معاون وزیر خارجه ایران و معاون رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه و پس پس از پایان نشست سه ساعته کمیسیون مشترک برجام اعلام کردند که اینس‌تکس عملیاتی شده است.
هلگا اشمید، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که اینس‌تکس عملیاتی شده و ظرف روزهای آینده تبادل مالی انجام می شود.
در همین حال عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، بدون اشاره به جزئیات گفت که «دو، سه مورد کاری» در این کانال مالی در حال انجام شدن است.
روز جمعه همچنین شماری از کشورهای اروپایی در بیانیه‌ای مشترک، از تلاش برای راه‌اندازی کانال‌های تجاری قانونی با ایران شامل اینس‌تکس خبر دادند.
در این بیانیه که از سوی هفت کشور اروپایی صادر شده بر اهمیت ویژه پایبندی به توافق هسته‌ای تاکید و از ایران خواسته شده به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند بماند.
این هفت کشور شامل،هلند، بلژیک، اتریش، فنلاند، اسلوونی، اسپانیا و سوئد در بخش دیگری از این بیانیه، برجام را از مولفه های اصلی برای منع گسترش تسلیحات هسته ای و برقراری ثبات در منطقه برشمرده‌اند.
ایران در ماه‌های اخیر بارها از اجرایی نشدن اینس‌تکس برای کاهش اثرات تحریم های آمریکا انتقاد کرده و اروپا را به «کم‌کاری» در این زمینه متهم می‌کند.
نشست کمیسیون مشترک برجام عصر جمعه پس از نزدیک به سه ساعت و نیم مذاکره میان طرف‌های شرکت کننده به پایان رسید.
این نشست با حضور مقام‌های بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه، چین و ایران، و با هدف متقاعد کردن ایران برای ماندن در برجام برگزار شد.
در همین حال آقای عراقچی نشست کمیسیون مشترک برجام را یک گام رو به جلو ارزیابی کرد اما در عین حال گفت که این نشست با انتظارات ایران فاصله قابل توجهی دارد.
وی در پاسخ به سئوالی درباره اقدامات احتمالی بعدی ایران درباره برجام گفت که گزارش نشست روز جمعه را به مقامات جمهوری اسلامی خواهد داد و تصمیم‌گیری در اینباره با آنان است.
آقای عراقچی خبر داد که در جلسه روز جمعه تصمیم گرفته شده، نشست وزرای خارجه کشورهای باقی‌مانده در برجام برگزار شود و زمان این نشست احتمالا ماه آینده خواهد بود.
وی همچنین گفت: « در بحث اراک هم پیشرفت خوبی داشتیم و همه اعضا تعهد کردند در جدول زمانی مشخص شده ساخت این راکتور جدید به انجام برسد».
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی، اخیراً گفته است که ایران علاوه بر افزایش غنی‌سازی و تولید آب سنگین، درباره بازطراحی راکتور اراک تصمیم خواهد گرفت.
پس از توافق هسته‌ای ایران با شش قدرت جهانی، «بخش مرکزی» (کالاندریا) راکتور اراک خارج و «حفره‌های» آن با سیمان پر شد.
بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ایران موظف است تا مازاد آب سنگین تولیدی خود را در بازارهای بین‌المللی عرضه کند.
اما به گفته عباس عراقچی، ایران به موجب برجام تعهدی برای فروش آب سنگین خود ندارد و تنها باید آن را در بازار برای فروش بگذارد و اگر مشتری برای آن پیدا نشد، تخطی از ایران سر نزده است.
براساس برجام، تهران باید راکتور اراک را به گونه‌ای بازطراحی کند که قادر به تولید پلوتونیوم نباشد. از پلوتونیوم برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده می‌شود.
ایران همچنین پذیرفت که این راکتور را تبدیل به یک راکتور آب سبک کند که از سوخت اتمی با غنای حداکثر سه و ۶۷ صدم درصد استفاده خواهد کرد. آمریکا و چین به طور مشترک ریاست گروه کاری مسئول پروژه تغییر ساختار راکتور اراک را برعهده گرفتند.
با این حال علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، پیشتر خبر داد که پس از خروج آمریکا از برجام، در گروه کاری بازطراحی رآکتور اراک بریتانیا جایگزین آمریکا شده و چین نیز از سطح همکاری‌هایش کاسته است.
به گفته آقای صالحی، رآکتور آب سنگین اراک، در زمان برجام هم یک رآکتور ناتمام بود که بر اساس مدل یک رآکتور روسی متعلق به ۵۰ تا ۶۰ سال قبل طراحی شده بود.