مشروعیت و ادامه کار کتابخانه دیجیتال گوگل در گرو حکم دادگاهی در شهر نیویورک است که به زودی صادر خواهد شد. اما حقیقتا این کتابخانه همراه با ابزار جستجوگر گوگل که به میلیون ها نسخه کتاب دسترسی دارد چه پیامدهایی برای عالم نشر و کتاب خواهد داشت.
روزنامه گاردین در مطلبی به قلم فیلیپ جونز می نویسد که اگر همه چیز طبق نقشه و زمانبندی تعیین شده پیش برود در نیمه اول سال ۲۰۱۰ گوگل فروش کتاب و امکان دسترسی به کتابخانه دیجیتال و عظیم این موسسه را آغاز خواهد کرد.
کتابخانه گوگل حاوی ۵ تا ۶ میلیون نسخه کتاب است که طی سال های اخیر گوگل آنها را از کتابخانه ها معتبر قرض کرده و یا از کتابفروشی های دست دوم پیدا کرده و یا از دانشگاه ها به عاریه گرفته شده اند. گوگل تمام این چندین میلیون کتاب را به صورت دیجیتال نسخه برداری کرده و در اکثر موارد این کار گوگل برخلاف میل نویسنده یا ناشر این کتاب ها انجام شده است.
گاردین اشاره می کند حدود یکسال پیش بین گوگل و بخشی از ناشران بزرگ و نویسندگان در آمریکا قرار دادی امضا شد که اگر مراجع قضایی آنرا تایید کنند سرنوشت عالم کتاب و همه کتابخوان ها را در آینده رقم خواهد زد. براساس آن گوگل -در شکل مجازی آن – به بزرگترین کتابخانه جهان و بزرگترین فروشنده کتاب بدل خواهد شد و مشترکان و علاقمندان خواهند توانست به متون و کتاب هایی دسترسی پیدا کنند که در گذشته حتی تصور آنرا هم نمی کردند.
این توافق یا مقررات حقوقی و بازرگانی ابتدا در آمریکا به اجرا درخواهد آمد ولی کمیسیون اروپا نیز از هم اکنون در حال بررسی اصلاحات در قوانین «حقوق و امتیازات معنوی» است تا به گفته یکی از اعضای این کمیسیون دسترسی شهروندان به کتاب های خاک گرفته و نایاب را برای همگان فراهم کند.
نویسنده گاردین یادآوری می کند که همه این تحولات فعلا روی کاغذ و منتظر حکم نهایی مراجع قضایی است که قرار است روز هفتم اکتبر صادر شود. این توافق تاکنون مخالفان بزرگی داشته از جمله موسسات غول پیکری مثل آمازون، یاهو و مایکروسافت ، همینطور دولت های آلمان و فرانسه و تعداد زیادی از نویسندگان سرشناس و یا وارثین آنها با آن مخالف هستند. به دلیل اهمیت فوق العاده این توافق تجاری وزارت دادگستری آمریکا به شکل ویژه ای آنرا بررسی می کند.
گاردین سپس می پرسد چرا این توافق تجاری – حقوقی تا این حد جنجال برانگیز است؟ یک نکته حجم وسیع منابعی است که گوگل در اختیار خواهد گرفت و کتابخانه های دیجیتال یا مجازی دیگر عملا نخواهند توانست به هیچ وجه با آن رقابت کنند. نکته دیگر این است که گوگل به جای دادن حق مشارکت به نویسندگان یا ناشران عملا تمام حقوق آنها را براساس این قرارداد از آنها خریداری کرده و به مالک مطلق همه این متون بدل خواهد شد.
هدف گوگل از این طرح همواره مشخص بود و آن این است که تاجاییکه می تواند حجم کتاب و متن هایی را که در اختیار می گیرد افزایش داده و با ارائه آنها روی اینترنت از طريق خدمات جنبی و بخصوص آگهی های تجاری درآمد اضافی کسب کند. بسیاری از نویسندگان و ناشران به این موضوع اعتراض دارند که مبلغی که گوگل برای استفاده از آثار آنها خواهد پرداخت در مقابل درآمد هنگفتی که این کمپانی از محل خدمات جنبی کسب خواهد کرد بسیار ناعادلانه و ناچیز است.
گاردین سپس به امتیازات این معامله برای مصرف کنندگان عمومی پرداخته و می نویسد اگر سیستم عامل جستجوگری که گوگل برای این کتابخانه مجازی وعده داده است به درستی عمل کند هر کتابخوانی در هر گوشه ای از جهان خواهد توانست علاوه بر دسترسی به کتاب مورد علاقه خود می تواند به راحتی در ژانرها، گروهبندی ها و سالهای گوناگون از تاریخ نشر و کتاب جستجو کند.
وجه مثبت دیگر این سیستم برای خود نویسندگان خواهد بود. آنها با استفاده از روش های تحقیق در سیستم آماربرداری کتابخانه گوگل علاوه بر دسترسی به ایده های جدید برای کتاب بعدی خود خواهند توانست از تمایل و گرایش های موجود در بازار کتاب و سلیقه علاقمندان با جزییات بیشتری مطلع شوند.
و بالاخره گاردین از نقطه نظر ناشران تاکید می کند که بازار کتاب و کتابخوانی راهی ندارد جز دیجیتال و مجازی شدن در آینده نزدیک. بنابراین بسیاری از ناشران ترجیح می دهند که به جای انزوا و یا مخالفت با روند دیجیتال شدن عالم کتاب در چهارچوب نوعی همکاری با گوگل در آن سهیم باشند.
در پایان گاردین می نویسد حتی اگر معامله پیشنهادی گوگل توسط دادگاه و وزارت دادگستری آمریکا غیرقانونی اعلام شود شکی نیست که روند دیجیتال شدن عالم کتاب ادامه خواهد یافت. نکته اصلی در این است که هیچکس نه ناشران، نه معترضان به این معامله و نه حتی خود گوگل، هیچیک نمی دانند که این مسیر به کجا منتهی خواهد شد.
روزنامه گاردین در مطلبی به قلم فیلیپ جونز می نویسد که اگر همه چیز طبق نقشه و زمانبندی تعیین شده پیش برود در نیمه اول سال ۲۰۱۰ گوگل فروش کتاب و امکان دسترسی به کتابخانه دیجیتال و عظیم این موسسه را آغاز خواهد کرد.
کتابخانه گوگل حاوی ۵ تا ۶ میلیون نسخه کتاب است که طی سال های اخیر گوگل آنها را از کتابخانه ها معتبر قرض کرده و یا از کتابفروشی های دست دوم پیدا کرده و یا از دانشگاه ها به عاریه گرفته شده اند. گوگل تمام این چندین میلیون کتاب را به صورت دیجیتال نسخه برداری کرده و در اکثر موارد این کار گوگل برخلاف میل نویسنده یا ناشر این کتاب ها انجام شده است.
گاردین اشاره می کند حدود یکسال پیش بین گوگل و بخشی از ناشران بزرگ و نویسندگان در آمریکا قرار دادی امضا شد که اگر مراجع قضایی آنرا تایید کنند سرنوشت عالم کتاب و همه کتابخوان ها را در آینده رقم خواهد زد. براساس آن گوگل -در شکل مجازی آن – به بزرگترین کتابخانه جهان و بزرگترین فروشنده کتاب بدل خواهد شد و مشترکان و علاقمندان خواهند توانست به متون و کتاب هایی دسترسی پیدا کنند که در گذشته حتی تصور آنرا هم نمی کردند.
این توافق یا مقررات حقوقی و بازرگانی ابتدا در آمریکا به اجرا درخواهد آمد ولی کمیسیون اروپا نیز از هم اکنون در حال بررسی اصلاحات در قوانین «حقوق و امتیازات معنوی» است تا به گفته یکی از اعضای این کمیسیون دسترسی شهروندان به کتاب های خاک گرفته و نایاب را برای همگان فراهم کند.
نویسنده گاردین یادآوری می کند که همه این تحولات فعلا روی کاغذ و منتظر حکم نهایی مراجع قضایی است که قرار است روز هفتم اکتبر صادر شود. این توافق تاکنون مخالفان بزرگی داشته از جمله موسسات غول پیکری مثل آمازون، یاهو و مایکروسافت ، همینطور دولت های آلمان و فرانسه و تعداد زیادی از نویسندگان سرشناس و یا وارثین آنها با آن مخالف هستند. به دلیل اهمیت فوق العاده این توافق تجاری وزارت دادگستری آمریکا به شکل ویژه ای آنرا بررسی می کند.
گاردین سپس می پرسد چرا این توافق تجاری – حقوقی تا این حد جنجال برانگیز است؟ یک نکته حجم وسیع منابعی است که گوگل در اختیار خواهد گرفت و کتابخانه های دیجیتال یا مجازی دیگر عملا نخواهند توانست به هیچ وجه با آن رقابت کنند. نکته دیگر این است که گوگل به جای دادن حق مشارکت به نویسندگان یا ناشران عملا تمام حقوق آنها را براساس این قرارداد از آنها خریداری کرده و به مالک مطلق همه این متون بدل خواهد شد.
هدف گوگل از این طرح همواره مشخص بود و آن این است که تاجاییکه می تواند حجم کتاب و متن هایی را که در اختیار می گیرد افزایش داده و با ارائه آنها روی اینترنت از طريق خدمات جنبی و بخصوص آگهی های تجاری درآمد اضافی کسب کند. بسیاری از نویسندگان و ناشران به این موضوع اعتراض دارند که مبلغی که گوگل برای استفاده از آثار آنها خواهد پرداخت در مقابل درآمد هنگفتی که این کمپانی از محل خدمات جنبی کسب خواهد کرد بسیار ناعادلانه و ناچیز است.
گاردین سپس به امتیازات این معامله برای مصرف کنندگان عمومی پرداخته و می نویسد اگر سیستم عامل جستجوگری که گوگل برای این کتابخانه مجازی وعده داده است به درستی عمل کند هر کتابخوانی در هر گوشه ای از جهان خواهد توانست علاوه بر دسترسی به کتاب مورد علاقه خود می تواند به راحتی در ژانرها، گروهبندی ها و سالهای گوناگون از تاریخ نشر و کتاب جستجو کند.
وجه مثبت دیگر این سیستم برای خود نویسندگان خواهد بود. آنها با استفاده از روش های تحقیق در سیستم آماربرداری کتابخانه گوگل علاوه بر دسترسی به ایده های جدید برای کتاب بعدی خود خواهند توانست از تمایل و گرایش های موجود در بازار کتاب و سلیقه علاقمندان با جزییات بیشتری مطلع شوند.
و بالاخره گاردین از نقطه نظر ناشران تاکید می کند که بازار کتاب و کتابخوانی راهی ندارد جز دیجیتال و مجازی شدن در آینده نزدیک. بنابراین بسیاری از ناشران ترجیح می دهند که به جای انزوا و یا مخالفت با روند دیجیتال شدن عالم کتاب در چهارچوب نوعی همکاری با گوگل در آن سهیم باشند.
در پایان گاردین می نویسد حتی اگر معامله پیشنهادی گوگل توسط دادگاه و وزارت دادگستری آمریکا غیرقانونی اعلام شود شکی نیست که روند دیجیتال شدن عالم کتاب ادامه خواهد یافت. نکته اصلی در این است که هیچکس نه ناشران، نه معترضان به این معامله و نه حتی خود گوگل، هیچیک نمی دانند که این مسیر به کجا منتهی خواهد شد.