سومین مناظره نامزدهای انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران از ساعت هشت شب به وقت تهران آغاز شد.
مصطفی پورمحمدی، محمدباقر قالیباف، مسعود پزشکیان، سعید جلیلی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی وعلیرضا زاکانی شش کاندیدای انتخابات این دوره هستند که در سومین مناظره به پرسش‌های با محوریت فرهنگی پاسخ می‌دهند.
بسیاری از نامزدها در ساعت اول این مناظره به موضوع پوشش و حجاب اجباری در ایران اشاره و از اعمال آن دفاع کردند، اما راهکارهای مختلفی در این زمینه ارائه دادند.
اظهارات نامزدها درباره حجاب اجباری، اگرچه نتوانسته فضای سرد انتخاباتی در شبکه‌های اجتماعی را بشکند، اما به صورت محدود واکنش‌هایی را در فضای مجازی برانگیخت.
کاربرانی نوشته‌اند حرف‌های مسعود پزشکیان در مخالفت با ضرب و شتم زنان در خیابان‌ها بر سر موضوع حجاب، از «برکات» اعتراضات «زن زندگی آزادی» است.
با این حال به اظهارات این کاندیدا مبنی بر اینکه «ببینیم چیکار کردیم که دخترای ما به این شکل دراومدن… باید با رفتار تربیتی اصلاح کنیم نه زور»، انتقاداتی وارد شده است.
محمدجواد اکبرین، تحلیلگر سیاسی منتقد حکومت ایران، در شبکه ایکس نوشته: «وجه مشترک اصولگرا و اصلاح‌طلب اینست که حجاب نداشتن، محصولِ تربیت غلط است؛ فقط در چگونگیِ رفتار با زنان بی‌تربیت اختلاف دارند که آنجا هم دولت تصمیم‌گیرنده نیست.»
کاربران از اینکه نامزد جریان اصلاح‌طلبی بارها در سخنرانی‌های خود گفته «ما باید ببینیم کجا اشتباه کردیم که اینجوری شد»، انتقاد کرده و نوشته‌اند او زن‌های مخالف حجاب اجباری را همچون معتادان، «بیمار» می‌داند که نباید نسبت به آنها خشونت کرد.
برخی کاربران مستقل پرسیده‌‌اند وقتی پزشکیان می‌گوید برای حجاب باید از «سنین پایین و مهدکودک‌ها شروع کنیم»، آیا هنوز باید به جمع‌شدن گشت ارشاد در دولت احتمالی او خوشبین بود؟
برخی چهره‌های سیاسی و روزنامه‌نگاران نیز نبود دست‌کم یک زن در جمع مردانه شش‌نفره نامزدها را بهترین گواه نگاه ساختاری حکومت به زن دانسته و تأکید کرده‌اند که این ساختار با فعالیت جدی زنان مخالف است و به همین دلیل هم هست که سعید جلیلی به خود اجازه می‌دهد بگوید «حجاب لباس حضور اجتماعی زن است».
در واکنش به اظهارات نامزدها درباره حقوق زنان، کاربران به همرسانی تصاویری از زنان کشته‌شده در اعتراضات پس از مرگ مهسا (ژینا) امینی در بازداشت گشت ارشاد، حضور زنان حجاب‌بان در مترو تهران و تشکیل تونلی که از آن به عنوان «تونل وحشت» یاد شده، برخوردهای خشونت بار با زنان در خیابان‌ها بر سر حجاب، و بازنشر ویدئوی تازه‌ای از سخنان یک زن هوادار حجاب اجباری به مادر لیلی مهدوی، مادر سیاوش محمودی، جوان ۱۶ ساله کشته‌شده در اعتراضات که بر سر حجاب به او تذکر می‌دهد و می‌گوید مأموران وظیفه داشتند به پسرت شلیک کنند، پرداخته‌اند.
پورمحمدی: کعبه آمال زنان ما را در هالیوود و نتفلیکس تعریف می‌کنند
نخستین سخنرانی این مناظره مصطفی پورمحمدی، نامزد اصولگرا، بود که مدعی شد «زنان در جمهوری اسلامی پیشرفت داشتند» ولی در عین گفت که «هنوز به زنان اعتماد نداریم و آنها را باور نکرده‌ایم».
به گفته او، «متاسفانه» امروز «دیگران دارند کعبه آمال زنان ما را در هالیوود و بالیوود و بی‌تی‌اس و نتفلیکس تعریف می‌کنند».
بیشتر در این باره: از رؤیای ریاست‌جمهوری زنان در ایران تا سودای برابری در جهانآقای پورمحمدی از افرادی که نام آنها را نبرد انتقاد کرد که به گفته او، «جای زبان رضایت و اعتماد را با زبان تهدید و باتوم در فرهنگ اشتباه گرفته‌اند. اگر به زبان باتوم روی بیاوریم جوابش ناسزا و فحش و درشت گویی است».
قالیباف: نگاه برابر جنسیتی را قبول نداریم
محمدباقر قالیباف، نامزد اصولگرا، می‌گوید که «اگر ایران قوی می‌خواهیم باید خانواده قوی داشته باشیم»، اما در عین حال گفت که «ما نگاه برابر جنسیتی را قبول نداریم ولی حتماً عدالت جنسیتی در اولویت کار ماست».
او نقش زن را «مادر و همسر و تربیت‌کننده فرزندان و مادرخرج در خانه» تعریف کرد و گفت ک «در دولت بعد باید به گونه‌ای عمل کنیم که زن را در دوراهی قرار ندهیم که یا زن خانه‌دار باش یا موثر در جامعه! باید هر دو را برای زنان فراهم کنیم».
انتقاد پزشکیان از برخورد با زنان و دختران در خیابان‌ها
مسعود پزشکیان، نامزد اصلاح‌طلبان، با اشاره به اظهارات این دو نامزد گفت: «این‌طور که می‌گوییم پس باید وضع خیلی خوب می‌شد ولی چرا وضع اینطوری است؟»
او از برخورد با با زنان و دختران در خیابان‌ها انتقاد کرد و گفت: «اعتراض که می‌شود پرونده درست می‌کنند. خشونت علیه زنان را نتوانسته‌ایم حل کنیم. ولی خب الان می‌گوییم داریم احترام می‌گذاریم! احترام باید در عمل باشد».
آقای پزشکیان تصریح کرد: «وقتی حقوق زنان در جامعه نادیده گرفته می‌شود باید صدای ما بلند باشد».
جلیلی: تمدن غرب در موضوع زن به بن‌بست رسیده
سعید جلیلی، دیگر نامزد اصولگرا، مدعی شد که «تمدن غرب در موضوع زن به بن‌بست رسیده و به چالش‌های جدی خورده است».
او در ادامه ادعا کرد: « ایران با الگوی جدیدی زنان خود را وارد صحنه کرده و مدلی را به جهان نمایش می‌دهد که همه آنها متحیر مانده‌اند. زن کارآفرین مسلمان دانشمند و مادر نمونه دارد خودش را نشان می‌دهد».
قاضی‌زاده هاشمی: انتقاد از برخی نامزدها برای «سواستفاده» از زنان
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نامزد اصولگرا، هم با انتقاد از غرب و برخی کاندیداها گفت که آنها از زنان «سواستفاده انتخاباتی» می‌کنند.
او افزود که «در جهان باید با تمام جنبش‌های هم ارزش با ما در موضوع خانواده ائتلاف کنیم. زن یک مسئله نیست؛ یک فرصت و پیشران است».
زاکانی: حرف‌ها در مورد زنان شعاری است
علیرضا زاکانی، نامزد اصولگرا، در بحث خود گفت: «خیلی از حرف‌هایی که زده می‌شود جنبه شعاری دارد اما اسلام جایگاه زن و دختر را به نحوی قرار داده که این‌ها یک فرصت هستند ونه اینکه مسئله باشند».
بیشتر در این باره: از دیگر رسانه‌ها؛ مرگ رئيسی و چالش‌های پیش‌روی جمهوری اسلامیاو اظهار داشت نوع مواجهه با افرادی که آنها را «بی‌حجاب» خواند «جز از طریق احترام میسر نیست».
آقای زاکانی در عین حال، حجاب اجباری را «هم شرعی و هم قانونی» دانست، اما گفت که نوع مواجهه با بی‌حجابان جز از طریق احترام و مواجهه قانونی میسر نیست».
این اظهارات در حالی است که افراد موسوم به «حجاب‌بان» که زیر نظر شهرداری هستند در متروها با دختران و زنانی که مخالف حجاب اجباری هستند برخورد می‌کنند.
از سوی دیگر، گشت سابق ارشاد که اکنون با عنوان «طرح نور» اجرا می‌شود دختران فاقد حجاب اجباری را بازداشت و جریمه و زندانی می‌کنند.
دفاع از پوشش و حجاب اجباری
مصطفی پورمحمدی در این بخش از مناظره مدعی شد که «پوشش و حجاب دغدغه جدی جامعه است» ولی گفت که این موضوع «پیچیده و ظریف» است و «نمی‌شود بی‌برنامه و فقط با روش‌های تند با آن برخورد کرد. جواب نمی‌دهد! چرا این‌قدر کشیدیم و کشیدند که پاره شد؟ ادامه بدهیم؟»
این نامزد اصولگرا گفت اگر به مقام ریاست‌جمهوری برسد، «لایحه عفاف و حجاب» را از مجلس پس خواهد گرفت و در دولت «با کارشناسان و دلسوزان و با خود خانم‌ها می‌نشینیم و مفصل صحبت می‌کنیم که ببینیم چه راهکار و ضوابطی را باید اعمال کنیم».
محمدباقر قالیباف در پاسخ به پورمحمدی گفت که «این لایحه هنوز به قانون تبدیل نشده و مسیر خود را طی می‌کند»، اما مدعی شد که «همه این قانون به موضوع ایجابی پرداخته است».
رئیس مجلس شورای اسلامی می‌گوید «نمی‌شود بدون احترام و با تنش و با خشونت کاری کرد؛ همه این‌ها محکوم است».
بیشتر در این باره: نرگس محمدی: جمهوری اسلامی خیابان‌ها را به میدان جنگ علیه زنان بدل کرده استلایحه موسوم به «حجاب و عفاف» که در واکنش به موج مخالفت زنان با حجاب اجباری در خرداد ۱۴۰۲ در مجلس بدون طرح در صحن علنی به تصویب رسید، همچنان بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در رفت‌وآمد است و ایراداتی که شورای نگهبان به این مصوبه پرحاشیه گرفته، هنوز برطرف نشده است.
این لایحه بر محور «برخورد، بازداشت و مجازات» زنانی تدوین شده که از حجاب اجباری سرباز می‌زنند و به سه دستگاه اطلاعاتی وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه، سازمان اطلاعات فراجا، همچنین خود فرماندهی انتظامی، بسیج و ستاد امر به معروف و نهی از منکر، مجوز برخورد میدانی با زنان داده شده است.
در این لایحه، علاوه بر «برخورد میدانی» با زنان، بر اعمال گسترده‌تر «تفکیک جنسیتی» در دانشگاه‌ها، مراکز اداری، آموزشی، پارک‌ها و اماکن گردشگری، حتی بر تفکیک جنسیتی در «بخش درمان بیمارستان»ها نیز تاکید شده است.
علاوه بر این، لایحه یاد شده مجازات‌های سنگینی از جمله حبس و جریمه درجه چهار شامل «حبس بیش از پنج تا ۱۰ سال» و «جزای نقدی تا ۳۶ میلیون تومان» را در مواردی برای سرباز زدن زنان از حجاب اجباری تعیین کرده است.
مسعود پزشکیان در این زمینه دیدگاه متفاوتی ابراز کرد و گفت «با هرگونه زورگویی یا برخورد خشن با هر انسانی، چه رسد به زن مخالفم».
او اظهار داشت: «همه خانواده من از عروس‌ها تا خواهرانم با حجابند و حتی چادری هستند و مانتویی نیستند؛ ولی اگر کسی نخواهد مثل این‌ها باشد باید با او برخورد کنیم؟»
این نامزد اصلاح‌طلب افزود: «با قانون رفتار عوض نمی‌شود؛ همان‌طور که قبلا نتوانستند به زور حجاب را از سر زنان ایران بردارند، ما هم با زور نخواهیم توانست حجاب بر سرشان بنشانیم».
سعید جلیلی این پرسش را مطرح کرد که «چرا نقش زنان خانه‌دار دیده نمی‌شود؟» و اظهار داشت: «خیلی از هزینه‌ها برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی که در دستگاه‌های دیوان‌سالار می‌رود و خروجی‌اش صفر است را باید اینجا یعنی زنان خانه‌دار اختصاص داد».
این نامزد اصولگرا با دفاع از حجاب اجباری گفت که «حجاب برای حضور اجتماعی زن است، لباس حضور اجتماعی زن است تا این حریم حفظ شود».
قاضی‌زاده هاشمی در سخنان خود در این بخش گفت که «کمی از زمان عقبیم. حرف‌هایی می‌زنیم که ۲۰-۳۰ سال پیش موضوع زنان بود».
او می‌گوید که «امروز قدرت اصلی ما زنان هستند» و مشکل اصلی آنها را تعریف مردسالارانه از مشاغل دانست.
بیشتر در این باره: اینترنت چینی برای ایران؛ طرح صیانت چرا مسکوت ماند؟علیرضا زاکانی مانند دو مناظره قبلی، مصطفی پورمحمدی و مسعود پزشکیان را خطاب قرار داد و گفت: «آقایان پزشکیان و پورمحمدی نکاتی را بیان می‌کنند، ولی دوستان شما ۳۲ سال کشور در دستشان بود، باید پاسخ بدهید که چرا کاری نکردند؟»
او گفت «آقای پورمحمدی که بیشتر باید پاسخ دهد».
شهردار اصولگرای تهران افزود: «با فرار به جلو نمی‌شود پاسخ معتبر داد. خانم‌ها فرصتند. موضوع شایسته‌سالاری است. در دولت خدمت بیشتر از دوره‌های قبل از بانوان استفاده خواهیم کرد».
مناظره نامزدها در مورد فضای مجازی
آقای پورمحمدی در این بخش به انتقاد از فیلترینگ پرداخت و گفت «البته تصمیمی بود که در یک مقطعی کار قابل دفاعی بود. ولی استمرارش نگران کننده و مشکل‌ساز» است.
به گفته او، «مافیای وی‌پی‌ان هم کیسه مردم را خالی می‌کند هم سرعت را محدود می‌کند و هم امنیت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد».
آقای پورمحمدی می‌گوید که «حتماً با موضوع فیلترینگ مخالفم چون خطرات زیادی و فساد زیادی به‌دنبال خواهد داشت».
محمد باقر قالیباف نیز از فیلترینگ انتقاد کرد که «بعد از فیلترینگ استفاده از وی‌پی‌ان از ۲۲ درصد به ۶۷ درصد افزایش یافته است. در آینده نزدیک باید سرعت اینترنت حل شود و اعصاب خردی مردم برداشته شود».
او با اشاره به عدم اقبال مردم به پیام‌رسان‌های داخلی گفت: «یک دلیل که مردم به سکوهای خارجی می‌روند به‌خاطر این است که احساس ناامنی می‌کنند».
مسعود پزشکیان نیز مخالفت خود را با فیلترینگ اعلام کرد و گفت «خیلی از شغل‌ها را با فیلترینگ از دست دادیم و زندگی خیلی‌ها به هم ریخته است».
به گفته او، «از این طرف هم عده‌ای کاسب شده‌اند و دارند فیلترشکن می‌فروشند. چه کسی این‌ها را می‌فروشد؟ چرا بررسی نمی‌شود؟»
این نامزد انتخابات افزود: «وقتی این‌طور صحبت می‌کنیم انگار مشکل جای دیگری است و همه ما اینجا مخالفیم».
آقای پزشکیان می‌گوید اگر به ریاست‌جمهوری برسد «جلوی این ممنوعیت‌ها که باعث عصبانیت شده و شغل‌های مجازی را تخریب کرده»، خواهد گرفت.
بیشتر در این باره: روش جدید فیلترینگ و پاییدن مردم که حکومت ایران به‌دنبال آن استاو در عین حال از «مداخله دولت در اینترنت» در زمان بحران‌های خاص دفاع کرد و مدعی شد که «در همه کشورها این‌طور است. ولی الان چه لزومی دارد که اینترنت را فیلتر کنیم و عده‌ای هم فیلترشکن بخرند».
حکومت جمهوری اسلامی ایران در دوره اعتراضات دی‌ماه ۹۸ اینترنت را قطع کرد و در سال ۱۴۰۱ در اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد فیلترینگ شدیدی بر روی اینترنت اعمال کرد تا مانع اطلاع‌رسانی در مورد سرکوب‌ها و ارسال ویدئوهای معترضان به دنیای خارج شود.
قاضی‌زاده هاشمی در زمینه اینترنت گفت که «دولت هوشمند و اقتصاد دیجیتال بدون اینترنت ممکن نیست؛ نقد مسئولان و نظارت بر مسئولان هم بدون اینترنت امکان ندارد اتفاق بیفتد».
او اذعان کرد که «محدودیت‌ها موثر نبوده؛ تلگرام ۴۰ میلیون مشترک دارد و نشان می‌دهد که محدودیت‌هایی که گذاشتیم موثر نبوده است. یک جاهایی افراط کرده‌ایم».
علیرضا زاکانی بدون نام بردن از مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی، گفت: «برخی همین آقایان که درباره فیلترینگ صحبت می‌کنند ابتدا بی‌پروایی کردند و امکان ظهور و بروز پیام‌رسان‌ها را برای ما جوری فراهم کردند که مبتنی بر ضوابط کشور ما نبود».
او افزود: «بعد آمدند دکانی باز کردند درباره فیلترینگ. همین‌ها که در ستاد برخی آقایان هستند».
به گفته این نامزد اصولگرا، «اگر سرور برخی از این پیام‌رسان‌ها به ایران بیاید دیگر فیلترینگی وجود نخواهد داشت».
این اظهارات در حالی است که پیام‌رسان‌های خارجی درخواست‌های متعدد مقام‌های جمهوری اسلامی برای انتقال سرورهای خود به داخل کشور را رد کرده‌اند.
مصطفی پورمحمدی در ادامه این بحث، از محمدباقر قالیباف انتقاد کرد و گفت که «حرف‌های قشنگی زدید ولی چهار سال مجلس بودید چرا پیگیری نشد؟»
به گفته او، گردش مالی وی‌پی‌ان در ایران «۵۰ درصد» کل گردش مالی فضای مجازی است؛ «خب آقا! در دولت شهید رئیسی که من هم مدافعم سه سال وقت داشتید چه کردیم؟ نمی‌خواهم الان از کسی اسم ببرم چون برخی آقایان را نامزد جدی نمی‌دانم».
به نظر می‌رسد اشاره او به امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و علیرضا زاکانی بود.
زاکانی به پزشکیان: نمی‌گذارم شما رئیس‌جمهور شوید
وقتی نوبت به مسعود پزشکیان رسید او گفت که «لازم نیست به آقای زاکانی جواب بدهم چون فکر نمی‌کنم تا آخر بمانند».
علیرضا زاکانی در پاسخ گفت: «از این آرزو‌ها شما خیلی دارید ولی با یک رئیس‌جمهور دارید صحبت می‌کنید».
شهردار تهران در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: «توصیه‌ام به آقایان پورمحمدی و پزشکیان این است که وقتی ستادهایشان می‌خواهند هماهنگ کنند جوری باشد که آبرویشان نرود. اینکه با هم بگویند که فلان نامزد می‌ماند یا نه».
او افزود که «در هیچ دوره‌ای نگذاشتم حق مردم را بخورند؛ امروز هم نمی‌گذاریم شما کلاه سر مردم بگذارید».
مسعود پزشکیان از او پرسید «تا آخر می‌مانید دیگر؟»
زاکانی در پاسخ گفت: «حتماً؛ حتماً. حتما می‌مانم و نمی‌گذارم شما رئیس‌جمهور شوید».
پزشکیان در بخش سوم این مناظره خطاب به زاکانی گفت: «اینکه آقای زاکانی گفته نمی‌گذارم شما رئیس‌جمهور شوید؛ نشان می‌دهد یا جای خدا نشسته یا جای مردم».