شاید عجیب به نظر برسد قیمت بنزین از لیتری یک تومان در ابتدای انقلاب به ۳۰۰۰ تومان اوج گرفته است، اما معادل دلاری آن را حساب کنیم، در واقع طی چهل سال از لیتری ۱۴ سنت به ۲۵ سنت رسیده است. علت این امر، افت چشمگیر ارزش ریال طی این سال‌هاست.
دولت حسن روحانی روز ۲۴ آبان قیمت بنزین معمولی آزاد را ۲۰۰ درصد افزایش داد و به ۳۰۰۰ تومان رساند. دولت بر این ادعاست که منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین بین ۶۰ میلیون نفر واجد شرایط دریافت کمک‌های مالی توزیع خواهد شد.
بر اساس آمارهایی که در قانون بودجه سال ۹۸ و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درج شده است، دولت در سال جاری از محل هدفمندسازی یارانه‌ها، ۴۵ هزار میلیارد (تریلیون) تومان از فروش انوع سوخت مایع در داخل کشور درآمد خواهد داشت که ۳۲ تریلیون تومان از محل فروش بنزین معمولی و نزدیک دو تریلیون تومان نیز از محل فروش بنزین سوپر است.
با این حال، میزان یارانه‌های پنهان برای بنزین مصرفی کشور در همین سال بیش از ۱۲۳ تریلیون تومان تخمین زده می‌شود. یارانه پنهان یعنی این‌که اگر دولت به جای فروش داخلی، بنزین را صادر می‌کرد، ۱۲۳ تریلیون تومان درآمد اضافی داشت.
آژانس بین‌المللی انرژی، میزان یارانه پرداختی دولت به کل سوخت‌های مایع در ایران را ۲۶.۶ میلیارد دلار برای سال ۲۰۱۸ ارزیابی کرده است که این رقم تقریبا برابر ۴۵ درصد از ارزش کل صادرات نفت ایران در همین سال است.
بنزین در آینه ۴۰ سال آمار
میزان تولید کشور در اولین سال انقلاب بهمن ۵۷، حدود ۱۳.۸ میلیون لیتر در روز بود و ایران به همین میزان نیز مصرف بنزین داشت. قیمت بنزین نیز یک تومان و هر دلار آمریکا معادل ۷ تومان بود. اکنون هر دلار آمریکا حدود ۱۲ هزار تومان است.
ایران از سال ۱۳۶۱ شروع به واردات بنزین کرد و این رقم در سال ۸۵ به رکورد ۲۷.۵ میلیون لیتر در روز اوج گرفت، اما بعد از آن تحت تاثیر دو عامل فروکش کرد. اول این‌که دولت احمدی‌نژاد با آغاز تحریم بنزین از سوی آمریکا شروع به استفاده از واحدهای پتروشیمی برای تولید بنزین کرد که با اعتراضات چشمگیر کارشناسان به خاطر نامرغوب بودن آن مواجه شد. بنزین باید در پالایشگاه تولید شود نه واحد پتروشیمی.
تولید، مصرف و واردات بنزین ایران طی چهل سال گذشته (میلیون لیتر در روز)
دوم این‌که ایران در این سال‌ها، شروع به تولید گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) و توزیع آن برای ماشین‌های دوگانهسوز کرد و هم‌اکنون روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب معادل مصرف روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع می‌شود. به عبارتی، این میزان از گاز فشرده، جایگزین بنزین شد و جلو شتاب رشد آن را برای چندین سال گرفت.
ایران نهایتا پارسال توانست در حوزه بنزین خودکفا شود و گزارش‌ها حاکی است طی چند ماه گذشته صادرات بنزین را نیز آغاز کرده است.
اما نکته جالب، قیمت بنزین در ایران است. در ابتدای انقلاب قیمت هر لیتر بنزین یک تومان، یعنی معادل حدود ۱۴ سنت آمریکا در همان زمان بود که تقریبا با قیمت‌های جهانی بنزین برابری می‌کرد، اما اکنون به ۳۰۰۰ تومان رسیده که معادل ۲۵ سنت است، در حالی که متوسط قیمت بنزین در بازارهای جهانی حدود ۹۷ سنت است.
قیمت بنزین بر اساس واحد پول ایران از ابتدای انقلاب
از ابتدای انقلاب تاکنون، قیمت بنزین همواره روند صعودی داشته است، اما از سال ۸۹ به این سو که تحریم‌های آمریکا و اروپا آغاز شد و سقوط ارزش پول ایران شتاب گرفت، قیمت بنزین نیز اوج گرفته است.
سال ۸۹، دولت قیمت بنزین معمولی را چهار برابر کرد و در سال جاری نیز سه برابر شده است. در سال‌های دیگر، روند افزایش قیمت بنزین با جهش‌های کوچکتری اتفاق افتاده است.
برای اولین بار ۸۶ دولت شروع به سهمیه‌بندی بنزین کرد و تا سال ۹۴ بنزین سهمیه‌ای ادامه یافت، اما از این سال به بعد، دولت بنزین معمولی را تک نرخی کرده و با قیمت ۱۰۰۰ تومان عرضه کرد.