دو روز مانده به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم و پس از برگزاری دومین مناظرهٔ سعید جلیلی و مسعود پزشکیان، واکنش‌ها به شرکت کردن یا تحریم انتخابات ادامه دارد.
رهبر جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه در نخستین واکنش خود به مشارکت ضعیف شهروندان ایرانی در دور اول انتخابات گفت کسانی که در این دور رأی ندادند «مخالف نظام» نیستند.
علی خامنه‌ای در اظهاراتی که خبرگزاری‌های ایران منتشر کردند، دور دوم انتخابات که قرار است ۱۵ تیرماه برگزار شود را «خیلی مهم» خوانده و گفته است: «کسانی که اسلام و جمهوری اسلامی و پیشرفت کشور را دوست دارند، این موضوع را با حضور خود در انتخابات نشان دهند».
او افزوده است: «اگر کسی تصور کند این عده‌ای که رأی ندادند به خاطر این بود که با نظام مخالف بودند، سخت در اشتباه است. این برداشت، این فهم صددرصد اشتباه است».
بیشتر در این باره: خامنه‌ای خواستار افزایش مشارکت برای «سرافرازی» حکومت و «کوتاه‌شدن زبان دشمن» شدرهبر جمهوری اسلامی گفته که «اجتماع مردم» در دور دوم انتخابات باید «شوق‌انگیز باشد»، تا به گفته او «مایه آبرو» و «سربلندی» نظام جمهوری اسلامی شود، و این «توانایی» را پیدا کند که «حرف خودش و نیّات خودش و مقاصد خودش را چه در داخل کشور، چه در مجموعه امتداد راهبردی کشور تحقق ببخشد».
در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری که هشتم تیرماه برگزار شد، بیش از ۶۰ درصد افراد واجد شرایط رأی شرکت نکردند. مسعود پزشکیان و سعید جلیلی در این دور حائز اکثریت آرا شدند و به دور دوم راه یافتند.
برگزاری انتخابات توسط نظام جمهوری اسلامی ایران با استانداردهای جهانی فاصله بسیاری دارد و اکثریت نامزدها به‌دلیل فیلترهای شدید حکومتی از گردونه رقابت حذف می‌شوند.
قدرت اصلی در جمهوری اسلامی در دست رهبر است و او با استفاده از ابزارها و نهادهایی که در اختیار دارد، سمت‌وسوی انتخابات و سیاست‌های داخلی و خارجی کشور را تعیین می‌کند.
میزان شرکت در انتخابات مختلف ایران از زمان اعتراضات دی ۹۶ به شدت سقوط کرده است، به‌طوری که در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ این میزان به ۳۹.۹ درصد کاهش یافت که پایین‌ترین رقم در تاریخ جمهوری اسلامی است.
رهبر جمهوری اسلامی در بخش دیگری از اظهارات خود، افرادی که در انتخابات شرکت نکردند را کسانی معرفی کرد که به گفته او «ممکن است از یک مسئول خوش‌شان نیاید» یا «یک تعداد افراد باشند که از اصل نظام خوش‌شان نیاید» و «مشکل دارد، گرفتاری دارد، کار دارد، حوصله ندارد، وقت نمی‌کند، انواع و اقسام موانع برای این کار وجود دارد».
علی خامنه‌ای خواستار تفکیک بین دو این طیف‌ها شده و گفته که «این خیلی خطای بزرگی است. این خطا را نباید کسانی مرتکب بشوند».
او تصریح کرد «در مرحله اول انتخابات مشارکت مردم کمتر از آن مقداری بود که توقع داشتیم و حدس زده می‌شد. حدس‌ها همه‌اش بیشتر از آن چیزی بود که در واقع اتفاق افتاد»، و خواستار آن شد «کسانی که اهل سیاستند، اهل مسائل نگاه جامعه‌شناسانه هستند»، مشارکت پایین در انتخابات را بررسی کنند.
این اظهارات در حالی است که در سال‌های اخیر بسیاری از منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی در مورد سیاست‌های سرکوبگرانه داخلی جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف و جاه‌طلبی‌های خارجی آن هشدار داده بودند و خواستار تغییر سیاست‌های آن شدند، اما مقام‌های جمهوری اسلامی بویژه علی خامنه‌ای همواره این انتقادها را رد کرده و مدعی «محبوبیت» و «مقبولیت» نظام جمهوری اسلامی در ایران و جهان بودند.
واکنش‌های مخالفان و موافقان انتخابات
دومین مناظره دو نامزد راه‌یافته به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری که شامگاه ۱۲ تیر برگزار شد، به سرعت به صحنه اختلاف‌نظر طرفین دربارهٔ سیاست خارجی و تأثیرات اقتصادی آن تبدیل شد.
در واکنش به این روند، محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اسبق ایران، در بیانیه‌ای به تحلیل انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری پرداخت و از مردم خواست در مرحله دوم انتخابات شرکت کنند و به مسعود پزشکیان رأی بدهند تا به گفته او، «لااقل از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کنند».
آقای خاتمی که دو دوره رئیس‌جمهور ایران بوده است، این درخواست را درحالی مطرح کرد که موضوع «قهر اکثریت» مردم ایران از نظام حکمرانی نیز در بیانیه او مورد اشاره قرار گرفت.
او گفت: «در انتخابات اخیر بیش از ۶۰ درصد مردم در انتخابات شرکت نکردند که پس از انقلاب این امری بی‌سابقه بود».
به گفته آقای خاتمی، «این رفتار عملاً نشانه نارضایتی مردم از اوضاع و احوالی است که بر جامعه می‌گذرد و از قهر اکثریت از نظام حکمرانی حکایت می‌کند. این نارضایتی مختص کسانی نیست که شرکت نکرده‌اند، بلکه بسیاری از کسانی که شرکت کرده‌اند نیز ناراضی‌اند و به امید تغییر رأی داده‌اند».
بیشتر در این باره: پاسخ روحانی و زنگنه به حرف‌های جلیلی در مناظره درباره برجام و صادرات نفتبهزاد نبوی، از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبان، نیز در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد، مردم را به شرکت در انتخابات تشویق کرده و نسبت به «پیامدهای» رای ندادن هشدار داد.
او گفت که رای ندادن در واقع رای دادن به رقیب تندرو مسعود پزشکیان است و می‌تواند منجر به بدتر شدن اوضاع کشور شود، به ویژه با توجه به احتمال «روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ در آمریکا».
نبوی در پایان گفت که تصور نمی‌کند با انتخاب پزشکیان کشور «گلستان» شود، اما معتقد است که اگر او انتخاب نشود، وضع کشور بسیار بدتر از وضعیت فعلی خواهد شد.
سعید لیلاز، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز با بین اینکه «ظرف سه سال تعداد رای‌دهندگان ثابت مانده و سبد رای اصولگرایان به اصلاح طلبان منتقل شد»، گفت: «عده زیادی از نظام خارج شدند. وقتی به اصلاح طلبان اقبال نمی‌شود گریه دارد، چراکه ما تنها خاکریز نظام هستیم.»
غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، نیز روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه خواستار شرکت شهروندان در انتخابات روز جمعه شد اما به عنوان دلیل این درخواست تنها گفت که «هر میزان مشارکت در این انتخابات بیشتر باشد بر اعتبار داخلی و بین‌المللی ما افزوده می‌شود».
«جلیلی و پزشکیان، دو روی یک سکه‌اند»
در همین حال، جدال بین مخالفان و موافقان شرکت در انتخابات ادامه دارد.
حسین رونقی، فعال سیاسی که سابقه زندان دارد، در یک پست تازه در شبکه ایکس (توئیتر سابق) نوشت که «جلیلی و پزشکیان، دو روی یک سکه‌اند؛ سکه‌ای به‌نام جمهوری اسلامی».
او انتخابات ریاست‌جمهوری را «نمایشی» و «بی‌معنی» توصیف کرد و نوشت که «تکلیف شخصی چون سعید جلیلی مشخص است. آنها که به جلیلی رای می‌دهند از خود همین نظامند. اما اصلاح‌طلبان که خودشان بخشی از حکومت‌اند، با دروغ و فریب سعی می‌کنند خود را جدای از جمهوری اسلامی نشان دهند و چهره ناجی، آزادی‌خواه و مردمی به خود بگیرند تا رای بخش اندکی از جامعه که به تغییر از طریق صندوق رای امیدوارند را به‌دست آورند».
به گفته او، «هر رأی به هر کدام از این افراد و اساساً مشارکت در انتخابات، مصداق تأیید نظام، مشارکت در تداوم وضعیت موجود و نادیده گرفتن جنایات و ظلم‌ها است».
کاملیا سجادیان، مادر محمدحسن ترکمان، از جان‌باختگان اعتراضات سراسری نیز در پیامی ویدئویی گفته است: «بد و بدتری وجود ندارد، من هم تصمیم ندارم بین بد و بدتر انتخاب کنم، شما هم از این رادیکال بیرون بیایید».
خانم سجادیان افزود: «یاد بگیریم به کمترین‌ها قانع نباشیم، یاد بگیریم از حق‌مان دفاع کرده و برای گرفتن حق بجنگیم، چرا که حق همیشه گرفتنی است».
علی کریمی، ستاره سابق فوتبال ایران، نیز در پیام کوتاهی نوشت که «هر رأی، آبیاری این درخت است ... خیانت به ایران نکنیم ....»
اما عبدالکریم سروش، اندیمشند دینی، در پیامی از مسعود پزشکیان حمایت کرده و گفته که «یکی از عزیزان محبوس و محبوسان عزیز از من خواست تا نام آن طبیب حبیب را برجسته کنم و لذا آن را که عیان است به بیان هم می‌گویم: جلیلی خلیلتان نیست. پزشکتان پزشکیان است».
پیام رضا پهلوی برای تحریم انتخابات
در همین حال، شاهزاده رضا پهلوی، آخرین ولیعهد ایران، با انتشار پیامی از افراد شرکت‌کننده در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری خواست «ترس و امید واهی» را کنار بگذارند و افزود: «به اکثریت قاطعی بپیوندید که روز هشتم تیرماه امسال، آگاهانه و شجاعانه، به جمهوری اسلامی نه گفتند.»
او با اشاره به خانواده‌های دادخواه اعتراض‌های ۹۶، ۹۸ و ۱۴۰۱ خواسته است مردم ایران در تحریم انتخابات به آنها و همچنین «زندانیان سیاسی از طیف‌های مختلف» بپیوندند.
آقای پهلوی در این پیام ویدئویی تأکید کرده است که «هدف هر دو جناح اصلاح‌طلب و اصولگرا در رژیم جمهوری اسلامی، چپاول بیشتر منابع و ثروت مردم، و برداشتن سهم بیشتر از «سفره انقلاب» است».
آخرین ولیعهد ایران همچنین در گفتگو با صدای آمریکا در مخالفت با انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران گفته که «کاربرد انتخابات برای جمهوری اسلامی بیان خواسته‌های مردم نیست بلکه با این انتخابات می‌خواهد به دنیا نشان دهد ما مشروعیت داریم».
او هر دو نامزد این انتخابات را رد کرده و گفته که «نمی‌دانم کدام لولویی از این نظام مانده که آنها تا الان رو نکرده باشند. از این مرحله گذر کردیم. الان مردم متوجه هستند گرفتاری آنها وقتی حل می‌شود که حکومت از بین برود».
از سوی دیگرِ، درپی انتشار اخباری مبنی بر «حمایت میرحسین موسوی و زهرا رهنورد» از مسعود پزشکیان، زهرا موسوی، دختر آنها این موضوع را رد کرد.
نرگس موسوی در پیامی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: با توجه به انتشار اخبار و نقل قول‌هایی در برخی منابع و محافل، هرگونه اعلام موضعی از سوی زهرا رهنورد و میرحسین موسوی دربارهٔ «انتخابات» تنها در صورتی معتبر است که در کلمه منتشر شود. سال گذشته نیز در حوالی «انتخابات مجلس» اخباری منتشر شده بود که همان زمان در یادداشتی تکذیب شد.
میرحسین موسوی و زهرا رهنورد در دور اول انتخابات هم از شرکت در انتخابات خودداری کردند.