به احتمال زیاد اگر یک کارمند سفارت ژاپن در تهران، خلاصه‌ای از آنچه این روزها مطبوعات ایران درباره شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن نوشته‌اند را ترجمه کند و به او بدهد، شگفت‌زده خواهد شد.
آقای آبه از یک سوی به عنوان یک میانجی فرصت‌ساز و مشگل‌گشای بحران بین ایران و آمریکا تصویر شده و از سوی دیگر، سیاستمداری منفعل خوانده شده که پیام تسلیم می‌آورد و ماموریتش از هم اکنون شکست‌خورده است.
رسانه‌های منتقد دولت ایران حتی نقبی به تاریخ زده و ویدئویی از سفر سال ۱۳۶۲ شیناتزو آبه، پدر شینزو آبه که وزیر امورخارجه ژاپن بود، را منتشر کردهاند که برای میانجی‌گری بین ایران و عراق به تهران آمده بود.
این رسانه‌ها نوشته‌اند که ماموریت پدر شینزو آبه به علت «مستقل عمل نکردن» ژاپن شکست خورد. یک کارشناس اصولگرا هم گفته که اختلافات ایران و آمریکا به قدری عمیق است که «نه تنها شینزو آبه، بلکه پدر و پدرجدش هم قادر به حل این اختلافات نیستند».
شینزو آبه قرار است روز چهارشنبه ۲۲ خرداد به تهران سفر کند و با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و حسن روحانی، رئيس‌جمهوری ایران، دیدار کند.
این سفر که نخستین سفر یک مقام ارشد ژاپنی در سطح نخست‌وزیر به ایران طی ۴۰ سال گذشته است، در سایه روابط خوب ژاپن با آمریکا و دیدار اخیر نخست‌وزیر ژاپن با رئيس‌جمهوری سوئیس، که کشورش حافظ منافع آمریکا در تهران است، به شدت برجسته و مهم شده است.
خبرگزاری فارس روز دوشنبه ۲۰ خرداد به نقل از محمدصادق کوشکی، کارشناس مسائل سیاسی، نوشته که ژاپن، نماد تسلیم و انعفال در برابر آمریکاست و آمریکایی‌ها با فرستادن او می‌خواهند «مطالبات ۱۳بندی مورد نظر پمپئو» را مطرح و «سازش و تسلیم را دیکته کنند». این کارشناس افزوده که اگر کسی نخست‌وزیر ژاپن را میانجی بخواند، در «زمین جنگ روانی دشمن» بازی کرده است.
keyhan newspaper
روزنامه کیهان روز ۲۰ خرداد در رویکردی مشابه، نوشت هدف اصلی این سفر «دلالی برای پیاده‌سازی خواسته‌های زیاده‌خواهانۀ رئیس‌جمهوری آمریکاست». این روزنامه، نخست‌وزیر ژاپن را واسطه و پیام‌رسان ترامپ خوانده و در گزارشی دیگر نوشته که قرار است در این سفر فرمولی ارائه شود که «بعد از اجرای آن هیچ یک از طرفین نتوانند آن را نقض کنند». کیهان توضیحی درباره این فرمول نداده و نگفته که منبع اطلاعاتش کجاست، ولی نوشته که «پیشاپیش باید ماموریت شینزو آبه را شکست‌خورده تلقی کرد».
این روزنامه روز سه‌شنبه ۲۱خرداد هم با انتقاد تند از دولت نوشته که موکول کردن حل مشکلات کشور به سفر چند «دلال» که کشورش به توسری خوردن از آمریکا شهره است، «ارسال پالس ضعف به دشمن و گستاخ کردن طرف مقابل» است.
روزنامه جوان هم روز ۲۰ خرداد در چند گزارش و یادداشت به ارزیابی «نقش میانجی‌ها در راهبرد فشار» علیه ایران پرداخته است. این روزنامه با بهره‌گرفتن از اسم «هایکو ماس»، وزیر امورخارجه آلمان که در تهران به سر می‌برد، از دیپلماسی اروپایی‌ها به عنوان «دیپلماسی ماس‌مالی برجام» نام برده و نوشته حضور مقام‌های آلمانی و ژاپنی یک «دیپلماسی دوستونی» را برای تامین منافع اروپا و آمریکا سازماندهی کرده و به مقام‌های دولتی هشدار داده که نباید از ترافیک دیپلماتیک برای القای هیجان زودگذر در فضای کشور استفاده کنند.
روزنامه «فرهیختگان» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی که ریاست آن با علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی است، در گزارشی با تیتر «دست‌های خالی آقای آبه در تهران»، نوشته که «کمتر عقل سلیمی در شرایط کنونی» می‌تواند «نخست‌وزیر ژاپن را در قامت یک میانجی بپذیرد، بدون اینکه پیش‌شرط‌های مهم و اساسی را روی میز گذاشته باشد».
در این گزارش که در خبرگزاری تسنیم هم بازنشر شده، یکی از این پیش‌شرط‌ها را خرید نفت ایران توسط ژاپن دانسته و دیگر اینکه ژاپن کمک کند شرکت‌های بیمه‌گر برای تضمین حمل‌ونقل نفت به ایران برگردند. نفی تحریم کشتیرانی ایران توسط ژاپن، ایجاد یک مکانیسم مالی توسط این کشور برای مبادلات مالی و سرانجام تضمین انتقال فناوری و تکنولوژی به ایران، از دیگر پیش‌شرط‌های پذیرش ژاپن به عنوان میانجی است.
خبرگزاری تسنیم هم در گزارشی از جلسه‌ای در ماه رمضان با حضور یک مسئول ارشد وزارت خارجه و برخی رسانه‌ها خبر داده و نوشته که این مسئول دیپلماسی گفته است برخی ابتکارات مانند مذاکره، «تفکرات شیطانی نتانیاهو» است و از این زاویه، از تغییر میدان بازی از «استراتژی مقاومت» به «مسئله فشار-مذاکره-میانجی» انتقاد کرده است.
سایت «مشرق‌نیوز» هم یادداشتی از محمدکاظم انبارلویی منتشر کرده که در آن با تاکید روی حامیان دولت روحانی، نوشته که «منگول‌های سیاسی» روی سفر آبه به ایران حساب باز کردهاند.
در میان رسانه‌های نزدیک به دولت اما تاکید ویژه‌ای بر میانجی بودن نخست‌وزیر ژاپن به چشم می‌خورد. خبرگزاری ایسنا در گزارشی نوشته که هدف از این سفر مجاب کردن ایران برای نشستن بر سر میز مذاکره با آمریکا است.
رسانه‌های حامی دولت، گزارش‌های متعددی در استقبال از میانجی‌گری ژاپن منتشر کردهاند
وب‌سایت «خبرآنلاین» به نقل از محسن روحی صفت، معاون پیشین دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه نوشته است: ژاپن خودش ترغیب شده که نقش میانجی را بازی کند و با توجه به سابقه بی‌طرفی‌شان، «تصور آنها بر این است که بیش از دیگران می‌توانند در امر میانجی موفق عمل کنند».
وب‌سایت «فرارو» هم با تاکید بر این موضوع، احتمال داده که میزبان گفتگوهای ایران و آمریکا، ژاپن باشد. این وب‌سایت در عین حال تاکید کرده که اعمال تحریم‌های تازه بر پتروشیمی ایران از سوی آمریکا، فضا را برای میانجی‌گری نخست‌وزیری ژاپن سخت کرده است.
خبرگزاری ایرنا به نقل از یک کارشناس روابط بین‌الملل نوشته که «شینزو آبه در صدد است زمینه ملاقات مقامات ایرانی و آمریکایی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که شهریور امسال برگزار می‌شود را فراهم کند».
روزنامه «آرمان» اما به نقل از حسن کاظمی‌قمی، سفیر اسبق ایران در عراق نوشته که نخست‌وزیر ژاپن میانجی نیست و «تهران قاطعانه اعلام کرده است که هیچ گونه مذاکره‌ای میان تهران-واشینگتن وجود ندارد، لذا میانجی‌گری ژاپن با توجه به شرایط کنونی موضوعیتی ندارد».
با وجود تحلیل‌های متفاوت نسبت به ماموریت و اهداف سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران، به نظر می‌رسد از حجم خوش‌بینی‌ها نسبت به این سفر کاسته شده است. این اتفاق ممکن است برای دولت روحانی که کماکان به دنبال نجات برجام است، خوشایند نباشد ولی می‌تواند یک خبر خوب برای رسانه‌های منتقد دولت باشد که این روزها می‌خواهند ثابت کنند نخست‌وزیر ژاپن هم مثل پدرش نمی‌تواند ماموریت مهمش را به پایان برساند.