواره و پناهنده جنگی در مرزهای خود است. این امر گرچه از نظر انسانی قابل ستایش است ولی از ابعادی آنکارا را مشغول خود می‌سازد.
بی‌شک یکی از این موارد بی‌توجه نماندن به تراژدی انسانی است که در سوریه در حال رخ دادن است. اما در عین حال صاحبنظران بر این باورند که دولت ترکیه نبایستی در حاکمیت و تثبیت امنیت مرزهای خود و انسداد آنها غفلت بکند.
اما از روزی که جنگ داخلی سوریه آغاز شده است، صدها هزار انسان روزانه در پشت سیم خاردارهای مرز ترکیه تجمع کرده و هر لحظه برای ورود به خاک ترکیه تلاش نموده‌اند. نیروهای نظامی نیز در این گیرودار سیاست «باز کن- ببند!» را رعایت کرده است.
نیروهای نظامی ترکیه هر از گاهی با دستور استانداری شانلی اورفا با کنترلی نه چندان دقیق راه را بر پناهجویان باز می‌کند و چه بسا در این گیرودار نیروهای مظنون نیز وارد ترکیه می‌شوند و یا از ترکیه به آن سو می‌روند. به طوری که در دو روز اخیر چندین نیروی داعش برای فرار از کشته شدن به دست کردهای سوری از طریق همین مرز به همراه پناهجویان وارد خاک ترکیه شده‌اند که اخبار داخلی ترکیه به صورت مستند از آنها گزارش داده است.
نکته دوم که آنکارا را به خود مشغول ساخته است، تصرف منطقه تل ابیض از سوی کردهای سوری است که ترکیه اعتقاد دارد آنها هم‌پیمانان گروه مسلح پ کاکا هستند که در سوریه فعالیت می‌نمایند.
در جریان نبردهای انجام گرفته در منطقه نیروهای ائتلافی غرب به رهبری آمریکا نیز با پرواز جنگنده‌های خود عملیات سرکوبگرانه‌ای را علیه نیروهای تروریستی فعال در ترکیه انجام می‌دهند. ترکیه از تاریخ ۳۰-۳۱ ماه مه ۲۰۱۵ از نزدیک شاهد این تحرکات است و استارت این عملیات نیز از آن زمان با اطلاع ترکیه زده شده است.
در طول این مدت نیروهای ائتلافی مناطق نوستل، حویرا، عیسی عبدل، زیدی و ... را بمباران کرده‌اند که این مناطق در آن مدت از طرف نیروهای کردی سوریه تخلیه شده بوده‌اند. گرچه مردم عادی به کوه و صحرا پناه برده و در چادرها اقامت نموده بودند، اما بمباران شدید هوایی نیروهای ائتلافی منجر به ناامنی منطقه و فرار آنان به سمت ترکیه و حتی کشته شدن عده‌ای در این گیرودار شده بوده است.
کارشناسان نظامی ترکیه بر این عقیده‌اند که آمریکا با ایجاد جو ناامنی حاصل از بمباران به قصد تلاش داشته است که مردم عادی را از خیمه گاه‌های خودشان به سوی مرزهای ترکیه سوق دهد. بطوریکه این عملیات را در راستای تسویه انسانی در خصوص خالی کردن منطقه از نیروهای عرب و ترکمن می‌شمارند. ۱۷۰۰ نفر قبل از انتخابات وارد ترکیه شدند ولی در همین اثنا و به دنبال روزهای قبل نیروهای ائتلافی تمامی روستاهای عرب‌نشین و ترکمنی را بمباران کرده و ساکنان آنان را وادار به فرار به مرزهای ترکیه کرده است.
در کنار این تحولات نیروهای داعش نیز با تحمل خسارات زیادی منطقه تل ابیض را به کردهای سوری واگذار نمود و عقب‌نشینی را ترجیح داده‌اند.
اما آنکارا این عملیات را تنها منتج به دور کردن نیروهای داعش از منطقه قلمداد نمی‌کند. ترکیه که به همراه سایر نیروهای ائتلافی بر علیه نیروهای داعش در نبرد است، باور دارد که آمریکا شفافیت لازم را در این نبرد از خود نشان نداده و سعی دارد خط حائلی را از نیروهای کردی در شمال سوریه و به موازات ترکیه ایجاد نماید. از این رو رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، در بازگشت از سفر خود از جمهوری آذربایجان، اعلام کرد که: »در تل ابیض چنان جوی حاکم است که گویا عملیاتی بر علیه اعراب و ترکمن موجود در منطقه در شرف شکل‌گیری است. در آن منطقه روی هم رفته ۱۵ هزار ترکمن و عرب وجود داشتند که به طرف مرزهای ترکیه روانه شده و وارد کشور شده‌اند. اماکنی را که اعراب و ترکمن تخلیه کرده‌اند، نیروهای کرد سوری و پ کاکا پر کرده است. این چندان نشانه خوبی نیست. چراکه با این وضعیت مرزهای ما با تهدیدی جدی از سوی کردها مواجه گردیده و حساسیت ما را باید هر کسی درک کرده باشد.»
علاوه بر این باید در نظر گرفت که در صورت گستردگی عملیات نظامی در حوالی مناطق تل ابیض یقیناً موج دیگری از مهاجران پناهنده به سوی مرزهای ترکیه روانه خواهند شد. چراکه با گسترش میدان نبرد تا شهر حلب بر علیه نیروهای مخالف سوریه و نیروهای داعش و النصره، تعداد بسیاری از پناهجویان جنگی منطقه حلب نیز روانه ترکیه خواهند گردید که ریسک مهاجرت بیش از ۷۰۰ هزار نفری را بر ترکیه تحمیل خواهد کرد.
در چنین صورتی ترکیه با وضعیت موجود بعد از انتخابات دچار بحران شدید سیاسی و اجتماعی خواهد شد. ترکیه از ۲٫۵ سال پیش پیوسته در مورد اتخاذ تدابیر لازم در خصوص پناهجویان جنگی، ایجاد منطقه ممنوع پرواز و امن در شمال سوریه اصرار ورزیده است. البته ناگفته نماند که ترکیه نه تنها در منطقه تل ابیض که در تمامی خط شمال سوری دارای چنین تزی بوده است. اما روند عمدی و یا سهوی عملکرد کنترل نیروهای در حال گذر تروریستی از مرزهای ترکیه به سوریه منجر به آن شده است که نیروهای ائتلافی نسبت به این تز دیدگاه مثبتی نداشته باشند. از سویی نیروهای ائتلافی هزینه‌های گزاف نظامی را دلیل دیگری در عدم تحقق این خواسته اعلام می‌نمایند. اما دولت ترکیه بر این باور است که نیروهای ائتلافی به رهبری آمریکا در صدد آن است که شمال سوریه را از نظر جغرافیای سیاسی دوباره طراحی نماید.
باید اذعان نمود که نیروهای ترکیه در چنین شرایطی با دشواری‌های زیادی روبرو شده و شاید ترکیه نسبت به موضوع پناهجویان سوری تدابیر خاصی را بیندیشد. شاید هم ابراز نظر اردوغان در خصوص اینکه «همه باید حساسیت موضوع را درک کنند» نیز همین بوده باشد.
نیروی نظامی و ستاد ارتش ترکیه بر این اصرار دارد که دولت ترکیه نیروهای ائتلافی را متقاعد سازد که مانع از تحقق نوار شمالی سوریه شود. شاید هم در بحبوحه بعد از انتخابات، درک واقعیات سیاسی- نظامی منطقه ارتش ترکیه را بر آن داشته که ۱۵% نیروهای نظامی خود را روانه منطقه مقابل تل ابیض نماید. البته باید در نظر بگیریم که تا بدین روز از سوی نیروهای کرد سوری و یا داعش هیچ تهدیدی علیه ترکیه نشده است. ناگفته پیداست که نیروهای نظامی ترکیه در چارچوب قوانین مسئولیتی خود مدت مدیدی است که آمادگی لازم را دارند.
نکته آخر اینکه، نیروهای داعش در نزدیکی مرزهای ترکیه با نیرویی قریب به یک هزار نفر تحت محاصره و تنگناست. حال آنکه نیروهای کرد سوری در کوبانی و جیزره به ۱۵ هزار نفر می‌رسد. از این رو نگرانی ترکیه بیش از آنکه تهدید داعش باشد، تحرکات و افزایش نیروهای کرد موجبات تشویش خاطرش شده است. زیرا تحولات انجام یافته در چند روز اخیر و مخصوصاً در شرایط فقدان دولت در ترکیه بعد از انتخابات برای مسئولان ترکیه‌ای سئوال برانگیز است. ترکیه برای رهایی از این بحران می‌بایستی هر چه زودتر نسبت به تشکیل دولت اقدام نموده و دیدگاه‌های رسمی حکومت را به طرفین اعلام نماید و گرنه آینده می‌تواند آبستن بسیاری از رخدادهای ناخواسته باشد.
...................................................................................................
نظر نویسنده الزاما بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.