شورای اقتصاد دولت مسعود پزشکیان طی ابلاغیه‌ای دستورالعمل‌هایی برای حل مشکل «ناترازی گاز» اعلام کرده که بندهای اصلی و قابل تحقق آن بر افزایش قیمت گاز و کاهش ساعات کاری یا تعطیلی ادارات و صنایع تمرکز دارد.
ایران تا چند سال پیش فقط در زمستان‌ها کسری هنگفت گاز داشت، اما از پارسال کسری گاز کشور از پاییز آغاز شد و امسال در تمام فصول سال کسری گاز وجود داشته است.
با آغاز زودهنگام سرما در کشور، هم‌اکنون مصرف روزانه گاز ایران به ۸۲۰ میلیون متر مکعب رسیده که سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع کوچک از این رقم فعلا ۴۴۰ میلیون متر مکعب است، اما در اوج زمستان، مصرف این بخش‌ها تا ۶۵۰ میلیون متر مکعب هم افزایش می‌یابد.
انتظار می‌رود ایران در زمستان امسال با کسری روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه شود؛ به عبارتی دولت در تامین یک چهارم تقاضای گاز کشور ناتوان خواهد بود.
بیشتر در این باره: مرکز پژوهش‌های مجلس: علت قطع برق کسری گاز و مازوت است
این در حالی است که به دلیل کمبود گاز و سوخت مایع برای نیروگاه‌ها، دولت از هفته گذشته دستور قطع برق سراسری در ساعاتی از روز را صادر کرد و این محدودیت در حال اعمال شدن است.
دولت در ابلاغیه خود که روز یکشنبه ۲۷ آبان در رسانه‌های ایران بازتاب یافته است، مطابق تصمیم شورای اقتصاد، ۹ راه‌کار برای «حل ناترازی» گاز اعلام کرده که یکی از آنها اقدام وزارت‌خانه‌های خارجه و نفت برای واردات گاز از ترکمنستان است.
ترکمنستان به خاطر تاخیر بیش از یک دهه‌ای ایران در پرداخت ۲ میلیارد دلار بدهی گازی، صادرات گاز به جمهوری اسلامی را در سال ۱۳۹۶ قطع کرد.
دولت رئیسی پیشتر مدعی شده بود که اصل این بدهی را پرداخت کرده، اما اخیرا پزشکیان به موضوع بدهی وزارت نفت ایران به ترکمنستان اشاره کرد و گفت این کشور همسایه دیگر تمایلی به فروش گاز به ایران ندارد.
ترکمنستان روزانه به طور متوسط ۲۱۰ میلیون متر مکعب تولید گاز دارد که تقریبا نیمی از آن به مصرف داخلی می‌رسد و نیمی دیگر را به چین صادر می‌کند. ایران پیشتر روزانه بطور متوسط ۳۰ میلیون متر مکعب واردات گاز از ترکمنستان داشت، اما اگر همین میزان واردات نیز احیا شود، تنها ۱۰ درصد از کسری زمستانی گاز ایران را تأمین خواهد کرد.
افزایش قیمت گاز و کاهش ساعات کاری
یکی از بندهای ابلاغیه جدید دولت، افزایش قیمت گاز است. این بند بر افزایش «موثر» تعرفه‌ها برای جلوگیری از مصرف‌های «نامتعارف و غیرضروری» تاکید دارد.
تمرکز دولت در افزایش قیمت گاز در حالی است که خانوارهای ایرانی به خاطر عدم توسعه انرژی‌های جایگزین در کشور، برای گرمایش خانه و آب در فصول سرد متکی به گاز هستند؛ در حالی که برای نمونه یک سوم انرژی لازم برای گرمایش خانه‌ها در اتحادیه اروپا از منابع تجدیدپذیر فراهم می‌شود.
از طرفی، سهم گاز در مصرف انرژی نهایی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تنها ۲۱ درصد است و بقیه انرژی کشورها از منابع دیگر تامین می‌شود، اما سهم گاز در مصرف نهایی انرژی ایران ۷۰ درصد است.
همچنین سهم خانوارها در مصرف گاز اتحادیه اروپا ۳۱ درصد و سهم خانوارهای ایرانی (بدون لحاظ بخش تجاری و صنایع کوچک) در مصرف گاز کشور زیر ۲۵ درصد است. مصرف برق شهروندان اروپایی نیز یک سوم بیشتر از ایران است.
آمارهای اتحادیه اروپا نشان می‌دهد هر خانوار سالانه بطور متوسط ۷۰۰ یورو تعرفه گاز پرداخت می‌کند و این رقم تنها سهمی ۲.۵ درصدی در متوسط درآمد سالانه یک فرد شاغل دارد؛ در حالی که رقم یاد شده معادل دو ماه حقوق یک کارمند دولت در ایران است.
ابلاغیه جدید دولت همچنین کاهش ساعات ادارات و صنایع را یکی از راه‌های جبران ناترازی گاز در زمستان عنوان کرده و گفته است در شرایط اوج مصرف، ساعات کاری واحدهای تجاری بزرگ کاهش یابد و واحدهای آموزشی و اداری مطابق با تصمیمات کارگروه تأمین پایدار سوخت زمستانی تعطیل یا ساعات کاری آنها کاهش یابد.
بیشتر در این باره: میزان مشعل‌سوزی گاز ایران معادل ۴۰ درصد گاز مصرفی ترکیه است
تمرکز دولت در افزایش قیمت گاز و کاهش ساعات کاری در حالی است که بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی و بانک جهانی، روزانه ۸۰ میلیون متر مکعب گاز تولیدی کشور (معادل بیش از ۱۱ درصد کل گاز تولیدی) در همان مرحله تولید و انتقال در شبکه فرسوده تلف می‌شود و این رقم معادل ۴۰ درصد از متوسط مصرف روزانه گاز توسط خانوارهای ایرانی در طول سال است.
در ابلاغیه دولت اشاره‌ای به این موضوع، همچنین قطع صادرات گاز نشده است.
امید دولت به از سرگیری واردات گاز ترکمنستان در حالی است که در لایحه بودجه سال آینده صادرات روزانه ۴۴ میلیون متر مکعب گاز را گنجانده که ۴۵ درصد بیشتر از قانون بودجه سال جاری است.