چهار سال از زمين لرزه در شهر بم می گذرد. اين زمين لرزه در ساعت پنج و ۲۶ دقيقه بامداد پنجم دی ماه روی داد، زمانی که اکثر ساکنان بم خواب بودند و اين، يکی از عوامل تشديد تلفات جانی زمين لرزه به حساب می آيد.
آمار رسمی تلفات زلزله بم بيش از ۲۵ هزار نفر، و مجروحان، ۵۰ هزار نفر اعلام شد. در این زلزله بيش از ۱۰۰ هزار نفر نيز بيخانمان شدند و در اين ميان، ارگ بم با قدمتی بيش از دو هزار سال نيز ويران شد.
دکتر شان کگ، يکی از پزشکان بريتانيايی بود که ۷۲ ساعت پس از زمين لرزه وارد شهر بم شد. وی درباره مشاهدات خود پيشتر گفته بود: «بيشتر شهر با خاک يکسان شده بود. تنها شمار کمی از ساختمان ها سر پا بودند و بقيه خراب شده بودند يا در وضعی خطرناک قرار داشتند.»
دکتر کگ مساله اصلی را آن دانست که به دليل نوع مصالحی که در ساختمان ها به کار رفته بود، هنگام ويرانی آنها باعث خفگی کسانی شد که زير آوار مانده بودند.
وی افزوده بود:«به همين دليل، اکثر کسانی که زير آوار مانده بودند، يک يا دو روز پس از زمين لرزه، جان خود را از دست دادند.»
اکنون، چهار سال پس از اين زمين لرزه ويرانگر ، بم تا چه اندازه بازسازی شده است؟
با گذشت چهار سال از زمين لرزه در شهر بم، مسئولان دولتی با ارائه آمارهای فراوان، از پيشرفت روند بازسازی در اين شهر خبر داده اند و می دهند.
- «در سال جاری که دوباره به بم رفتم، شاهد يک بم جديد بودم. در اين شهر جديد، ساختمان های دولتی به همراه مدارس، بيمارستان ها و يک استاديوم ساخته شده اند. البته بايد خاطر نشان کنم که اين موضوع توسط سازمان های غيردولتی خارجی و ايرانی تحقق يافته است.»
در همين ارتباط، پرويز فتاح، وزير نيرو، روز ۲۸ آذر ماه سال جاری گفته بود که «رهبر و رييس جمهوری اسلامی ايران به بازسازی بم توجه ويژه ای دارند.»
عزيزالله مهدويان، معاون بازسازی بنياد مسکن انقلاب اسلامی، نيز در روز اول دی ماه سال جاری گفته بود:«تاکنون ۲۷ هزار خانه در بم بازسازی شده است.»
به گفته وی، تاکنون بيش از شش هزار ميليارد ريال تسهيلات و ۶۰۰ ميليارد ريال کمک بلاعوض برای بازسازی واحدهای مسکونی بم اختصاص يافته است.
شعله خالقی، که به مدت دو سال در بازسازی شهر بم مشارکت داشته است، به راديو فردا گفت:«پس از زمين لرزه، همه دست به دست هم دادند تا دوباره شهر بم را بسازند. البته اشتباهاتی وجود داشت که مانع از آن شد همانگونه که همگان می خواستند، شهر بم بازسازی شود.»
افراد ديگری که در روند بازسازی چهار ساله اين شهر مشارکت داشته اند، نیز تاييد می کنند که بازسازی بم به کندی پیش می رود.
از جمله، خديجه مقدم، نماينده کميته هماهنگی ۴۴ تشکل مستقل زنان، که در حال احداث يک فرهنگسرا برای زنان شهر بم است، به راديو فردا گفت:«شهر بم، شهر اسکلت های فلزی نام گرفته است، زيرا به شکل خرابه است و ساختمان های کمی در شهر ساخته شده اند.»
مارتينا کوتيلووا، روزنامه نگار از جمهوری چک، که پس از زمين لرزه بم برای تهيه گزارش به اين شهر رفت و پس از آن نيز به مدت يک سال برای کمک به انجام چند پروژه بازسازی توسط يک سازمان غير دولتی آن کشور در اين شهر باقی ماند، به راديو فردا گفت:«در سال جاری که دوباره به بم رفتم، شاهد يک بم جديد بودم. در اين شهر جديد، ساختمان های دولتی به همراه مدارس، بيمارستان ها و يک استاديوم ساخته شده اند. البته بايد خاطر نشان کنم که اين موضوع توسط سازمان های غيردولتی خارجی و ايرانی تحقق يافته است.»
او اضافه کرد:«اما خانه های مردم به طور کامل بازسازی يا احداث نشده اند و اکثر مردم در کانکس يا خانه های موقت زندگی می کنند. دليل آن هم اين است که مردم پول زيادی برای بازسازی و احداث خانه های خود ندارند. بنابراين، روند بازسازی در بم به آهستگی پيش می رود.»
اينها در حاليست که محمد رئوفی نژاد، استاندار کرمان، سال گذشته اعلام کرده بود که بازسازی شهر بم تا پايان سال ۱۳۸۵ به پايان می رسد و اگر هم درصد کمی از آن باقی بماند، در دو ماه نخست سال ۱۳۸۶، اين کار تمام خواهد شد.
اما اکنون به گفته شهردار بم برای آسفالت کوچه های اين شهر به ۱۰۰ ميليارد ريال اعتبار و به گفته مدير آب و فاضلاب بم، برای تعويض لوله های آب آشاميدنی اين شهر به ۱۳۵ ميليارد ريال اعتبار نياز است.
خانم خالقی که کتابی به نام «آوار در آوار» را د رمورد زمين لرزه بم نوشته است، درباره احساس مردم از روند کند بازسازی اين شهر گفت:« مردم خسته شده اند و به قول معروف، آب از سرشان گذشته است و از اينکه دنبال ساخت و ساز خانه ها يخود و کارهای ديگر خسته شده اند. چهار سال انتظار، آدمی را خسته می کند.»
به گزارش رسانه های ايران، ديدگاه مردم بم نسبت به اقدامات دولت در بازسازی اين شهر منفی است و حتی چند مرتبه، خبر و گزارش تظاهرات و درگيری آنان با ماموران امنيتی و انتظامی منتشر شد.
خانم کوتيلووا با تاييد اين موضوع گفت:«مردم از عدم رسيدگی دولت بسيار عصبانی هستند. آنها بسياری از کمک ها را از سازمان های غيردولتی خارجی و ايرانی دريافت کرده اند. مردم می گويند که دولت به آنها برای بازسازی يا احداث خانه هايشان، به اندازه کافی کمک نکرده است.»
در همين حال، خانم مقدم گفت که «فعاليت تشکل های غيردولتی زنان نه تنها با مشکلی از سوی مقام های دولتی در بم مواجه نشده است که آنها به اين تشکل ها و احداث فرهنگسرای زنان کمک کرده اند و می کنند».
درهمین حال او اشاره کرد که «تسهيلات داده شده به مردم اندک است و دولت بايد بيشتر از اين ميزان به آنان کمک کند، به ويژه که با افزايش قيمت نفت، امکان اختصاص بخشی از اين درآمد سرشار به بازسازی بم وجود دارد».
خانم مقدم تاخير در بازسازی شهر بم را موجب شرمساری دانست.
به گفته رسانه ها و افراد شرکت کننده در بازسازی شهر بم، زمين لرزه چهار سال پيش، پيامدهای خاص خود را به همراه داشته است. مهاجرت بسياری از مردم بم از اين شهر و جايگزين شدن آنان توسط کارگران تبعه افغانستان و پاکستان و در عين حال، گسترش اعتياد، از اين پيامدها بوده اند.
همچنين افسردگی شمار وسيعی از مردم، به گفته خانم کوتيلووا، يکی ديگر از اين پيامدها به شمار می رود.