جنجال نظارت بر عملکرد زیرمجموعههای علی خامنه‌ای با انتشار نامه مهدی کروبی، آغاز پنجمین اجلاس خبرگان رهبری و دفاع احمد جنتی از عملکرد رهبر بار دیگر در ایران بر سر زبان‌ها افتاده است.
مهدی کروبی دو روز پیش با انتشار نامه‌ای به عملکرد علی خامنه‌ای و زیرمجموعههای رهبری انتقاد تندی وارد و وضعیت موجود کشور را ماحصل عدم نظارت بر عملکرد آنها اعلام کرده است.
بیشتر در این باره: نامه کروبی به خبرگان: با این شیوه مدیریت، کشور به زمان قاجار برگشته استروز سه‌شنبه، ۱۳ شهریور، هم پنجمین اجلاس خبرگان رهبری در غیاب حسن روحانی آغاز به کار کرد و احمد جنتی به عنوان رئیس این مجلس به مفاد نامه کروبی واکنش نشان داد.
آقای جنتی گفت که «نقشه شوم دشمنان، ثبت هزینه ناکارآمدی دستگاه‌ها پای رهبری است؛ طوری تبلیغ می‌کنند که انگار رهبری، در همه امور اجرایی کشور، فعال مایشاء هستند.»
موضوع نظارت بر عملکرد نهاد‌های تحت علی خامنه‌ای سال‌هاست که به جنجالی سیاسی در ایران تبدیل شده و هیچ نهاد نظارتی حتی مجلس خبرگان رهبری هم اجازه بررسی عملکرد این نهاد‌ها را ندارد.
صدا و سیما، قوه قضائیه، بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی و نیروهای مسلح مهم‌ترین نهاد‌های زیرنظر خامنه‌ای هستند که سال‌هاست مصون از نظارت و بازرسی هستند.
ریشه این مصونیت‌ها هم مخالفت صریح علی خامنه‌ای با درخواست گروهی از اعضای مجلس خبرگان رهبری به منظور بررسی و نظارت بر زیرمجموعههای خود به خصوص نیروهای مسلح است.
او در دوران رهبری خود به آن‌دسته از اعضای مجلس خبرگان رهبری که قصد بررسی عملکرد زیرمجموعههای وی را داشته‌اند گفته اجازه چنین کاری را به آنها نخواهد داد.
این موضوع برای نخستین‌بار از سوی عباس نبوی، رئیس مؤسسه «تمدن و توسعه اسلامی» در سال ۱۳۹۰ و در جمع گروهی از اعضای انصار حزب‌الله تهران رسانه‌ای و عمومی شد.
آقای نبوی در این جلسه گفته بود که آقای خامنه‌ای در آخرین دیدار خود با نمایندگان مجلس خبرگان گفته اجازه نخواهد داد آنها در کارهای وی دخالت کنند.
او افزوده بود رهبر جمهوری اسلامی خطاب به نمایندگان مجلس خبرگان رهبری گفته «در مورد خرده‌ریز‌ها [نظارت بر عملکرد نهاد‌های زیرمجموعه رهبری] نمی‌پذیرم که شما وارد جزئیات شوید.»
به گفته آقای نبوی، آیت‌الله خامنه‌ای در این جلسه افزوده بود که «این‌که بگویید ما می‌خواهیم درباره این موارد که مثلاً چرا این آقا را به فلان سمت برگزیدید و چرا به فلانی اجازه داده‌اید، من نمی‌پذیرم که شما بخواهید وارد شوید.»
موضوع نظارت مجلس خبرگان رهبری بر عملکرد زیرمجموعههای ولی فقیه از ابتدای تشکیل این مجلس مطرح و افرادی هم‌چون احمد جنتی، محمد‌رضا مهدوی‌کنی و اکبر هاشمی رفسنجانی پیگیر آن بوده‌اند.
احمد جنتی در یک گفت‌وگوی کمتر دیده شده با شماره ۴۱ مجله «حکومت اسلامی» در سال ۱۳۸۵ به تفصیل درباره این موضوع و مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای با آن سخن گفته است.
آقای جنتی یادآور شده که به همراه هاشمی‌رفسنجانی و مهدوی‌کنی موافق تشکیل نهاد‌های متعددی در مجلس خبرگان بوده تا بر عملکرد نهاد‌های زیرمجموعه رهبری نظارت کند.
آن‌طور که رئیس کنونی مجلس خبرگان رهبری گفته این مجلس تا زمانی که روح‌الله خمینی زنده بوده به خود اجازه نمی‌داد «وارد این قضيه» شود، چون «شأن ايشان [خمینی] اجلّ از اين بود كه بخواهيم با ايشان در اين خصوصيات صحبت كنيم.»
به گفته آقای جنتی، پس از مرگ بنیانگذار جمهوری اسلامی و انتخاب علی خامنه‌ای با عنوان رهبر جدید، مجلس خبرگان بار دیگر تشکیل جلسه می‌دهد و در این مورد بحث و بررسی می‌کند.
آن‌طور که رئیس شورای نگهبان توضیح داده، اکثریت اعضای مجلس خبرگان رهبری با موضوع نظارت بر عملکرد مجموعه‌های زیرنظر ولی فقیه موافق بودند که این مسئله با خامنه‌ای هم مطرح و با مخالفت او مواجه شد.
او اضافه کرده که درباره این موضوع اعضای مجلس خبرگان رهبری در چندین جلسه با خامنه‌ای بحث و گفت‌وگو کردند، اما موفق به نشدند به اهداف خود برسند.
آقای جنتی روایت کرده آیت‌الله خامنه‌ای در این جلسات خطاب به اعضای مجلس خبرگان رهبری گفته «عملكرد ما با عملكرد اين تشكيلات [زیرمجموعه رهبری] فرق مى‌كند.»
به گفته آقای جنتی، رهبر جمهوری اسلامی افزوده خبرگان رهبری باید ابتدا انتصاب‌ها رهبر را بررسی کند که اگر «خلاف تدبیر و مدیریت» بود، آن‌وقت می‌تواند اقدام کند.
به عبارتی دیگر، خط قرمز آیت‌الله خامنه‌ای برای نظارت بر زیرمجموعههای خود تنها به بررسی انتصاب مدیران زیر مجموعه‌های خود محدود شده و به این مجلس اجازه ورود و دخالت بیش از این به منظور نظارت داده نشده است.
او در این جلسات به طور مشخص به قوه قضائیه و عملکرد آن اشاره کرده و گفته که قوه قضاييه، «قضات زيادى دارد، تشكيلات دارد، كارمندانی دارد كه در سراسر كشور فعاليت دارند، اگر كسى در بخشى اقدام خلافى كرد، مسؤوليتش با رهبری نيست.»
رهبر جمهوری اسلامی در بخش دیگری از این جلسات با موضوع ورود خبرگان رهبری برای نظارت بر عملکرد نیروهای مسلح مخالفت کرده و خطاب به اعضای مجلس خبرگان رهبری گفته بود که «اصلاً حرفش را نزنيد.»
او یادآور شده «نيروهاى مسلّح، جای اين حرف‌ها نيست. مگر مى‌شود كسى در ميان نيروهاى مسلّح وارد شود و راجع به مسائلی ايجاد شبهه كند؟ در اين صورت فرمانده نمى‌تواند كار كند.»
احمد جنتی توضیح داده که آیت‌الله خامنه‌ای در برابر اصرار برخی اعضای مجلس خبرگان رهبری هم گفته «اگر بنا بر بررسى و سؤال و اقدامى است، با دفتر من در ارتباط باشيد و از دفتر سؤال كنيد، ببينيد من درباره اين تشكيلات چه كرده‌ام.»
آقای خامنه‌ای در این جلسات گفته به اعضای دفتر خود «دستور» خواهد داد هرگونه اطلاعاتی که اعضای مجلس خبرگان رهبری می‌خواهند را در اختیار آنها بگذارد.
آن‌طور که احمد جنتی گفته، رهبر جمهوری اسلامی در جلسات مذکور به صراحت گفته که عملکرد نهاد‌های زیرمجموعه‌اش «ربطی» به وی ندارد.
آقای خامنه‌ای در عین حال اضافه کرده اگر تخلفی در زیرمجموعههایش رخ بدهد و وی نیز در برابر آنها «سکوت» کرده و یا «هیچ اقدامی» نکنند، در آن صورت است که عملکرد آنها به رهبر ربط پیدا می‌کند.
علی خامنه‌ای با این استدلال‌ها بود که توانست دست اعضای مجلس خبرگان رهبری از مجموعه‌های خود کوتاه کند و به آنها اجازه ورود به حوزه‌های مدیریتی‌اش را ندهد.
او در شرایطی موفق به این کار شد که اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام هم سال ۱۳۸۸ اعلام کرده بود که موضوع نظارت بر عملکرد زیرمجموعههای رهبر در مجلس خبرگان رهبری به تصویب و به «قانون» تبدیل شده بود.
آقای هاشمی گفته بود پس از تصویب این قانون بود که مجلس خبرگان رهبری شروع کرد به دعوت مدیران نهاد‌های زیرمجموعه رهبری برای ارائه توضیحات که پس از مدتی«دفتر رهبری مانع حضور آنها در خبرگان شد.»
اکبر هاشمی رفسنجانی یکی از مهم‌ترین حامیان علی خامنه‌ای در مجلس خبرگان رهبری بود که پس از مرگ روح‌الله خمینی توانست او را به مسند رهبری برساند و پس از آن نیز در دائمی شدن رهبری خامنه‌ای نقش داشت.
او در حمایت از دائمی شدن رهبری آیت‌الله خامنه‌ای گفته بود که «من ثبات جوهر نظام اسلامی را در رهبری می‌بينم. در اجلاس خبرگان هم بحث بود که دوره رهبری را ۱۰ ساله تصويب کنيم. گفتيم لازم نيست بازی دموکراسی را در اينجا در بياوريم.» (کتاب «بی‌پرده با هاشمی‌رفسنجانی»، ص۱۴۷)
آقای هاشمی پس از وقایع سال ۱۳۸۸ هم‌چون مهدی کروبی و میرحسین موسوی با علی خامنه‌ای زاویه پیدا کرد و به تدریج به حاشیه رانده شد و تا زمان مرگش هم انتقاد‌هایی متوجه عملکرد نهاد‌های زیرمجموعه رهبری می‌کرد.
مهدی کروبی اما با وجودی که حصر شد، چندین‌بار نامه‌های سرگشاده‌ای در انتقاد از عملکرد رهبر و زیرمجموعههایش منتشر کرد و رهبر را مسئول وضعیت موجود ایران معرفی کرد.