محمد‌البشیر، از اعضای «هیئت تحریر الشام» که به عنوان نخست‌وزیر موقت و انتقالی سوریه منصوب شده، با وعدۀ تضمین امنیت، خواستار بازگشت آوارگان و پناهجویان سوری به کشور شد.
کمتر از یک هفته پس از سقوط ناگهانی حکومت بشار اسد، تحولات و واکنش‌های داخلی و خارجی پیرامون سوریه با شتاب ادامه دارد.
در داخل کشور، چهره‌های هیئت تحریرالشام و مقام‌های منصوب از سوی این گروه در تلاش هستند چهره‌ای منطقی و «قانون‌مدار» از خود ارائه داده و از التهاب فضای سیاسی و اجتماعی کشور بکاهند.
ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریرالشام، از شبه‌نظامیان تحت امرش خواسته از شهرها خارج شده و بخصوص از شلیک هوایی یا هدف‌قراردادن بدون دلیل افراد خودداری کنند.
محمد البشیر نخست‌وزیر موقت و انتقالی سوریه
نخست‌وزیر موقت سوریه در گفت‌وگو با روزنامۀ ایتالیایی «کوریره دِلا سِرا» که روز چهارشنبه ۲۱ آذر متن آن منتشر شد، با تأکید بر این‌که «سوریه حالا کشور آزادی است که غرور و اعتبارش را باز یافته است»، مدعی شد که در ساختار جدید، «حقوق همۀ مردم و فرقه‌ها و مذاهب در این کشور محترم شمرده شده و تضمین می‌شود».
در روزهای اخیر تعداد زیادی از سوری‌های مقیم ترکیه، عراق و لبنان از مرزهای زمینی عازم این کشور شده‌اند.
از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز به نقل از منابع مطلع گزارش داد که ایالات متحده در اولین تماس با شورشیان سوری که حکومت بشار اسد را سرنگون کرده‌اند خواسته است که به فرایند تشکیل یک دولت انتقالی فراگیر تن بدهند.
بیشتر در این باره: پایتخت سوریه به تصرف شورشیان درآمد؛ بشار اسد از دمشق گریختاین گزارش روز سه‌شنبه ۲۰ آذر به نقل از دو مقام دولت آمریکا و یکی از دستیاران نمایندگان کنگره ایالات متحده بدون اشاره به نام آن‌ها می‌گوید که نخستین تماس واشینگتن با گروه تحریر الشام با میانجی‌گری متحدان آمریکا در خاورمیانه از جمله ترکیه انجام گرفته است.
آمریکا در سال ۲۰۱۸ رسماً گروه یا «هیئت تحریر الشام» را به عنوان سازمانی تروریستی معرفی کرد. اتحادیه اروپا، بریتانیا، ترکیه و شمار دیگری از کشورها نیز این گروه را در فهرست تروریستی خود قرار داده‌اند.
در تحولی دیگر روسیه، بزرگترین متحد بشار اسد پس از سکوتی دو روزه، برای اولین بار حضور رئیس‌جمهور مخلوع سوریه در این کشور را تأیید کرد.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجۀ روسیه، در گفت‌وگو با شبکۀ تلویزیونی آمریکایی ان‌بی‌سی گفت: بشار اسد به‌دنبال سقوط دولتش به‌دست شورشیان، «به امن‌ترین شکل ممکن» به مسکو منتقل شد.
آقای ریابکوف در سخنانی که به نظر سایر متحدان مسکو را مخاطب قرار می‌داد، تأکید کرد که انتقال آقای اسد به مسکو نشان داد که «روسیه در شرایط فوق‌العاده، بر حسب لزوم اقدام می‌کند».
مقامات فدراسیون روسیه در عین حال در تلاش هستند که نشان دهند سقوط حکومت بشار اسد در سوریه تأثیر چندانی بر «نفوذ» مسکو در خاورمیانه نخواهد داشت.
بیشتر در این باره: آیندۀ مبهم حضور نظامی مسکو در سوریه؛ چند ناو روسیه طرطوس را ترک کردنددمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز چهارشنبه ۲۱ آذرماه با تأکید بر اولویت جنگ اوکراین برای روسیه، گفت مسکو با رهبران جدید سوریه در تماس است.
ادعای آقای پسکوف در حالی مطرح می‌شود که یک روز قبل، تصاویر و گزارش‌هایی از خروج ناوگان دریایی روسیه از پایگاه کلیدی طرطوس منتشر شده بود.
این پایگاه که نزدیک به نیم قرن در اختیار اتحاد شوروی و فدراسیون روسیه بوده، در حضور فرامرزی و عملیاتی این کشور در خاورمیانه و قارۀ آفریقا نقشی حیاتی داشته و از دست‌رفتنش، می‌تواند به مثابه ضربۀ سنگینی برای روسیه تلقی شود. در همین حال، سرنوشت پایگاه هوایی حمیمیم در بندر لاذقیه هم روشن نیست.
آنچه مسلم است اما بازیگران بزرگ منطقه‌ای، بخصوص ترکیه و اسرائیل در تلاش هستند با استفاده از خلاء قدرت مرکزی در سوریه، شرایط را به نفع خود رقم بزنند.
از یک‌سو شبه‌نظامیان «ارتش ملی سوریه» نزدیک به آنکارا، بر اساس آتش‌بسی با میانجی‌گری آمریکا، کنترل شهر شمال منبج را که از سال‌ها پیش در اختیار شبه نظامیان کرد «نیروهای سوریه دموکراتیک» بود، تحویل گرفته‌اند.
بیشتر در این باره: واکنش‌ها به حضور اسرائیل در منطقه حائل؛ عربستان: تخریب شانس سوریه استاز سوی دیگر، اسرائیل که بلافاصله پس از فروپاشی حکومت بشار اسد، با عبور از خط حائل موسوم به آلفا، مواضع ارتش سوریه در بلندی‌های جولان را اشغال کرده بود، طی سه روز گذشته بیش از ۴۰۰ موضع مرتبط با ارتش سوریه، انبارهای مهمات مظنون به نگهداری «تسلیحات شیمیایی»، و مواضع شبه‌نظامیان مرتبط با ایران را بمباران کرده و هشدار داده که حکومت بعدی دمشق، نمی‌تواند با تهران همسو باشد.
در همین حال، رهبر جمهوری اسلامی سقوط سریع حکومت بشار اسد در سوریه را «نقشهٔ مشترک» آمریکا و اسرائیل نامید و بدون اشاره به نام کشور خاصی، گفت که یک کشور همسایه سوریه هم در این اتفاق «نقش آشکاری» ایفا کرده است. به نظر می‌رسد منظور علی خامنه‌ای از این کشور همسایه، ترکیه بوده باشد.
بیشتر در این باره: خامنه‌ای می‌گوید سقوط اسد «نقشهٔ مشترک» آمریکا و اسرائیل با کمک کشور همسایه بودرهبر جمهوری اسلامی در حالی سقوط بشار اسد را «کودتایی با نقشۀ آمریکا و اسرائیل» خواند که در روزهای قبل، سایر مقام‌های جمهوری اسلامی و بخصوص مسئولان دستگاه دیپلماسی این کشور تلاش می‌کردند با پرهیز از «موضع‌گیری‌های هیجانی»، و تأکید بر «حق تصمیم‌گیری مردم سوریه برای حکومت خود»، از آمادگی برای تماس و ارتباط با رهبران بعدی این کشور خبر دهند.
در تحولی دیگر پاپ فرانسیس هم خواستار احترام پیروان مذاهب مختلف در سوریه به یکدیگر شد.
رهبر کلیسای کاتولیک روز چهارشنبه گفت دعا می‌کند که مردم سوریه بتوانند در «صلح و امنیت» در سرزمینشان زندگی کنند و پیروان مذاهب گوناگون در کشوری که سال‌ها درگیر جنگ بوده، با «دوستی و احترام متقابل» به زندگی ادامه دهند.
دیدار پاپ فرانسیس با تعدادی از آوارگان مسیحی سوریه در بلژیک، کمتر از سه‌ماه قبل از سقوط بشار اسد
پاپ فرانسیس ابراز امیدواری کرد که بدون درگیری و تفرقۀ بیشتر، راه حلی سیاسی با هدف تضمین ثبات و یکپارچگی این کشور حاصل شود.
از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ تقریباً چهارده سال پیش، مسیحیان سوریه عموماً از دولت بشار اسد حمایت می‌کردند. بشار اسد که عضوی از اقلیت علوی سوریه به شمار می‌آید، خود را به‌عنوان حامی حقوق اقلیت‌ها معرفی می‌کرد.
پیشروی سریع شورشیان در روزهای اخیر، جنگی چندساله را که در سال ۲۰۱۱ با سرکوب اعتراضات ضدحکومتی توسط نیروهای اسد آغاز شده بود، دوباره شعله‌ور کرد. این جنگ در سال‌های اخیر به‌طور نسبی خاموش شده بود.