معاون وزیر خارجه ایران روز چهارشنبه ۱۵ اسفند اظهار امیدواری کرد که سازوکار مالی ویژه با اروپا موسوم به «اینس‌تکس» که هدف آن حفاظت از تجارت با ایران از پیامدهای تحریم‌های آمریکاست در چند هفته آینده اجرایی شود.
عباس عراقچی همچنین گفت که این سازوکار ویژه مالی تنها یکی از تعهدات اروپایی‌هاست.
فرانسه، بریتانیا و آلمان در واکنش به خروج آمریکا از برجام و از سرگرفتن تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران برای انجام معاملات با تهران بدون استفاده از دلار، مکانیسمی جدید با نام «اینس‌تکس» ایجاد کرده‌اند.
بازگشت تحریم‌ها علیه ایران توافق هسته‌ای قدرت‌های بین‌المللی با تهران را به خطر انداخته، هر چند بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تاکنون به تعهدات خود در قبال این توافق وفادار بوده است.
معاون وزیر خارجه ایران روز چهارشنبه در وین پس از دیدار با نمایندگان کشورهای امضاء‌کننده برجام منهای آمریکا که هر سه ماه یک بار برگزار می‌شود به خبرنگاران گفت: «ما امیدواریم که اینس‌تکس در هفته‌های آینده اجرایی شود».
ایران برای اجرایی شدن این سازوکار ویژه باید نهاد و مکانیسمی همتای اینس‌تکس ایجاد کند. آقای عراقچی اظهار امیدواری کرد که تا قبل از نوروز این طرح عملی شود.
بیشتر در این باره: چرا «جمهوری اسلامی» برجام را ترک نمی‌کند؟واشینگتن کشورهای اروپایی را متهم کرده است که با ضربه زدن به تحریم‌ها قصد دارند فشار بین‌المللی بر حکومت ایران را تضعيف کنند.
هدف اولیه ایجاد اینس‌تکس فراهم کردن زمینه برای خرید نفت‌وگاز ایران در قبال کالاهای اروپایی بدون دخالت دلار بود. ولی به نظر می‌رسد که اهداف این مکانیسم به مرور محدودتر شده است. به گفته دیپلمات‌ها، در عالم واقع از این سازوکار ویژه فقط برای معاملات تجاری کوچک مثل خرید مواد غذایی و یا کالاهای بشردوستانه استفاده خواهد شد.
اما عباس عراقچی این ارزیابی را رد کرد و گفت به مرور زمان دامنه استفاده از این مکانیسم می‌تواند گسترش یابد.
معاون وزارت خارجه ایران پس از ملاقات با نمایندگان روسیه، چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا و اتحادیه اروپا گفت: «این سازوکار برای تمامی کالاها و محصولات است و نه فقط کالاهای بشردوستانه».
او افزود: «ولی احتمالا کار خود را با اقلام بشردوستانه آغاز خواهد کرد تا به مرور الگوهای معامله با ایران را تعیین کند و زمانی که این الگوها مشخص شدند سایر کالاها از جمله کالاهای تحریم شده و نفت نیز به این مکانیسم افزوده خواهند شد».
به گفته وی، تهران به اعضای برجام و طرف اروپایی «تذکر داده که کانال مالی یکی از تعهدات آنهاست و همکاری اقتصادی با ایران ابعاد مختلفی دارد» چنان که اروپایی‌ها «توافق کرده‌اند که در نبود آمریکا در برجام همکاری اقتصادی را در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، تسهیل حضور شرکت‌هایشان برای کار با ایران، حمل‌ونقل، انرژی و غیره ادامه دهند».
حکومت ایران تهدید کرده که اگر امتیازهای اقتصادی کافی دریافت نکند احتمال دارد از برجام خارج شود.
آقای عراقچی گفت اینس‌تکس «اقدامی در یک مسیر درست است» ولی هنوز مشخص نیست دستاوردهای آن تا چه حدی خواهد بود.
او افزود: «باید دید وقتی که این مکانیسم اجرایی شود می‌تواند به اهداف خود برسد یا نه.» به گفته او در آینده می‌توان احتمال الگوبرداری از این روش در زمینه‌های دیگر را بررسی کرد.