در طی هفته‌های اخیر دو خبر فیلتر شدن تلگرام و همچنین ادعای محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در زمینه آغاز مسدود شدن فیلترشکن‌ها بحث‌های زیادی را ایجاد کرده است.
از همین رو نگاه دقیق به این دو خبر منتشر شده و جدا کردن ادعاهای غیرعلمی و روشن کردن واقعیت کنونی وضعیت فیلترینگ ایران، می‌تواند به درک شرایط کمک زیادی کند.
سانسور اینترنت، بازی موش و گربه است!
نخستین نکته مهمی که هر کاربر اینترنت باید بداند این است که سانسور اینترنت مانند بازی موش و گربه است. این بدین معناست که دولت و یا سازمانی که سعی در سانسور اینترنت دارد، ممکن است که برای مدتی دسترسی به یک سرویس -مثلا تلگرام- را به صورت کامل قطع کند، اما کاربران با استفاده از وی‌پی‌ان یا فیلترشکن راه دور زدن فیلترینگ را پیدا می‌کنند و دسترسی خود را به سرویس‌های آنلاین مجددا برقرار می‌کنند.
ایران نیز مانند کشورهای دیگر از این قاعده مستثنا نیست و هر چقدر هم سعی کند و مقامات مختلف حرف‌هایی مانند برخورد با تمامی فیلترشکن‌ها و مسدود کردن تمام وی‌پی‌ان‌ها بزنند، در بلند مدت نمی‌توانند این کار را انجام دهند چون همانگونه که دولت ایران راه بستن فیلترشکن‌ها را پیدا می‌کند، ارائه دهندگان فیلترشکن نیز راه دور زدن آن را پیدا می‌کنند.
مسدود کردن فیلترشکن‌ها ادعایی نادرست است!
هر چند محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، سخنان خود در مورد آغاز مسدود شدن فیلترشکن‌ها را پس گرفته است، اما این سخنان با واکنش‌هایی مواجه شد به‌گونه‌ی که بسیاری از کاربران از نگرانی خود برای عدم دسترسی به وب‌سایت‌ها و سرویس‌های فیلتر شده مانند توییتر و همچنین سرویس‌هایی که به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران در دسترس‌شان نیست سخن گفتند.
مهمترین نکته‌ای که در مورد مسدود کردن فیلترشکن‌ها باید همواره در ذهن داشت این است که دولت ایران و دولت‌های دیگر نمی‌توانند به صورت «دائمی» دسترسی کاربران به فیلترشکن‌های مختلف را مسدود کنند و دلیل آن به نکته‌ای که در بالا بیان شده است باز می‌گردد.
در عین حال دولت‌های مختلف از جمله ایران می‌توانند در دسترسی کاربران به اینترنت از طریق فیلترشکن اختلال ایجاد کنند. هر چند که این اختلال نمی‌تواند به صورت همیشگی باشد چون سرویس‌های دیگر اینترنت و همچنین استارتاپ‌های مختلف در ایران دچار مشکل و اختلال می‌شوند.
تنها راهی که یک دولت می‌تواند دسترسی به فیلترشکن‌ها را به صورت کامل قطع کند، قطع کامل دسترسی کاربران به اینترنت جهانی است به گونه‌ای که مثلا کاربران تنها بتوانند وب‌سایت‌ها و سرویس‌هایی که در داخل ایران میزبانی می‌شوند را بازدید و مشاهده کنند. هر چند بسیاری اعتقاد دارند که این سناریو -یعنی قطع کامل اینترنت جهانی- ممکن است اتفاق بیافتد، از نگاه من اتفاق افتادن آن، یعنی قطع کامل اینترنت به صورت دائمی، تقریبا نزدیک صفر است زیرا هزینه‌های سیاسی و اقتصادی آن بسیار زیاد است.
ادامه کار فیلترشکن‌ها در بلند مدت
با توجه به دو نکته‌ای که در بالا گفته شد، چشم‌انداز بلند مدت استفاده و دسترسی به فیلترشکن‌ها در ایران نسبت به چند سال گذشته تغییر آنچنانی نخواهد کرد و کاربران به استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های مختلف ادامه خواهند داد هر چند که در برخی مواقع -مانند دو هفته اخیر- ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند.
آنچه که کاربران اینترنت در ایران باید بدانند آن است که دولت ایران در بلند مدت نمی‌تواند به اختلال در فیلترشکن‌ها ادامه بدهد زیرا زیرساخت اینترنت در کشور و در نتیجه بسیاری از کسب و کارها دچار مشکل می‌شوند.
در پایان باید گفت که در بازی موش و گربه سانسور اینترنت، بازنده نهایی افرادی هستند که طرفدار فیلتر کردن هستند زیرا در نهایت کاربران راه خود را برای دسترسی به اینترنت آزاد پیدا می‌کنند.