جایزه نوبل اقتصاد به سه اقتصاددانی اهدا شد که پژوهش‌های آن‌ها در مورد دوران استعمار برای درک بهتر نابرابری‌های اقتصادی است که هنوز در سطح جهان ادامه دارد.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد روز دوشنبه ۲۳ مهر همزمان با معرفی برندگان جایزه نوبل اقتصاد، پژوهش‌های آن‌ها در زمینه «نهادسازی و تأثیر آن بر کامیابی جوامع» را ستود.
برندگان جایزه سایمون جانسون و جیمز رابینسون، دو اقتصاددان بریتانیایی- آمریکایی و دارون عجم‌اوغلو اقتصادان ترکیه‌ای- آمریکایی هستند. دارون عجم‌اوغلو و سایمون جانسون در مؤسسه فناوری ماساچوست و جیمز رابینسون در دانشگاه شیکاگو تدریس می‌کنند.
جکوب سونسون، رئیس کمیته انتخاب برندگان نوبل علم اقتصاد، در بیانیه‌ای گفت: «کاهش تفاوت عظیم بین درآمد کشورها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دوران ما است. این سه اقتصاددان ریشه‌های تاریخی ضعف نهادسازی را شناسایی کرده‌اند که از ویژگی‌ها و مشکلات اصلی کشورهای کم درآمد و فقیر است.»
به گزارش رویترز، یک روز قبل از اعلام برندگان جایزه نوبل اقتصاد، بانک جهانی در گزارش خود اعلام کرد که حجم بدهی خارجی ۲۶ کشور فقیر جهان که محل زندگی حدود ۴۰ درصد از فقیرترین ساکنان کره زمین هستند به بالاترین رقم از سال ۲۰۰۶ تاکنون رسیده که نشان دهنده معکوس شدن مبارزه با فقر در سطح جهان است.
دارون عجم‌اوغلو در نشستی خبری به مناسبت اهدای این جایزه گفت داده‌های جمع‌آوری شده توسط گروه‌های طرفدار دمکراسی نشان می‌دهد که حاکمیت قانون و نهادهای عمومی در بسیاری از مناطق جهان در حال تضعیف شدن هستند.
او افزود: «دمکراسی‌ها دوران سختی را می‌گذرانند و بسیار مهم است که دمکراسی دوباره پرچمدار حکومت‌گری بهتر و منزه‌تر شود و وعده‌های خود را برای طیف گسترده‌تری از مردم به اجرا بگذارد.»
بیشتر در این باره: «پدرخواندهٔ هوش مصنوعی» و یک دانشمند دیگر برنده جایزه نوبل فیزیک شدند
پژوهش‌های این سه اقتصاددان ابعاد عظیم و متنوع پیامدهای استعمار اروپایی در نقاط مختلف جهان را نشان می‌دهد.
در برخی از مستعمره‌ها هدف اصلی فقط چپاول منابع و رها کردن آن‌ها بود ولی در برخی دیگر استعمارگران در راستای منافع مهاجران اروپایی نهادسازی کرده و برای حاکمیت قانون اقداماتی انجام داده‌اند.
مستعمراتی که در آن‌ها نهادهای عمومی پا گرفت، توانستند تا حدی به سمت رفاه و پیشرفت حرکت کنند.
یکی دیگر از نتایج پژوهش‌های آن‌ها این است که مستعمره کردن نقاط دیگر جهان توسط اروپایی‌ها «بسیار خطرناک» بوده و هر چه تعداد مرگ و میر استعمارگران در این روند بالاتر بوده درآمد سرانه آن نقاط اکنون کم‌تر است.
جایزه نوبل اقتصاد جزو جوایز اصلی بنیاد نوبل محسوب نمی‌شود و در سال ۱۹۶۸ به ابتکار بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد.
تعداد قابل توجهی از برندگان این جایزه اقتصاددان‌های آمریکایی بوده‌اند.
مرور برندگان این جایزه در یک دهه اخیر نشان می‌دهد که به پژوهش‌ها در زمینه نابرابری و مبارزه با فقر توجه بیشتری می‌شود.
موضوع پژوهش کلاودیا گولدین، برنده نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۳ بررسی دلایل نابرابری شرایط کار و حقوق زنان در مقایسه با مردان بود.
در سال ۲۰۱۹ نیز این جایزه به سه پژوهشگر و اقتصاددان به خاطر ابتکارهای اقتصادی و عملی مبارزه با فقر اهدا شد.